ЗахIматшивурттал хьхьичI ник къарирщуссар

imag_13ЦIуссалакрал райондалий ляличIисса уттарашинна дия. Шяраваллил дянивсса майдан чIюлу бувну, хIадур бувну бия хъамал хьунабакьин. Къуллугърал буржру биттур буллай жанну дуллуминнан дацIан дурсса гьайкалданучIа къарал буллай бавцIуну бия дуклаки оьрчIру ва полициялул зузалт. КIюрххила майданнив бувккун бия райондалул жямат, дуклаки оьрчIру.

Ва райондалий цукунсса ци даражалул мероприятиярду хьурчагу, чялишсса гьурттушинна дай дуклаки оьрчIал ва хъуннасса хъар лахъай культуралул зузалтрал. Майданнив бувксса чIумал оьрчIал дурсса стендирттайну, букъавсунма, чIалай бия вайннал бусравну буручлай бушиву райондалул тарих ва вирттаврал аьпа. Администрациялул къатрал хьхьичI гьарца шяраваллил тIивтIуну бия цалва-цалва майданну. Куннаяр кув ялтту буклай, чIюлу бувну бия цалва майданну шяраваллал жяматрал. Гьарца майданнив дуккан дурну дия, буттал буттахъая ирсирай дирсса, ичIура ишла дайсса кьай-кьуй, лаххи-ликкия. ЧIюлу бувну бия ссупрарду, цаннияр ца нахIусса, утти ичIура нажагь дакъа къадуллалисса, лакку дукрардал. Гьай-гьай, бакъая цавагу майдан аьрайн гьавккури ва дукьрахIан дакъасса. Шиккун увкIсса цумацагу инсаннаща бюхълай бия, щяивкIун, дукрардал тIин-тIааьн ххал бан. Майданну тIивтIуну, хъамал кьамул буллай щябивкIсса цинявннайрагу дия хьхьичIазаманнул бузмарду ва эмаратсса лачакру. Циняв майданная баллай бия дачIу-зюннаврал чIурду. ЦIуссалакрал райондалий цал архIал ххарисса ва пашмансса асарду хIала бухлахисса кIира юбилей кIицI лаглай бия.
ЦIуссалакрал райондалул кьини лахъа-хъун дан бувкIун бия бусравсса хъамал: ДР-лул ХIукуматрал Председатель Аьбдуссамад ХIамидов, Дагъусттаннал БакIчинал Ухссавнил Округрайсса полпред Вячеслав Паламарчук, ДР-лул ХIукуматрал вице-премьертал Шарип Шарипов ва Рамазан ЖахIпаров, ДР-лул ХIукуматрал ва Республикалул БакIчинал администрациялул хъунаманал хъиривчу Мусалан Тахманов, ДР-лул УФСИН-далул хъунама Муслим Даххаев, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Зайнуллагь Мирзоев, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Камил Давдиев, ЦIуссалакрал райондалул гьарцагу ишираву чялишну гьурттушинна дайсса, райондалул агьалинай мудангу дакI цIуцIисса Артур Исрапилов. Мукунма байрандалул кьини вайннал чIарав бацIан Лакрал райондалиягу бувкIун бия бусравсса делегация.
Шадлугърал мажлис байбивхьуна тай дяъвилул иширттаву жанну дуллусса милицалтрал гьайкалданучIа тIутIив дишаврийну.
ЦIуссалакрал жяматгу, бусравсса хъамалгу кьамул буллай, ихтилат бунни райондалул бакIчи МахIаммадхIажи Айдиевлул.
— ХIурмат бусса хъамал, райондалул жямат! ХIакьину жува кIицI дуллай буру Дагъусттанналгу, ЦIуссалакрал райондалулгу тарихраву пашмансса лажин чирчусса, тачIав хъамакъабитансса ишру.
КIицI лаглай буру кIира агьам­сса юбилей – ЦIуссалакрал район сакин хьуну 70 шин хъанахъаву ва жула аьрщарайн ярагъуннил балгусса къачагътал ххявххун 15 шин хъанахъаву.
70 шинал хьхьичI азарахъул чачаннал агьлу, ца-кIира суткалул дянив цалла минардая бизан бувну, Дянивмур Азиянал ва Къаза­хъисттаннал авлахъирттайн тIайла бувккун бивкIссар.
1944 шинал чачаннал бакIрачIан бувкIсса балаллул ххурххуппалу­хьхьун Лакрал ва Ккуллал районнал халкьгу биривссар. Репрессиярттал мугьалттухьхьун дирирсса лакрал шяраваллал агьлу цалла минардая дачIра дурксса чачаннал аьрщарайн бизан бувссар. Лакрал ва Ккуллал районная таний дизан дурну диркIссар 2000 хозяйство – 7 азара инсан. Щаллунна дизан дурссар 24 шяравалу, 28 шярава бизан бувссар цаппара кулпатру.
