КIулшиврул ххазиналул хъунмур

nsord_7Ххазинарду бикIай личIи-личIисса. Хъуслил, арцу-мусил, бакIлахъиялул, хан хъуслил, литературалул, тIабиаьтрал. Яла агьаммур хъу­срив – кIулшивуртту дулайсса луттирду.

Ххазина тIисса цIа дусса лакку душругу бакIрайн багьлан бикIай. Ва макьала чичин ссаяту айишин хъиннивав тIий, Ваччату Хъюйннал чулинмай нанисса же­гъирххуллийх най унува, цакуну ттул янилун багьуна кIинтнил лаххиялувусса зунттурду. ЯтIулахъаваллал кьабакIравусса, марххалттил кIучI къадурсса лиссугу зунттуй дирхьусса тIакьлуха лахьлай дия. Ялун уруган ваца цичIав аьламатшиву дакъасса зунттавату чумартсса, виричусса, захIматрал кьимат кIулсса, миллатрал багьу-бизу искусствалул даражалийн кIункIу буван бюхъай­сса пишакартал жучIавату буклакаву ттун караматшиврун ккалли буван ччан бивкIуна. Мукуннасса караматшивурттая бусласисса лу­ттирдал чIапIаха лахьлан дикIай, укун ххуллийх наниний хьунабакьлакьисса, бакIал, зунттурдал лахIунттал, цайрану цирда хьусса ва жула зунттал инсантурал хьун дурсса ххинчурдал личIи-личIисса лагрурду. Цуксса хIайп учирчагу, жулла культура дурар уттигу цайми хIукуматирттайх, дунияллийх ппив хьуну, ашкара хъанан. Цукунссаривсса кIачIасса Африканал никру лахIан дурну, къувтIилул лагма увинтру дуллай, лагма буклакисса къавтIавуртту дур искусствалун хIисав дуллай, жуйра ялув дахIлай. Зунттаву жулва инсантурал инсаниятран кьимат бищун ва эбратран ласлан бувар уттигу.

На хIазиран кIицI къабував яла агьаммур ххазина луттирду бушиву. ХIакьинусса ттул ихтилат гана гай луттирду буккултрал ласун хьуншиврул тIивтIусса Ваччавсса библиотекалул хъунмур ХIажиаьлиева ПатIиматлуяр.
Буниялагу буссарив луттирдай чивчусса затирттаяр ххишаласса ххазина? Бушиву къакIулли. Лу бур кIулшиврул мяъдандалучIан нани­сса ххуллу ккаккан буллалисса «чирахъ». Уттисса, анаварну нанисса оьрмулул техникалул бюхъу инсаннал кIулшиву, ганавусса гьунарду бигьану ва анаварну ялун личин буван бюхълахъисса бухьурчагу, луттирдайрихха цал бакIрайва гайннуя чивчуну бикIайсса. Мунийн бувну, библиотекарттал, мивусса луттирдал хъинну хъунмасса кIану бугьлай бур инсаннал оьрмулуву.
На хIакьину ихтилат бу­ллалисса ПатIимат ХIажи­аьлиева бур ЧIяйннал шяравасса. Ванил бутта ХIусайн ттучандалий зий ивкIун, нину Гуржигьан щалва оьрмулий бухгалтерну, кассирну зий, даву хIисаврттащал дархIусса диркIнугу, ПатIиматлул цилламур касму гуманитар пишалущал дархIусса язи дургьуну дур. ПатIимат цила касмулул дайдихьу ча дайдирхьуссарив укун буслай бур:
— На ЧIяйннал школалий дук­лакисса чIумал жул классрахь оьрус мазрал ва литературалул дарс дихьлай бикIайва МахIаммадова Минажат Исмяиловна. Ванил дарс мукун хIаз дизанну, литературалул произведениярттавусса геройтурал чIарав ваца цуппа бивкIний кунма бусайвахха, жувунгу хъиннува гъира багьлан бикIайва луттирду ккалан. Ттун дакIнийри нава цалчин бувккусса луттиран цIа. Му Фазу Аьлиевал «Родники рождаются в горах» тIисса лу бия. 8-мур классраву дуклакисса чIумал на бувккуссар МахIаммад Башаевлул «Авххусса оьрчI» тIисса лугу. Гания махъ на муданмагу школалий литературалул геройтуран, цIуну бувксса луттирдан хас дурсса конференциярттай гьуртту шайссияв. Ххишалдаран, жул ЧIяйннал шяраваллил библиотекалул хъунмурну зий бикIайва Рамазанова ПатIимат, жуя, оьрчIаяту, бувккусса луттирдал чулухасса хъуннасса тIалавшинна дувайсса хъамитайпа. Библиотекалия лавсъсса луттирал мурад къабувсун цIусса лу къабулайва. Ва иширалгу оьрчIал хасиятирттаву низамрал тIалавшинна хIасул дайва. На 1979-ку шинал къуртал бувссар школа. Яла гара шинал, ниттил «хъамитайпалун лайкьсса, бигьасса даву дурча» куну, райондалул автоклуб­равун зун бувхссияв. Гания махъ, 1983-ку шинал, на дуклан бувхссияв Краснодардал паччахIлугърал Культуралул институтрал библиотекалул факультетрайн. Мугу къуртал бувну 1987-ку шинал, гания шинмай зий бура библиотекарьнал пишалий, — буслай бур ва.
