Тахсиркартурал жаваб дуллуссар

lolo_14Лакрал райондалул ОВД-лул каялувчи Марат МахIмудовлущалсса ихтилат.
МахIмудов Марат ЯхIиянал арс увну ур Бархъаллал шяраву. Къуртал бувну бур Дагъусттаннал паччахIлугърал пединститутрал физкультуралул факультет. 2006 шинал къуртал бувну бур Аьрасатнал МВД-лул Академия.1989-1994 шиннардий зий ивкIун ур Бархъаллал школалий физкультуралул дарсру дихьлай. 1994-1995 шиннардий – МВД-лул учебный центрданул инструкторну.

Яла Аьрасатнал МВД-лул Астраханнал хасъсса милицанал школалул МахIачкъалаллалмур филиалданул учебный отделданул хъунама инспекторну. 1995-1999 шиннардий – вава филиалдануву пишакаршиврул дарсру дихьлай, яла МахIачкъалаллал хасъсса милицанал школалий аьрали дарсру дихьлай; 1999-2004 шиннардий – вава школалий аьрали дарсру дишайсса хъунама преподавательну; 2004-2006 шиннардий вава школалул хъунаманал хъиривчуну; 2006-2010 шиннардий – Краснодардал МВД-лул университетрал МахIачкъалаллалмур филиалданул хъунаманал хъиривчуну; 2010-2012 шиннардий – МахIачкъалаллал УВД-лул Хушетрайсса ТПМ ОМ-лул каялувчину; 2012 шиная 2013 шинал январь зурул 1-ннийн – УМВД-лул ППСМ-2-лул штабрал каялувчину, полкрал командирнал хъиривчуну.

Лакрал райондалул Виваллил иширттал отдел сакин дурну дур 1920 шинал. Мунил цалчинсса каялувчи хьуну ур Ккацраннал Апанни. Гихунмай ва идаралий каялувшиву дуллай бивкIун бур: Му­ккуриятусса Оьмаров Бадруттин, Ккуциятусса ХIасанов Аьбдул, Вилттащатусса Басраев АьлихIажи, Ххюлусматусса Магьдиев МахIаммад, Вираттатусса Ссунгъуров Зайди, Муккуриятусса Аьлиев Аьбдул, Гъумучатусса Давудов ХIажихIусайн, Ххюлусматусса Абачараев Бадруттин, Мукьариятусса Аминов ХIашим, Бархъаратусса МахIаммадов ХIаммад, НицIавкIратусса Оьмаров АьбдурахIман, Гъумучатусса Мусаев ХIасан, ЦIуйшатусса ПаттахIов Ризван, ГьунчIукьатIатусса Сайпуллаев Щамххал, Шушияту­сса Айдиев Буниямин.
2013 шинал январь зуруя шихунай каялувшиву дуллай ур полицанал подполковник, виваллил иширттал органнал лайкь хьусса зузала МахIмудов Марат. Вара шинал Ккуллал ва Лакрал районнал отделлу цачIун дурну, вания дурссар Аьрасатнал МВД-лул МО (межмуниципалный отдел) «Лакский».

Цана къакIулсса, чачIавсса инсан цумур-дунугу идаралул каялувчину итлатисса чIумал, кIанттул агьали кIихIуллану бикIай, къаличIину рязину бикIай. Амма Марат МахIмудов ОВД-лул каялувчину итлатисса бавукун, мунах ялугьлай бияв къакIула. Лакрал райондалий ва чIявучин кIулну лявкъуна. Цува къакIулнангу ванал ппу, уссурвал кIулну бия. Партиялул къуллугъирттай зий ивкIсса, так ца Ахъушиял райондалий акъа­ссагу, цайми районнайгу хIурмат бюхттулсса Бархъаллал ЯхIиянал арсру буттахъал яла хъин-хъинми аьдатирттай тарбия бувсса, халкьуннащал маз лякъин кIулсса, инсаннал чIарав бацIан хьхьичIунсса бушиврийну чIявучил итталусса, республикалий хьхьичIунсса къуллугъирттай зузисса бушиву куннахь ку буслай бия. Марат цувагу рес­публикалул хъуншагьрулий ххуй-ххуйсса давурттай зий ивкIсса, цува чув зурчагу, ларайсса пишакаршивугу, даврийн дакI тIайлашивугу ккаккан дурсса, къуллугърал бурж лажин кIялану биттур буллалаврийну чIявучин бусравсса ушиву кIицI лаглай бия.