Укунмагу дяъвилул шиннардил аьйплу бувсса Ккуллал, Лакрал, Аухуллал жяматрайх кьини дуркссар. Бизан бавугу хъинну захIматсса шартIирдай хьуссар. Инсантуран хъунмурчIин бахьтта бачин багьссар. Ккашилгу, дякъилгу къия дурну ххуллийх чIявусса ливтIуссар. Циксса цIа-бакI дакъасса гьаврду духьунссар лакралгу, чачанналгу бизан бувну нанисса ххуллурдайх. Тай дяъвилул шиннардий був­сса зулму къагьану, ккавкцирив, бакIрачIан бувкIцири къагьану, 15 шинал хьхьичI ЦIуссалакрал агьулданун цамургу дяъви ккаккан кьисмат хьунни. 1999 шинал сентябрь зурул 5-нний ЦIуссалакрал аьрщарайн ярагъуннил балгу­сса къачагътал ххявххун, лекьа-пIякьу дурссар чIярусса шяраваллу. ХьхьичIва-хьхьичI къачагътурайн данди бавцIуну жагьилсса оьрмулуву жанну дуллуссар ЦIуссалакрал РОВД-лул милицалтрал. Ми циняв тай иширттаву ккаккан дурсса къучагъшиврухлу хIукуматрал наг­радарттан лайкь хьуссар.
Къуллугърал бурж биттур буллай къучагъшиврий жанну дуллусса Халид Мурачуевлун ва Мутай Исяевлун дуллуссар Аьрасатнал Вирттаврал цIарду. Муслим Даххаев бакIчисса ЦIуссалакрал РОВД-лул зузалтрал тай дяъвилул иширттаву ккаккан дурсса хIат-хIисав дакъа­сса чувшиврия хIакьинугу буслайнма бур.
Янил ляпI учиннин ларгунни 15 шин. Цими шин гьарчагу, тай ишру ЦIуссалакрал агьулданун хьхьара къашайсса къювуну ливчIунни, Дагъусттанналгу, Аьрасатналгу цашиврул цIаний жанну дуллуми жунма, абадлий дакIний бикIантIиссар — увкунни М-ХI. Айдиевлул.
Хъирив ванал дурккунни къуллугърал буржру биттур буллай жанну дуллусса ЦIуссалакрал РОВД-лул зузалтрал сияхI:

Исаев Мутай
Мурачуев Халид
Адамов Гусейн
Айгунов Нигматуллах
Аминов Магомедкамиль
Ахмедов Курбан
Висханов Салавди
Гаммадаев Руслан
Гусейнов Тенгиз
Гамзатов Рустам
Гайирбеков Юсуп
Гаджимагомедов Тюлпар
Давдиев Ахмед
Даххаев Гамзат
Курбанов Ахмед
Куркиев Али
Курбанмагомедов Шамсутин
Майранов Мурад
Магомедов Абдулкасим
Мурачуев Ширвани
Муниров Рашид
Мусиев Магомедрасул
Омаров Омар
Османов Икран
Рамазанов Иса
Рамазанов Магомед
Султанбеков Шамиль
Тавдиев Салман
Юсупов Магомед
Эфендиев Сажидулла

Вай вирттаврал цIардугу чирчуну итабакьлакьисса кIяласса шарду бия бюхттулну гьава буллай ссав чIюлу дурну.
Вай бакъассагу, ЦIуссалакрал райондалий хьусса дяъвилул ишир­ттаву жанну дуллуссар Армавирдаясса «Вятич» тIисса ОМОН-лул 34 зузалал, ТIюхчардал шяраву оьрмурдацIа бувссар федерал аьралуннал 6 саллатI. Вайннал аьпалун минутIрайсса пахъ багьаву дунни.
Хъирив райондалул бакIчинал бувсунни ЦIуссалакрал райондалул агьалинал хIакьинусса оьрмулия, багьу-бизулия, цIусса миналийн бизан баврил масъаларттая.
— Кьура шинай лахъи ларгунни цIусса миналийн бизан баву. Мунин багьанагу республикалул бюджетраву арцу дакъашиву хьунни.
Бизан баву ччясса чIумуй щаллу дан къашаврийн бувну, гьаз хьунни цаймигу масъалартту. Цуксса цанма захIматнугу, дакьаву, паракьатшиву ччисса ЦIуссалакрал агьлу цIусса миналийн бизан рязи хьуссар. Амма вай жулва халкьуннайх дурксса кьинилул, вайннан ккавкцириннул хIисав къадурну, лакран бигьа-рахIатсса шартIру дузал дуллай бур тIисса цIусса миналий райондалун цIа дулун къааьркинну чIалачIиссагу бур хIакьину цаппара политиктал. Ци чулийгу, жува ца миналийн бивзун къуртал шавай буру. Му масъалагу чялиш був­ккунни Республикалул БакIчину Рамазан АьбдуллатIипов учIайхту. Ва чIирисса чIумул дянив респуб­ликалул бакIчи цува 3-ла увкIунни Новостройрайн. Мунал тапшур бувну, цимилагу бувкIунни ДР-лул ХIукуматрал Председательнал заместитель Р. ЖахIпаров, ДР-лул экономикалул министр Р. Юсупов, цаймигу министерстварттал ва ведомстварттал каялувчитал.