Ванил бувсмунийн ххи буван ччисса затруми ттул чансса ба­къар. Институт бувккуну бучIайхту ПатIимат зун гьан бувссар Ккуллал райондалул оьрчIал библиотекалул хъунмурну. Шикку ва зий бивкIссар 2000-ку шинайннин. Га шинал ПатIимат къуллугърал лахъ бувну, Ккуллал райондалийсса циняв биб­лиотекарттал (ЦБС) директорну бивтун бур. ХIакьинусса кьинигу вара даврий зий бур ПатIимат. СССР дусса чIумал чIявусса инсантал бучIайсса бивкIссар луттирду ласлан, журналлу, кказитру ккалан. Райондалул ца библиотекалуву зий ивкIун ур 9 пишакар. Га чIумал библиотекартту, луттирду хъинну санну бивкIссар. Замана баххана хьувкун, пишакарталгу чан бунни, луттирдахсса къулагъасгу чан хьунни. Телефонну, компьютерду, цIу-цIусса информация ласун бю­хъайсса техника чIяру хьунни. Амма культуралул идарарттал, мукунма библиотекартталгу бугьлагьиссар инсаннал оьрмулуву агьамсса кIану. ПатIиматлул канилусса пишакартал муданмагу гьуртту шай библиотекарттал дуллалисса давурттавух. Ккуллал райондалий культуралул давурттай зузисса пишакартал, миннавух библиотекалул зузалтгу, миллатрал лаххиярттугу ларххун, гьуртту шай райондалий дуллалисса фестиваллавух.
ПатIиматлул шинал дайдихьулийра дурну дикIай шинал мутталий дуллансса давурттал сияхI. Дугу дувай ми царагу лях гьан къадиртун. Ва библиотекалул цимилгу бувгьуссар жулла республикалул библиотекарттаву хьхьичIунсса кIанттурду, ларсъссар грамотартту, бахшишру. ХьхьичIва кунма чIявусса къабукIларчагу, библиотекалувун буххайми чанну бакъар уттигу, заочнайну дуклакисса студентътурая тIайла хьуну, дуклаки оьрчIайн бияннин.
«Махъсса шиннардий яла-яла цIуххаву дикIай лакрал чичултрал, шаэртурал итабавкьусса луттирдах. ОьрчIал ябацIанну итабавкьусса луттирду бур буклай. Миннулгу оьрчIавун ккалансса гъира бутлай бур», — тIий буслай бур ПатIимат.