Амма чIун муксса рахIму ба­къасса дурхха, хьунабакьай оьр­мулуву аьщун кунмасса ишругу. КъатIайлабацIусса хьунни Марат МахIмудовлун цува Лаккуйн увкIсса цалчинсса шин. Къуллугърай авцIуну дачIи шин чIарах дукканнин лажин лухIи хьунсса ишру хьунни — оьрмулуцIа бунни отделданул яла язими зузалт. Цуксса ттунма ламусну бунугу, муния байбивхьунни жул ихтилатгу.
— Марат ЯхIияевич, вин алши бакъасса хьунни инава Лаккуйн увкIсса шин. Пашманвагу къавхьурав учIаврия?
— Жул даву укунсса дур – чув ци луркIан дуккавив, чув ци апатI ялугьлай буссарив къакIулсса. Полицанал пиша язи бувгьуния махъ, иш багьсса куццуй кьамул буллан багьлай бур. Цуксса захIматнугу, хьусса оьзрурдугу кьюлтI учин багьлай бур.
Низам лиян дуллалими чIяву хьуну бур. ХIарачат буллай буру тахсиркарнащалгу адаврай гъалгъа бан, къабувчIлачIими танмихIрайн кIункIу къабувну къашай.
— Полицанал зузалт оьр­мурдацIа бувми цинявппа ашкара хьуссарив, бувгьуссарив ми?
— ХIакьинусса кьининин аьч дурссар полицанал зузалт оьр­мурдацIа бувсса цинярдагу тахсиркаршивуртту.
Ларгсса шинал БахIикIуллал ратIув спецоперациялуву шама бат увссар. Полицанал зузалтрайн битлай ивкIсса кIиннал хIакъираву 317-мур статьялий (низам дуруччай органнал зузалтрал оьрмулийн кьаст лахIаврихлу) силистта най ду­ссар. Ми бакъассагу, увгьуссар миннан кабакьу буллай ивкIсса урчIа инсан. Миннавасса кIиннан танмихI кьукьлакьисса суд хьунтIиссар вай гьантрай. ЛивчIминнан багьайсса танмихI кьувкьуссар — цавайннан дуллуссар 25 шин, цавайгу оьрмулухун дуснакь бувссар.
— Мукьахунмай мукунсса ишру къахъананшиврул ци чаранну ляхълай буру?
— Аькьлу-кIулши цалий дацIан дурасса жагьилтал жунна ятсса идеологиялувун бигьану бириллай бур. ХьхьичIва-хьхьичI нину-ппу цала оьрчIал хъирив бацIлан багьлай бур. Минная ливчуну махъ школартту, шяраваллал администрациярттал бакIчитал, шяраваллал актив, аьдатсса исламрал ххуллийх наними куннацIун ку бавкьуну зурча бакъасса, миннан ххуллу кьукьин къахьунтIиссар.
КIирагу райондалул админист­рациярттачIа сакин бувну буссар террорданийн къаршисса коми­ссияртту. Ми комиссиярттащал, шяраваллал администрациярттал бакIчитуращал ва мизитирттал имамтуращал цачIуну низам дуруччай органнал зузалт чIун-чIумуй хьунабакьайссар шяраваллал агьалинащал. Цинявппагу школарттай дуллай буссар профилактикалул давуртту. КIанттул телевиденияр­ттай сакин буллай буссар ккуркки столлу, кказитирттайгу мукунна ришлай буссар профилактикалун­сса материаллу.
— Циксса бухьунссар радикалсса исламрал чул бувгьуми?
