Зунттаву ттигу кьюлтIнурасса аваданшиву

46_7Жу цакьнива бувсъссия октябрьданул 7-нний Ккуллал райондалийн бувкIун бивкIшиву, шиккусса этнокультуралущал кIул хьун, Москавлиясса 10 журналист.
Ва кьини Хъювхъиял шяраву, «Щунудагъ» фестиваль дувайсса анфитеатрданул хIаятраву, ккаккан дурна Ккуллал райондалул культуралул зузалтрал зунттаву хIасул хьусса
инсаниятрал цаппара лишанну. Вай Москавлиясса журналистуравух ия жуна цинявннан кIулсса Михаил Кожухов. Ттуща бювхъуна, ванащал ихтилат бувну, цала дакIнил ци лавсъссарив цIуххин.

— Михаил Юрьевич, ина дунияллул лагма увксса инсан ура. Дурив жул Ккуллал район дирхьусса зунттаву мяъшарданийн ласунсса, цайминначIа дакъасса караматру ва аьламатру?
— Ина буллусса суал на кIи-шамлийх бачIивияв. Циван учирча, ина тIийкун, на личIи-личIисса кIанттурдай яхъанахъисса инсантурал оьрму бутаврищал, къатта-къушру буваврищал, дакIурдиву, оьрмулуву нани дурсса культуралущал кIул хьун бахтти хьусса инсан ура. Мунийн бувну, укун бюхттулсса зунттаву кIанттун лавхьхьуну яхьуншиврул лахъисса чIумул мутталий зул миллатрал хIасул хьун бувсса багьу-бизулул махIаттал къаувуннача, хIайран увунна. Буслан бигьассар, амма вахIшисса зунттурду цахава зузи буван – му бигьасса зат бакъархха. Хаварду бикIай сурат дишаврил, къатри буваврил, лаххия лаххаврил, цIурихьулуву дукра дававрил, жула инсаннал аькьлу-кIулшилучIату архсса цIарду дизлай, гайннуя личIи-личIину бусласисса. Бунияла къа ца-кIира шин гьаннинссача, улу, цимигу азарда шинал лахъишиврий яхьун бюхълахъисса къатригу, дукияр­ттугу, лаххиярттугу яхьуну дур зучIа, этикалул, эстетикалул, архитектуралул чулуха хьуннав. Хъинну исвагьину ххяллал, хъунисса кьунттал зумардай дурсса къатри дур зучIа яхьуну. Бусласаврийн бувну, вай цирдагу пяплий дурсса дур. Му зат на хIисав буванна чарил усттартурал хъинну лахъсса пагьмулун. Зул зунттаву яхъанахъисса инсантал ттун чIалай бур, «продвинутий Европа» тIурчагу, хъисгу тайннаяр кIулшиврул чулуха ялавай бакъасса инсанталну. На махIаттал увунна ва утти нава кIицI бувансса затрал, ттун ва зат чIарав бишин ччива инсаннал нигь (колесо) ляхъан давричIа. На бусласисса зат – му ччатI шахьайсса кIарттуясса хаварди. Ялун урувгсса чIумал, ваца цичIав махIатталшивуну къачIаларчагу, ва иш цалчин дакIнийн багьма аькьлу-кIулшилул увччусса инсан ивкIун ур. Хъинну ххуй дирзунни ттун цIудихьулуву ишла дуллалисса шиккура дурсса матахI. Вай дур антикварданул кьай-кьуйлучIан кIункIу тIисса затру.
Хъинну ххуй дирзунни ттун зул душварайсса лаххияртту. Ца-кIива мукъуйну бусан захIматри. Вай лаххия ча-бунугу бувкIсса модельертурал дурсса дакъархха, зулва инсантурал дурсса дур. Мунияту вай кIура дарну дур так ва миллатран цинна хасъсса искусствалийн. Вана дикIайсса дуну лаххияртту дуваврилгу халкьуннал цанналусса искусство. Шикку цимигу аьлимчунан «гъай тIунсса» авлахъру бур. Такну ттулва яруннил дакIнил луттирай чирчусса затру циняв кIицI къадулларчагу, этнокультуралул чулуха зул билаят хъинну авадансса бур. ХIайп, ва аваданшиву, щинчIав ххал къа­хъанай, шиккура, вай ххяллал дянив кьюлтIнура личIлачIаву. На учин ччай ура, дурагу дакъар зучIа туризмалул даву куну. Ванахха жу гьантта бивкIсса гостиницагума ацIниясса инсантал цалархIал гьантта бикIан хъанахъисса, къатравугу гьарца чулуха хIаллихшиннарду хIасул дурсса. Ттун чIалачIиссаксса, зул ший яхъанахъисса инсантал комерсантътал бакъар. Му ява инсантурал хасиятрал оьккичул бакъарча, цалва пагьму-гьунарданий цувагу, цалва кулпатгу ябуван бюхълахъисса иширачIан нанисса затри. Бюхъай шикку уттигу ттущава хIисавравун ласун къавхьусса зунттал инсаннал кьянкьа-кьурчIишиву ва дакI хъиншиву дикIан. Учиннуча, дуваймур укра дуван ччисса хасиятрал тIиму дикIан.
ХIасил, цIанасса чIумал, дунияллул халкь кувннавух кув хIала буххаву гьарза хьувкун, зул инсантурангу бучIия зулла аваданшиву, увкусса куццуй, мяъшарданийн дуккан дуван. Ттун муниву цукунчIавсса зунттал инсаннал хасият хурда шавуну къачIалачIир.
Барчаллагь учин ччива зул райондалул бакIчи Сяид ХIасниевичлухь, жува укун лахъсса даражалий кьамул баврихлу. Жуву хIасул хьунни цамур чIумалгу бучIансса ччаву.
Ихтилат бувссар
ХIажимурад ХIусайновлул