Ва гъира лахъ хьуншиврул гьашину чичултрал, шаэртурал ккурккисса датардан хас дурсса конференцияртту дунни библиотекалуву: Апанни Къапиевлун 105 шин, Сулайман Стальскийн 145, АбутIалиб Гъапуровлун 120, МахIаммад-Загьид Аминовлун 75, Мирза Давыдовлун 75, Гьарун Саэдовлун 120. Дагъусттаннал культуралул лайкь хьусса зузалтрал цIарду ларсъсса библиотекалул зузалт СумбатIуллал шяравасса Будайчиева Аьбидатлун ва Хъювхъиял шяравасса Сулайманова Зоян хас дурсса вечерду дунни. Календарьданийсса царагу агьамсса кьини лях къадиртун кIицI лагай библиотекалуву. Хъинну ххуйну, театрдал пурмалийсса сценарду хIадур бувну, къавтIавурттайну, балайрдайну хьунадаркьуна, райондалийсса циняв библиотекарттал зузалтгу гьуртту хьуну, майрал 27-нний хъанахъисса библиотекалул зузалтрал кьини. Мукунна Ниттихъал кьини, ноябрьданий. Ваччиял шяравасса, кIийла къанавр­ттайн лавгсса захIматрал ветеран МахIаммадова Рабиятлул шаппайн лавгун, культуралул цайми зузалтращал тяхъашиву дунни.
Бунияла ПатIимат ХIа­жиаьлие­ва хъинну цилла даву ххирасса, канилуми цищала зузи буван гьунар бусса пишакар бур. Мунияту бухьунссар ванил хIурмат библиотекалул зузалтрал дянив бакъа, щалла Ккуллал райондалул культуралул зузалтрал дянивгу. ПатIиматлул канилу ур библиотекалул 19 зузала. Ванищал Ваччиял библиотекалуву зий бур Кьурбанова Асият, ХIажиева Камилат, Аьлилова Шавлухъ, Мустапаева СалихIат. Вайннан дуллуну дур Ккуллал райондалул администрациялул, Ветерантурал советрал, КIулшиву дулаврил, Культуралул управлениярттал, Республикалул Р. ХIамзатовлул цIанийсса библиотекалул чулухасса ХIурматрал грамотартту.
ПатIиматлул цила лас Гьадийнащал ччаннай бацIан бувну бур арс ва 2 душ. Буниялагу, цимил тик­рал буварчагу, хъинну цалла даву кIулсса, гьайбат бюхттулсса хъами жулла райондалий чансса бакъар. Миннавасса цагу бур ХIажиаьлиева ПатIимат. Жувагу чIа учинну ванин мукьахунмайгу гьарца дуллалимуниву тIайлабацIу.

 

ХIажимурад ХIусайнов
Ххазинарду бикIай личIи-личIисса. Хъуслил, арцу-мусил, бакIлахъиялул, хан хъуслил, литературалул, тIабиаьтрал. Яла агьаммур хъу­срив – кIулшивуртту дулайсса луттирду.
Ххазина тIисса цIа дусса лакку душругу бакIрайн багьлан бикIай.
Ва макьала чичин ссаяту айишин хъиннивав тIий, Ваччату Хъюйннал чулинмай нанисса же­гъирххуллийх най унува, цакуну ттул янилун багьуна кIинтнил лаххиялувусса зунттурду. ЯтIулахъаваллал кьабакIравусса, марххалттил кIучI къадурсса лиссугу зунттуй дирхьусса тIакьлуха лахьлай дия. Ялун уруган ваца цичIав аьламатшиву дакъасса зунттавату чумартсса, виричусса, захIматрал кьимат кIулсса, миллатрал багьу-бизу искусствалул даражалийн кIункIу буван бюхъай­сса пишакартал жучIавату буклакаву ттун караматшиврун ккалли буван ччан бивкIуна. Мукуннасса караматшивурттая бусласисса лу­ттирдал чIапIаха лахьлан дикIай, укун ххуллийх наниний хьунабакьлакьисса, бакIал, зунттурдал лахIунттал, цайрану цирда хьусса ва жула зунттал инсантурал хьун дурсса ххинчурдал личIи-личIисса лагрурду. Цуксса хIайп учирчагу, жулла культура дурар уттигу цайми хIукуматирттайх, дунияллийх ппив хьуну, ашкара хъанан. Цукунссаривсса кIачIасса Африканал никру лахIан дурну, къувтIилул лагма увинтру дуллай, лагма буклакисса къавтIавуртту дур искусствалун хIисав дуллай, жуйра ялув дахIлай. Зунттаву жулва инсантурал инсаниятран кьимат бищун ва эбратран ласлан бувар уттигу.