— КIирагу райондалий жунна ятсса идеологиялул чул бувгьуну бивкIми цинявппа бувгьуссар ва миннан багьайсса танмихI кьувкьуссар Аьрасатнал УК-лул 208 статьялийн бувну.
Хъунмур буруккин бур Лаккуя дуклан лавгсса оьрчIру жунна ятсса идеологиялувун ххабахлай бушаву, хъяврин хъанай бушаву. Лаккуйн бувкIукун, миннал цаймигу цалва чулийнмай баччан буллай бур. Мигу сияхIрайн лавсун буссар, миннал хъирив бацIлай буссару, профилактикалул давуртту дуллай буссару.
— Ина дахьа Лаккуйн зун увкIсса чIумал интернет­раву ппив дурну дия ина исламрайн къаршиману ккаккан уллалисса ролик­ру. Вил кулпатраву исламрал ци кIану бугьлагьиссар?
— Ттул ппу, аьпа биву, партиялул давурттай зий ивкIхьурчагу, ниттил цинма хасъсса кIану буссия чак байсса. РяхцIаллийсса шиннур ттул ниттил чак буллай. Аьдатсса исламрал ххуллийх наниминнал хIурмат ттучIа даингу бивкIссар ва буссар.
Ролик интернетравун дагьансса багьана хьуссар Лакрал райондалул администрациялийсса совещаниялий на бувсса ихтилатрал ялувсса бувчIу-къабувчIавуртту. На увку­сса зат вари. Жяматрал оьрмулуву мизитирттал цалва кIану, жяматийсса диндалул ккураннал цалва кIану бугьан аьркинссар, кIанттул цилакаялувшиннарал органнал, низам дуруччай органнал ва прокуратуралул тIурча цалва-цалва ххуллурду буссар. Диндалул вакилтал, паччахIлугърал давурттавун хIалагу къабухлай, куннахун кувгу бахкъачилай, куннал чIарав кув бавцIуну зурча, цукунчIавсса куннайн кув данди бацIавуртту, бувчIу-къабувчIавуртту къадикIантIиссар. На ттигу мукуна тIий ура.
Аьдатсса исламрал ххуллийх наниминнащал зунсса ниятрай на мудангу уссара. ЦIусса имамнайн ттулва кабинетравун оьвкуну, ихтилатгу бувну, ца пикрилийн бувкIун, архIал зий буссару.
— Рязину урав халкьуннал дружинардал даврия?
— Халкьуннал дружинарду хасну райцентрдай зий бур маркIачIан 20.00 ссятрая хьхьудяризаннин. Вайми щархъаву буссар жагьилсса оьрчIал активрду. Минная полицанал зузалтран кумаг бур. Махъсса зурдардил дянив миннавасса шама-мукьа даврийнгу кьамул ував.
— Зулла даврин кабакьу буллалисса шяраваллал бакIчитал цуми кIицI лаган бюхъанссар?
— ХьхьичIа-хьхьичI кIицI анна Гъумучиял шяраваллил бакIчи Апанни Макьаев. ХьхьичIва низам дуруччай органнаву зий бивкIсса Хъунайннал, Хьур­ттал, ГьунчIукьатIрал, Щардал шяраваллал бакIчитал, жул даврил захIматшивугу кIулну, даин чIарав бацIай. Мукунма ххуйчулий кIицI лаган бюхъанссар Ури-Мукьардал ва Ххюлуссуннал бакIчиталгу, Ккуллал райондалий — Ваччиял, Ккуллал ва Вихьуллал бакIчитал.
— Цукунсса ккаккиярттащал хьунадакьлай буру зулла байран?
