Ссут бявкъу-гъили хъанахъавурттал чIунни

305997953574988260f20f8Бявкъу-гъили хъанахъавуртту дайдишайссар гьава баххана хъанахъисса, гъараллу лачIлачIисса ссутнил чIумал. Бявкъу-гъили хьуну къашай шайссар цинявппа халкь, амма цавай – цал-цал, цавайгу гиччава гиккун – чIа-чIаннин.

Ца шинал чIумуву инсан шамийла аьвкъу-гъили шаврил азарданул къашай шайсса ур, мукунсса азардал мукьулчинмур кIану бугьай­сса бур вайми пикри къабувну кьаритан къабучIисса азардаву. Миннул сукку шавуртту цалархьхьусса дикIайссар – май экьинай, кьакьари цIий, чIу букьлай, хъугьу ялун личлай.
Му бявкъу-гъили шаву дайдишайсса дур гьавалул тагьар даххана хъанан диркIукун чурх цакуну бяхълай тIий. Укун чурххал хIал баххана хъанахъийни чIяву шай­сса бур цIуцIаву ялун личин дуллали­сса бактерияртту. Чурх дюхлул хъанахъаву, тиха-шихасса гьава щилащаву (сквозняки), чурххайн гуж бивсса чIумалгу буцари шай­ссар тIар жулва чурх буруччайсса, цила кьаралданий битайсса гужру. Му чIумал бачайсса бур бактериярду цакуну, гьузи лавхъун, гьарза хъанай. Ми гьарза хъанахъавугу инсаннал чурххан щуркIал хъанан дикIайсса дур май ливцIуну нанав­рийну, аьнч-ккинчлийну, чурххаву иммунитет яларайну духьурча, мик­робирттайн къарши дуккансса гуж иммунитетрай бакъахьурча.
ОРВИ вирусру ччяни литIайсса дур гьавалувун дагьувкун, амма укун къашавайсса инсаннал чIарав цама сагъсса инсан ухьурча ду­ххайсса дур ганал чурххавун, аьнч-ккинчлийну хъунмурчIин. ОРВИ сукку дувайсса вирусругу дусса дур кIиттуршлийсса журарду. Мунияту сезондалий цал, кIил бакъа ххишалагу къашай хьун бюхъайсса бур инсантал бявкъу-гъили шаврил.
Яла захIматмур бявкъу-гъили шаврил цIуцIаврин ккалли дай­сса дур грипп. Грипп хъана­хъиссар ОРВИ азардал цалчинсса чIалъаьну. Му азар дирувкун пикри бакъулшиву дуллан къабучIиссар, мунил дулайну тIий цайми чурххал базурдан осложнениярду, яла ми кIурадаяйну тIий хронический азардайн. Грипп ччаннай занай хъин дуллан къабучIиссар. Уттубивхьуну шанийгу чIярусса чай, компотру, сокру, лимондалул щинну хIачIлан аьркинссар. Гриппрал чурххал хIал ласласи байссар, чурх цищалва ччалакъаччун ялтту дуклан дикIайсса дур. Муниятуру жува гриппрал къашай хьувкун, ва зат цIий дур учин къахъанай, чурххай хIал бакъашиву буслан бикIайсса.
Цукунни буруччин аьркинсса бявкъу-гъили шаврия?
Гъилину янна лаххан, сквознякрая буруччин, шаний уттубивхьуну, чIярусса хIачIияртту, уртту-щинал чяйрду хIачIлан, курагул компотру хIачIлан, витамин С гьарзасса затру канан. Укунни жува кумаг буллан аьркинсса жулла организм азардануяр ххув хьуншиврул. Ци даруртту канарчагу, чан-кьансса лагь-мак хьурча дакъа, грипп 7-8 гьантлий лахъи лагайссар. Инфекциялущал цуксса жува ччалан хIарачат буллай бурив, муксса осложнениягу къакьариртун грипп духлагайсса дур чурххава дурккун.
Гриппрал эпидемия дусса чIумал мугъаятну бикIан аьркин­ссару чIявусса инсантал бавтIсса кIанттурдая. Масала, кинотеатр­дая, дискотекардая, концертирттая. Школданий, давурттай архну бикIияра аьнч-ккинч дирсса инсантурая, хаснува цалва аьнча тIутIийни майрал, кьацIлил хьхьичIун карши къадугьайминная. Цуксса мугъаят хъанарчагу, къадирнугу къадикIай бявкъу-гъили шаврил азарду. Миннуя страховать хьусса жува цаягу акъару.
Вакцинация дарчангу – му грипп захIматну къадияншиврул, бигьану яла гьаншиврул дувай­ссар. КъюкIлил, гьутрурдал хронический цIуцIавуртту думиннан хъиннува мугъаятну бикIан аьркинссар бявкъу-гъили шаврия, гриппрал къашайшивурттая. Яламиннан карантинну дихьлан, вас-ццахлий бикIан къааьркинссар. Аьркин­ссар чурххал иммунитет лахъ хьунмур буллан, кIучIну, бя­къакъинну янна лахлан, сквознякир­ттая бурувччуну бикIан, кьатIату бувкIукун кару шюшаван, чапал­сса кару кьацIличIан, майрачIан итакъадакьлан. ДачIрасса щинай шюширчагу кару шюшин аьркин­ссар тIар, вирусру щинащал дярххун гьаншиврул.
Янналуя дурсса жипливу дишай карщай хъунмасса хIаллай яшай­сса дур вирусру, мунияту бюхъавай одноразовыйсса чагъаруннил салфеткарду, цал аьркин дурну экьирутаншиврул, аьркин дуллан бучIи дуллай бур.
Зулва зува бурувччуну бикIияра. ЦIуллуну битаннав.
ХIадур дурссар
З. Аьбдуллаевал