Иссиявтраясса хайр

44_photo_2Иссиявтрал минану хъанай бур Индия. ХьхьичIава, 1800-ку шиннардийн бияннин иссиявт бивкIссар хъинну ххирасса, так аваданминнаща бакъа ласун къашайсса чIюлушиннану.
ЦIанагу иссиявт ласаву бигьасса иш бакъар, супермаркетир­ттаву бур бахлай кьювкьусса, инсаннан хайр бакъасса иссиявтрал журарду. Зу ласияра, ххал бара «Малабар» ва «Телличерри» иссиявт, вай яла ххуйми иссиявтри, зу рязину личIантIиссару.
Буссар кIялассагу, лухIиссагу иссиявт. Ва цара-ца ххяххияр, так диян ритавривур тапаватшиву дусса.

— Иссиявтраву дуссар марганец, витамин А, К, калий, магний, железо, фосфор, бета-каротин. Му ба­къассагу, иссиявтрал давление лагь дайссар, холестерин чан бай­ссар. Агарда иссиявт ишла барча куркумалущал цачIу, дурухлу (рак) хьун къаритайссар, му ххуйсса антиоксидантри.
— Иссиявт хъинссар, аьвкъу-гъили шаврин, хъагь тIутIаврин, дукра лялиян дан, анемиялун , кьавс хьуний, синттан, лякьлул къювулия, кьурчIищин дуллалиний, къюкIлил къашайшивурттан, диабетран, илтIа хьун ччиминнан, дурухлурдан.
— Агарда вазелиндалий ва иссиявт­рай мазь дарча, мунил бурчуйсса цIуцIавуртту ччяни хъин дантIиссар.
— ЛухIи иссиявтрал литIун бай­ссар ахънин зарал биян буллалисса ущу-щулгъигу. Ца литIра гъили­сса щинавун дачIи чяйлул къуса иссиявт­рал бивчуну, ущу-щулгъи бусса кIанттайх чIахь дарча, битIикьукьултрайн бияннин, циняв ущу-щулгъи бат бантIиссар.
— Шанма зурува ливчусса исси­явт баххана бан аьркинссар, чIун дурккукун гиву инсаннан хайр бу­сса цичIар къаличIайссар. Къагьавусса иссиявтрал хъюрув чIумува къадуккайссар, так гай ябан аьркинссар дюхлулсса, цIансса, кьавкьсса кIанттурдай.
— Иссиявт ишла байссар кулинариялуву пряность хIисаврайгу, мукунма медициналувугу, къашайшивуртту хъин дангу, мукунма иссиявт ишла байссар дукия хъунна­сса чIумуй ядангу.
— Иссиявт хъинссар илтIа хьун ччисса инсаннангу.
— Иссиявтрал марцIну битай­ссар туннурду.
— НукIува увкусса куццуй, исси­явт ххуйсса антиоксидантри, свободный радикаллащал талай, дурухлурду (рак) хьун къаритай­ссар.
— КъюкIлил, туннурдал, тти­ликIрал цIуцIавурттангу хъин­ссар.
— Иссиявтрал гангрена хьун къаритайссар, хъинссар вичIавун къюву дуллалийнигу, ттурчIавун къюву дуллалинийгу, ххуйсса даруври ссихIирал ххуллурдал цIуцIаврин, астмалун, коклюшран, ккарччул къювулун.
— Агарда зу дукралийн иссиявт бичирча, дукралул тIин ххуй хьунтIиссар, дукра лялиян кумаг хьунтIиссар, чурххайн хIал бучIантIиссар.
— Иссиявт зува гьавуну хъин­ссар, хIадурнувасса лавсуннияр.
— Иссиявтрал аьнча тIутIи бай­ссар, къабучIиссар иссиявт лякьлуй, хъунххюттуй операция бувминнан, лякьлул щаву думиннан.
Мукунма заралссар сагъсса инсаннангу, хъинну чIявусса ишла барча.
ЦIуллуну битаннав.
Т. ХIажиева