— Оператив службалул даврий, ларгсса шинах бурувгун, 10 зурул дянив уголовный тахсиркаршивуртту ххи хьуну дур 43 процентрал, яни 46 тахсиркаршиву. Тахсиркаршивуртту аьч давугу хъун хьунни ларгсса шинах бурувгун 86 процентрал, 46 тахсиркаршиврува аьч дурну дур 25. Амма дуссар аьч дурну духьурчагу, судрайн гьан дурассагу материаллу. Ми тахсиркаршивур­тту, хъунмурчIин, дур рульданух ва жяматийсса кIанттай хIан хIарчIун биривсса. Хъирив бацIлай буссар жяматийсса кIанттай ва рульданух хIан хIарчIминнал. Му тагьарданий биривминнал хIакъираву найдунура материал дайссар.
Тахсиркаршивуртту ххи хьурчагу, чан хьунни низам дуруччай органнал зузалтрал итта-зумув бацIлацIаву.
— Закондалий бакъа наркотикру бахлахисса ишругу хьунабакьлай бурив?
— Ларгсса шинал кIирагу райондалий хьунни 5 иш. Гьашину — 4 иш. Шуниннал шяраву бувгьусса анаша ва марихуана бат бувссар, миннуха зузисса инсангу жаваблувшиннарайн кIункIу увссар. Гъумук ва Буршай кьакьан буллай лявкъуну, мигу жаваблувшиннарайн кIункIу бувссар. Ккуллал райондалийсса ца мащилий 22 грамм ляркъунни. Мунил ялувгу силистта най дуссар.
— Зулла давриву яла захIмат хъанахъисса буруккинтту ялагу цуми бур?
— Къатри бацаву. ХъунмурчIин, бацлай бур ссуттил шагьрурдайнмай лавгминнал къатри. Миннан цалва къатри бавцушиву щуркIал хъанай бур анжагъ интту, цивппа зана хьувкун. ЧIумуй баян къабувукун, хъирив лаян захIмат хъанай бур. Бухьурчагу, мукунсса тахсиркаршивурттугу жулла районнай ххуйну аьч дуллай буссар, дянивну республикалий 48 процентрал аьч дуллай бухьурча, жучIара – 60 процентрал.
Интту-ссуттил ла-ялавай нанисса ятту-гъаттаравух шиккувасса ризкьи хIала бувххун лякъай, яла бавцуну бур тIий буккай. Цалва ризкьилул ялув бацIарча, мукунсса ишругу къашавантIиссар.
— КIирагу райондалул отделлу цачIун даврийну зул даву захIмат хьурив?
— Махъ зуманив, Аьрасатнал МВД-лул хIукмулийн бувну, виваллил иширттал отделлу хъуни дуллай бур. Ккуллал ва Лакрал отделлу цачIун дурну хьуну бур ца шин ва кIива барз. Амма отделлу цачIун даврийну Ккуллал райондалул отдел лакъаркьуссарча, бувссар цинярда службардащалсса опорный пункт. Дагъусттаннал МВД-лул министрнал хIукмулийн бувну, кIийхсса отделданул къатригу ядурну, 36 зузала уссар кIиккува зий: участковый уполномоченныйтал, 2 оператив зузала, инспектор ПДН ва 24 ППС-рал зузала. Хьхьу-кьинисса дежурстварду дуссар, цилла кьаралданий даву най дуссар. Иш багьарча шиха гьан байссар оператив силистталул группа. Бунияласса иш хьурча, цания ца каялувчигу лагайссар.
КIиха шихун бизан бувссар анжагъ дежурная часть, силистталул группа, штаб ва ИВС. Вай службарду чан даврийну гьарза бувссар жяматрал низам дуруччайми зузалт.
ХIакьину кIирагу райондалий зий уссар 117 зузала.
— Украиннавусса тагьар сававну гьарца идарарттай сокращенияртту дур. Зуйн цуксса щавщи биври?
— КIирагу отдел цачIун даврийну оьнма ливчIсса 10 зузи кIану бу­ссия. Ми ацIвагу вакансия ласаву ба­къасса, зузисса зузалтрава цуя-ца чан къаувссар.
— Виваллил иширттал зузалт­рал ветерантурал ор­ганизациялия зул даврин цуксса кумаг буссар?
