Инсаншиврул ва иширттал лахъсса ххуттай

spg_7Ттунма ттинин цалвагу къабагьсса ххай ура инсаннал оьрмулул юбилейрал хIакъираву ттула пикрилул кьувкьумур бусан, учин, чичин. Ттун му чIалан бикIай къабигьасса ишну. Хаснува мукунсса махъгу Аьвдулкьадирдул арс ХIажи МахIаммадовлул хIакъираву учин багьлагьисса чIумал. Му цувагу къабигьасса инсан уну тIий.
«Къабигьасса» тIисса мукъувун на шикку ласлай ура мунал хасиятрацIун ва багьу-бизулуцIун дархIусса, гьунар ххисса, кьянкьа-кьурчIисса, чара бакъа принцип дурурччусса, тIайламур тIайланма учайсса качествалул лишанну. Цалва пишалул ва инсаншиврул ххуттай лахъну авцIусса чув-адамина уну тIий ХIажи.

Ми гьарца затгу ттувухва итабавкьуну, ХIажи цукунсса инсаннив бусласаврил мурад, ахиргу, ттун ччан бивкIунни бахIин кIива хъинну бигьасса, чIявуну ишла байсса, амма гьарцаннахун бакьин бан къашайсса мукъуцIун – ххаллилсса инсан тIисса. Лакку мазраву бур ялагу жува ихтилат буллалиманацIун хъинну бавкьусса «мяърипат» тIисса махъгу. Гиччава най уна мяърипатрал увччусса инсан ур ХIажи.
Бюхъай чанссаннан бакъа къакIулну бикIан, Аьвдулкьадирдул арс ХIажи МахIаммадовлул ка-кумаграйхчин хъинну чIявусса жагьилсса инсантурал тIайлабацIу буну бивтссар ва битлай буссар цалва оьрмулул ххуллурду.
Зун ккаккан хъина цуксса ххирассарив ХIажинан цалва кафедра, факультет, цуксса гъирарай ва ччаву дуну гъалгъа тIун икIайссарив математикалия, математиктурая. Ялунай лап буниялану чIалачIисса инсан, ваца оьрчI куна, ххари хъанан икIайсса куц цала учениктурал, архIал зузиминнал оьрмурдаву хъанахъисса тIайлабацIурттая, хьхьичIуннайшивурттая. Мурив тIурча, ччи-ччиманаща къашай­сса затри, цува ххуй-хъиншиврул виувцIусса акъахьурча.
Цанна итадаркьусса дунияллий ванал бишин бувсса барачат, бутIа буссар хъинну хъунмасса. Му бутIуву дуссар мукссара хъуннасса чувшивугу, виричушивугу.
ХIажинал дустуран, ихтивартуран ххуйну кIулссар ванал чумартшиву ва дакIнил гьарташиву. КIулссар цукун шавкь дуну зун икIайссарив цала дачалуха – ххяххан къадурсса дакъассар. Цал кIиккун увкIма кIичча гьан ччан къаикIайссар махъунай. КIикку ваначIа чан къашайссар дукьрахIан, цалла дурсса уздансса чяхир ва цайми-цаймигу хъиншивуртту.
КIулминнан кIулссар цуксса алвагьсса ва аьчухсса инсан буссарив ХIажинал кулпат Роза, ванал оьрмулул ва кьадарданул хIакьсса дус. ОьрчIругу буссар вайннал, цивппа кунма, бювхъусса, ас-намус ххисса, цайминнал цала хьурдай учинсса.
ХьхьичIва-хьхьичI ХIажиная ттун бавссия 60-ку шиннардий, бавуна уссар ца «Польский доктор» учайсса инсан тIисса хавар. Так тани ттун муная аьщуйн щуну цичIав къакIулссия. Мунащалсса хьунаакьаву, кIулшаву хьуссия цахъи махъ. Му кIулшавугу хьуссия Киеврай. На та чIумал зий уссияв тикку ттулва пишалий. ХIажигу, Розагу бувкIуна Киеврай армиялий къуллугъ буллалисса цала арсначIан биян. Муния махъ хьунабакьавуртту хъанан диркIссия чIяруну ва гьарза-гьартану. Танигу, уттигу, ХIажинахсса ябитаву ттул мудангу дуссия хIурмат лавайсса инсаннах куннасса, мукунсса лахъшиврийн навагу иян хьурдай тIисса куннасса. ХIакьинусса кьинигу на му ккалли ара элмулул ххуллий ца шачIанттул унугу наванияр лахъсса инсаннан-аьлимчунан. Дуккаврил аралуву муная биллалисса мюнпат на ккалли бара цаппара цайми доктортураща цачIунугума биян бан къашайссаннун.
ЧIун наниссаксса, ттул ХIа­жинащалсса хIала-гьурттушиву ялу-ялун куртI хъанан диркIуна, мугу хъунмурчIин мунал ххаллилсса хасиятрайн бувну.
На Дагъусттаннайн зана шаврил ххуллийгу ХIажинал бивхьуссия биялсса хIарачат. Зана хьуну, университетраву зун айишайхтува, на ванал кIул увнав лагма-ялттуминнащал, даврил хIалкьазиялущал, чIарав авцIуна гьарца дан-дитанмунил. Му сававну ттул лагма сакин хьуна дустурал, гьалмахтурал лайкьсса ккуран. ХIажинал ттун кумаг бувссия хIатта дачалул участок ласунгума, цурдагу украсса ххуллий. ХIасил, жул дянив дуссия хъинну хъунна­сса хIала-гьурттушиву, дусшиву.
ХIажий, на вийн мудангу барчаллагьрай уссара, ина хьунаакьаву – му ттул оьрмулуву хьусса тIайлабацIур, ххаришивур, ххуйшивур.
Вил юбилейрал хIакъираву тIурча, хIатта ци чинссарив къа­кIулнугума ливчIун ура, цал архIал ххаринугу ура, пашманнугу ура. ДакIнийхтуну барча дуллай ура вил оьрмулул хъуннасса кьини. Мура кьини барча дуллай ура вил аьзизсса Розахьгу, оьрчIахьгу, уссурссуннахьгу ва цинявппагу ина ххираминнахьгу.
Лахъи даннав тIий ура вил оьр­мулул бусравсса шинну, барачатсса кьинирду, ххари-шадсса ссятру. Вил оьрмулуву тачIавгу чан къахьуннав ина хIалал бувсса кьисмат!
АьвдурахIман Халилов