На хIазиран кIицI къабував яла агьаммур ххазина луттирду бушиву. ХIакьинусса ттул ихтилат гана гай луттирду буккултрал ласун хьуншиврул тIивтIусса Ваччавсса библиотекалул хъунмур ХIажиаьлиева ПатIиматлуяр.
Буниялагу буссарив луттирдай чивчусса затирттаяр ххишаласса ххазина? Бушиву къакIулли. Лу бур кIулшиврул мяъдандалучIан нани­сса ххуллу ккаккан буллалисса «чирахъ». Уттисса, анаварну нанисса оьрмулул техникалул бюхъу инсаннал кIулшиву, ганавусса гьунарду бигьану ва анаварну ялун личин буван бюхълахъисса бухьурчагу, луттирдайрихха цал бакIрайва гайннуя чивчуну бикIайсса. Мунийн бувну, библиотекарттал, мивусса луттирдал хъинну хъунмасса кIану бугьлай бур инсаннал оьрмулуву.
На хIакьину ихтилат бу­ллалисса ПатIимат ХIажи­аьлиева бур ЧIяйннал шяравасса. Ванил бутта ХIусайн ттучандалий зий ивкIун, нину Гуржигьан щалва оьрмулий бухгалтерну, кассирну зий, даву хIисаврттащал дархIусса диркIнугу, ПатIиматлул цилламур касму гуманитар пишалущал дархIусса язи дургьуну дур. ПатIимат цила касмулул дайдихьу ча дайдирхьуссарив укун буслай бур:
— На ЧIяйннал школалий дук­лакисса чIумал жул классрахь оьрус мазрал ва литературалул дарс дихьлай бикIайва МахIаммадова Минажат Исмяиловна. Ванил дарс мукун хIаз дизанну, литературалул произведениярттавусса геройтурал чIарав ваца цуппа бивкIний кунма бусайвахха, жувунгу хъиннува гъира багьлан бикIайва луттирду ккалан. Ттун дакIнийри нава цалчин бувккусса луттиран цIа. Му Фазу Аьлиевал «Родники рождаются в горах» тIисса лу бия. 8-мур классраву дуклакисса чIумал на бувккуссар МахIаммад Башаевлул «Авххусса оьрчI» тIисса лугу. Гания махъ на муданмагу школалий литературалул геройтуран, цIуну бувксса луттирдан хас дурсса конференциярттай гьуртту шайссияв. Ххишалдаран, жул ЧIяйннал шяраваллил библиотекалул хъунмурну зий бикIайва Рамазанова ПатIимат, жуя, оьрчIаяту, бувккусса луттирдал чулухасса хъуннасса тIалавшинна дувайсса хъамитайпа. Библиотекалия лавсъсса луттирал мурад къабувсун цIусса лу къабулайва. Ва иширалгу оьрчIал хасиятирттаву низамрал тIалавшинна хIасул дайва. На 1979-ку шинал къуртал бувссар школа. Яла гара шинал, ниттил «хъамитайпалун лайкьсса, бигьасса даву дурча» куну, райондалул автоклуб­равун зун бувхссияв. Гания махъ, 1983-ку шинал, на дуклан бувхссияв Краснодардал паччахIлугърал Культуралул институтрал библиотекалул факультетрайн. Мугу къуртал бувну 1987-ку шинал, гания шинмай зий бура библиотекарьнал пишалий, — буслай бур ва.
Ванил бувсмунийн ххи буван ччисса затруми ттул чансса ба­къар. Институт бувккуну бучIайхту ПатIимат зун гьан бувссар Ккуллал райондалул оьрчIал библиотекалул хъунмурну. Шикку ва зий бивкIссар 2000-ку шинайннин. Га шинал ПатIимат къуллугърал лахъ бувну, Ккуллал райондалийсса циняв биб­лиотекарттал (ЦБС) директорну бивтун бур. ХIакьинусса кьинигу вара даврий зий бур ПатIимат. СССР дусса чIумал чIявусса инсантал бучIайсса бивкIссар луттирду ласлан, журналлу, кказитру ккалан. Райондалул ца библиотекалуву зий ивкIун ур 9 пишакар. Га чIумал библиотекартту, луттирду хъинну санну бивкIссар. Замана баххана хьувкун, пишакарталгу чан бунни, луттирдахсса къулагъасгу чан хьунни. Телефонну, компьютерду, цIу-цIусса информация ласун бю­хъайсса техника чIяру хьунни. Амма культуралул идарарттал, мукунма библиотекартталгу бугьлагьиссар инсаннал оьрмулуву агьамсса кIану. ПатIиматлул канилусса пишакартал муданмагу гьуртту шай библиотекарттал дуллалисса давурттавух. Ккуллал райондалий культуралул давурттай зузисса пишакартал, миннавух библиотекалул зузалтгу, миллатрал лаххиярттугу ларххун, гьуртту шай райондалий дуллалисса фестиваллавух.