— Ветерантурал организациялий 1997 шиная шихунай каялувшиву дуллай ур 1969 шиная 1998 шинайн ияннин Лакрал райотделданий зий ивкIсса отставкалийсса майор, бусравсса ветеран Исмяил МахIаммадов. Организациялуву ур 50 ветеран. Даингу кабакьу буллай буссар жяматрал низам дуруччавриву, жагьилсса зузалтран даву лахьхьин давриву.
Байрандалул кьини дакIнийх­туну барча буллай ура Ккуллал ва Лакрал районнай зий бивкIсса каялувчитал: виваллил иширттал министрнал хъиривчуну зий ивкIсса ХIаммад Оьмарович, Буйнакскалий судрай зузисса АьбдурахIман Оьмаров, ххуллурдал идаралий зузисса ХIасан МахIаммадович, ДР-лул Судрал департаментрал хъунаманал хъиривчуну зузисса Ризван Кьадиевич, райондалул администрациялий зузисса Щам­ххал Ибрагьимович, Буйнакскалий судрай зузисса Рамазан Аьлиханов. Вай цинявппагу хIакьину цивппа зузисса кIанттурдайгу хIурматрай ва бусравну буссар.
— Ссал кIункIу увра ина милицанал пиша язи бугьан?
— Гьарца инсаннал цалла хасиятрацIун бавкьусса пиша язи бугьайссар. Ттунгу ттулламур хасиятрацIун яла бавкьусса пиша милицанал пиша бивзуна.
— Оьмардул Батырайл бур шеъри: Къучагъсса буттал кьадарсса арс къааннав! Кьадарсса буттал къучагъсса арс къааннав! — тIисса. Инсаннал оьрмулувугу буттал цIанил личIи-личIисса кIану бугьай. Цавай буттал цIанилу лахъа-хъун шай. Цавайрив буттал цIанил ялунгума буржлув бувай. Мунил ялув ина ци учинна?
— Нагу буттал цIанил буржлув уллалиссара. Буттал цIанил лахъ бувсса жул кулпатраву цаягу акъассар. Гьарманал яла лагьмур шачIанттуя байбивхьуссар цалла даврил ва оьрмулул ххуллу.
— ХIакьину полицанал зузалал кьимат хьхьичIва кунма бюхттулну бакъар. Ци чIа учинна жагьилсса зузалтран, полицанал пиша язи бугьан ччиминнан?
— На ина тIутIимуницIун къарязира. Полицанал зузала мудангу кьиматрай уссар. Амма кьимат­рай икIангу, къаикIангу гьарца зузалал цала биялалийсса иш бур. ДакI тIайласса зузала бусрав акъа къаикIайссар.
На дахьа зун увкIсса чIумал Лакрал ОВД бия лекьавай­сса, лащинсса къатраву. ДР-лул МВД-лул министр Аьбдурашид Ма­хIаммадовичлул ца шинал мутталий республикалий чувчIав да­къасса кьяйдалийсса къатригу дацIан дурну, ххаллилсса шартIругу дузал дунни. ПаччахIлугъралгу полицанал захIматран лайкьсса харжру буллай бур. Мунин лавхьхьусса тIалавшиннарду гьарца зузалал цаятура цаллагу дикIан аьркин­ссар. Тамансса шиннардий зузисса зузалт бур жучIа. Вайгу гьантIиссар, нагу оьрмулухун каялувчину къаикIантIиссара. Жул кIану бугьанмагу вайннал дянива уккан аьркинссар. Къуллугърал чурттурдайх лахъан хъит тIун аьркинссар цумацагу. Цалва бюхъу жагьилну унува ккаккан бан аьркинссар.
Оьрмулун нигьачIаву хъуннасса духьурчагу, хIакьину полицалий зун ччисса жагьилтал чIявусса бур. Миннава язи бугьлагьиссар аьралуннаву бурж лавхъсса, диялсса хIадуршинна дусса жагьилтал.
— Барчаллагь, Марат ЯхIияевич, тIайлабацIу архIалсса хьуннав инагу, вил зузалтралгу лавсъсса гьарцагу ша.