Ниттил мазурдил фестиваль хьунни

48_9Ноябрьданул 17-нний МахIачкъалалив ДГУ-рал филологиялул факультетрай хьунни ниттил мазурдил фестиваль. Мунил лагрулуву шадлугърал тагьарданий цалчинсса чару бивхьунни «Многоязычный Дагестан» гьайкал дикIантIисса кIанай.

Бадрижамал Аьлиева
Муния махъ филологиялул факультетрал актовый залдануву шадлугърал тагьарданий дайдирхьунни цурда фестиваль. Мунил сакиншиндаралсса бувну бия ДР-лул Миллатирттал политикалул министерствалул. Цалчин махъгу лавхъунни му министерствалул бакIчи Татьяна Гамалейл. Ванил бувсунни хIакьинусса фестиваль хъанай душиву миллатрал мазру буруччаву мурадрай уттинин шинал дянив дурцири давурттал хIасилну, бувсунни вания тиннайгу дуван наними мероприятиярттая, чIурчIав дунни цинявнналвагу гужру (циняв министерстварттал, ведомстварттал, муниципалитетирттал, жагьилтурал организациярттал, м.ц.) цачIун бувну дакъасса даву бакIуйн дуккан дуван къабюхъантIишиву.
Хъирив махъ лавхъсса ДР-лул печатьрал ва информациялул министр Азнаур Аджиевлул увкунни:
— Жагьилтураву сийлий бакъар ниттил маз, ттаттахъан, бава­хъангу бигьану бур цалва оьрчIал оьрчIащал оьрус мазрай гъалгъа тIун, миннан цалва миллатрал маз лахьхьин буллаяр. Ттун ччай бур зун бувчIуну, хIакьину паракьатну жува ниттил мазрая махъунмай хьурча, гьунттий мукунма паракьатну жулла ниттиягу махъунмай хьуну, жулва нину-ппу бугьараминнан­сса къатравун биян бувантIиссар, сарану тIурча миккунма жулва оьрчIал жувагу биян бувантIиссару. Мунияту «аьркинссарив ниттил маз?» тIисса суал бикIанмагу къааьркинссар, му «аьркинссарив аьзизсса нину?» тIисса кунмасса суал буну тIий. ОьрчIал кIанттуя тIайла хьуну, гания гихуннай цимурца дархIуну дуссар кунницIун кув, оьрчIния шинмайва ниттил маз лахьлай бакъахьурча, ниттил мазурдийсса прессагу ссанни аьркинсса, му ккаланма акъахьурча? Мунияту, цимурца къушлияр дайдишайсса, ва хъуннасса агьамшиву дуссар ни­ттил маз ябавривух циняв ца хьуну гьуртту хъанахъаврил, — увкунни Азнаур Чингисхановичлул.
ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал КIулшиву дулаврил, элмулул ва культуралул комитетрал председательнал хъиривчу Людмила Авшалумовал бувсунни цивппа ДГУ-рал вакилтуращал ялтту бувкшиву шагьрулул школарттал, ххалбувшиву микку ниттил мазрал дарсру дишаврил тагьар ци хIалданий дуссарив.
ДР-лул Чичултрал союзрал председатель МахIаммад АхI­мадовлулмур ихтилатгу бия ичIува нину-ппу, оьрмулул бугьарами махъа нанисса жагьилтуращал ниттил мазурдий гъалгъа тIий бакъашивриясса.
ДР-лул Журналистурал союзрал председатель, «ХIакъикъат» кказитрал хъунама редактор Аьли Камаловлулмур ихтилат бия хъинну асар хьунсса ва, ттулва пикрилий, мяйжаннугу ниттил маз буру­ччин ччисса гьарцагу инсаннал «дакIнийсса щин хIачIлачIисса», бумунийн бур тIисса.
— Залдануву щябивкIсса ца­ппарасса жагьилтуран сахIналия тIутIимуних хъис ургъил бакъар, цалла телефоннавун, ноутбукир­ттавун кьувтIуну, куннащал кув гъалгъа тIий. Жагьилтурая гъалгъа тIий, дакIнийн багьунни ца ишгу. Тарив, цал ттул уссу машина бакьин буллалисса каруннищал шавай увхсса кIанай, нани ххуллийва дукралийн къип-шип тIий ия. Му ппурттуву мунал арс школдания увкIун, столданучIан гъан хьуну, цирив ласун ка тIиртIуна. Уссил мунал канийх рирщуна, «насу цал кару шюши» куну. Къаччан бивкIсса уссил оьрчIал, аьтIунгу ивкIун, цала буттал каруннихгу урувгун, увкуна лагьну: «А цаллами … цалламигуния чапалну дур кару», — куну. Мукунмасса иш жулва жагьилтуращалгу хъанай бур. Расул ХIамзатовлул увкуну бур: «Агар гьунттий ттул ниттил маз бивчIан най бухьурча, хIакьину ивчIан хIадурссара на», — куну. Амма Расул ХIамзатовлулминная тIайла хьуну, мукунма ниттил мазрай чичлачисса, му буруччаврия гъалгъа тIисса чичултрал, шаэртурал оьрчIан кIулну бакъар ниттил маз. Миллатрал мазурдий чичлачисса шаэртурал, чичултрал 70-80 процент цалва оьрчIащал, оьрчIал оьрчIащал оьрус мазрай гъалгъа тIий бур. Цалла къадуллалимур, цайминная тIалав дуллай бур. Мукун даву щаллу къашайссар.
Цаппарасса буккай миллатрал кказитру къааьркинссар, миннул тираж яларай дагьлай дур тIиссагу. Тираж оьрус мазрайми изданияртталссагу дурхха яларай дагьну най. Масалдаран, «Дагестанская правда» кказитрал тираж тарив дия 80 азарва кказит, цIана бур 5 азарва. Ттул 25 шинни кказитрал редакторну зий, 50 шин шавай дур редакциялуву зий. Му чIумуй так гьашинур кказитирттал бюджет кьувкьусса, мунил лажинтру чан дурсса. Масалдаран, къумукьнал кказит цIана буклай бур 8 лажиндарай, цайми кказитру 16 лажиндарай, нюжмардий 5-лва буклай бивкIсса «Дагправда» буклай бур 4-лва. Арцурив дакъасса? Дуссар. Амма хIурматри бакъасса миллатрал культуралучIансса.
Фестиваль дур фестиваль, муний аьйрду дуллалисса ихтилатру буллан къалайкьхьунссар, амма цуксса хIаллайру кьабивкIун бикIантIисса, махъру цавай, давурттив цайми дуллай, куннал кув барча буллай, шаппай бучIайхту оьрчIащал оьрус мазрай гъалгъа буллай!? На цинявннайннагу оьвчаву дуллай ура – патриотътуран лайкьну къуццу буллалияра, хьхьичIва-хьхьичI ххирану бикIира зулва маз, яла – махъсса цинявппагу, — увкунни Аьли АхIмадовичлул.
Гихунмай ихтилат бувсса ДГУ-рал филологиялул факультетрал декан Шабан Мазанаевлул бувсунни миллатрал мазру буруччаву мурадрай цалва факультетрал дуллалисса давурттая.
Ахирданий студентътурал кка­ккан дунни ххуйсса концерт. Гания гихуннайгу щаллусса кьини лахъи ларгунни фестивальданул лагрулуву дуллалисса давурттив, хьунни элмийсса ва практикалул конференция «Дагестанские языки в условиях многоязычия».