ПатIиматлул шинал дайдихьулийра дурну дикIай шинал мутталий дуллансса давурттал сияхI. Дугу дувай ми царагу лях гьан къадиртун. Ва библиотекалул цимилгу бувгьуссар жулла республикалул библиотекарттаву хьхьичIунсса кIанттурду, ларсъссар грамотартту, бахшишру. ХьхьичIва кунма чIявусса къабукIларчагу, библиотекалувун буххайми чанну бакъар уттигу, заочнайну дуклакисса студентътурая тIайла хьуну, дуклаки оьрчIайн бияннин.
«Махъсса шиннардий яла-яла цIуххаву дикIай лакрал чичултрал, шаэртурал итабавкьусса луттирдах. ОьрчIал ябацIанну итабавкьусса луттирду бур буклай. Миннулгу оьрчIавун ккалансса гъира бутлай бур», — тIий буслай бур ПатIимат.
Ва гъира лахъ хьуншиврул гьашину чичултрал, шаэртурал ккурккисса датардан хас дурсса конференцияртту дунни библиотекалуву: Апанни Къапиевлун 105 шин, Сулайман Стальскийн 145, АбутIалиб Гъапуровлун 120, МахIаммад-Загьид Аминовлун 75, Мирза Давыдовлун 75, Гьарун Саэдовлун 120. Дагъусттаннал культуралул лайкь хьусса зузалтрал цIарду ларсъсса библиотекалул зузалт СумбатIуллал шяравасса Будайчиева Аьбидатлун ва Хъювхъиял шяравасса Сулайманова Зоян хас дурсса вечерду дунни. Календарьданийсса царагу агьамсса кьини лях къадиртун кIицI лагай библиотекалуву. Хъинну ххуйну, театрдал пурмалийсса сценарду хIадур бувну, къавтIавурттайну, балайрдайну хьунадаркьуна, райондалийсса циняв библиотекарттал зузалтгу гьуртту хьуну, майрал 27-нний хъанахъисса библиотекалул зузалтрал кьини. Мукунна Ниттихъал кьини, ноябрьданий. Ваччиял шяравасса, кIийла къанавр­ттайн лавгсса захIматрал ветеран МахIаммадова Рабиятлул шаппайн лавгун, культуралул цайми зузалтращал тяхъашиву дунни.
Бунияла ПатIимат ХIа­жиаьлие­ва хъинну цилла даву ххирасса, канилуми цищала зузи буван гьунар бусса пишакар бур. Мунияту бухьунссар ванил хIурмат библиотекалул зузалтрал дянив бакъа, щалла Ккуллал райондалул культуралул зузалтрал дянивгу. ПатIиматлул канилу ур библиотекалул 19 зузала. Ванищал Ваччиял библиотекалуву зий бур Кьурбанова Асият, ХIажиева Камилат, Аьлилова Шавлухъ, Мустапаева СалихIат. Вайннан дуллуну дур Ккуллал райондалул администрациялул, Ветерантурал советрал, КIулшиву дулаврил, Культуралул управлениярттал, Республикалул Р. ХIамзатовлул цIанийсса библиотекалул чулухасса ХIурматрал грамотартту.
ПатIиматлул цила лас Гьадийнащал ччаннай бацIан бувну бур арс ва 2 душ. Буниялагу, цимил тик­рал буварчагу, хъинну цалла даву кIулсса, гьайбат бюхттулсса хъами жулла райондалий чансса бакъар. Миннавасса цагу бур ХIажиаьлиева ПатIимат. Жувагу чIа учинну ванин мукьахунмайгу гьарца дуллалимуниву тIайлабацIу.