Новостройрайсса шяраваллавун 3-ла ивунни ДР-лул ХIукуматрал Председатель Аьбдуссамад ХIа­ми­дов. Шиккува кIицI лаган, ХIукуматрал Председатель жулла райондалул масъалартту щаллу бан мудангу кумаг буллай, чIарав ацIлацIисса инсан ур. Ва шинал дайдихьулийннин цIусса миналий 2334 оьрчIансса 76 школа бувну бур. Сентябрь зуруй 315 оьрчIансса цIусса школа зун бивкIссар ТIюхчардал шяраву. Мукунма хIакьинусса кьини Новостройрай зий буссар поликлиника ва 50 инсаннансса азархана. Хъунма хIал къавхьуну шикку буллай байбишинтIиссар оьрчIру байсса отделение.
Туркнал фирмалущал инвестициялул икьраллу дурну дуссар металлоконструкцияртту итадакьайсса завод ва дикIул комбинат бансса.
ХIакьинусса кьини ЦIуссалакрал район, агьалинан къулайсса шартIру дузал дурсса, анаварсса, бущилий хьхьичIуннай нанисса райондалун ккаллину дур. Хъунмур маэшат шяраваллил хозяйствалия бур. ЦIанасса чIумал райондалий бур кIулшивуртту дулаврил 22 идара, мукунма шикку зий бур ДЮСШ (Детско-юношеская спортивная школа), искусствардал школа, оьрчIал творчествалул къатта, социал идарартту – УСЗН, ЦСОН, ЦПСиД, цIуллушиву дуруччаврил ва культуралул идарартту. ХIакьину на дакIнийхтуну барчаллагь тIий ура 70 шинал лахъишиврий ва райондалул бакI дургьуну бивкIсса цинявннахь, личIи-личIисса къуллугъирттай зий, райондалул даража гьаз бан хIарачат буллай бивкIсса пишакартурахь. Шяраваллил хозяйствалуву, кIулшивуртту дулаврил, цIуллушиву дуруччаврил ва магьирлугърал ва цаймигу арардаву захIмат бихьлай бивкIминнахь. Ми цинявнная бувсун буссар райондалун 70 шин шаврин хасну итабакьлакьисса луттирай.
Цал ттигу барчаллагь учин ччай ура жула иш-тагьар дурчIлай, чIарав бацIлацIисса Республикалул БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлухь ва ХIукуматрал председатель Аьбдуссамад ХIамидовлухь, ДР-лул ХIукуматрал къуллугъчитурахь. Райондалул агьалинаннив чIа тIий ура цIуллушиву, талихI-тирхханну, паракьатсса оьрму, чаннасса ссав, — тIий, къуртал бунни ихтилат райондалул бакIчинал.
Хъирив ихтилатру бунни ДР-лул ХIукуматрал Председатель Аьбдусамад ХIамидовлул, ДР-лул УФСИН-лул хъунама Муслим Даххаевлул ва м.ц.
Дагъусттан Республикалул ХIукуматрал Председатель Аьбду­ссамад ХIамидов:
— Ххирасса ЦIуссалакрал райондалул жямат, хIурмат лавайсса хъамал! Дагъусттан Рес­публикалул Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул, ХIукуматрал ва Халкьуннал Мажлисрал чулуха дакIнийхтуну барча буллай ура зул райондалул ва щаллагу республикалул тарихраву хьусса, Дагъусттаннайн ярагъуннищалсса къачагътурал кьюкьри ххярххун 15 шин шаврин ва ЦIуссалакрал райондалун 70 шин шаврин хас дурсса юбилейртту.
ХIакьину райондалий кIицI лаглагисса кIирагу байран тIайла дуккан аьркинссар лавайсса даражалий, цанчирча вай байранну хъанай дуну тIий шиккусса агьалинал ккаккан дурсса чувшивурттал ва гьунардал бардултну. 1999 шинал хьусса иширттал ЦIуссалакрал райондалул ва республикалул тарихрал чIапIив чирчуссар Аьрасатнал ва Дагъусттаннал миллатирттал язисса арсурваврал экьибувтIусса оьттуйну. БакIрая ччаннайн бияннин ярагъуннил балгусса террористурая жулва халкьуннан, щалла республикалун хъуннасса нигьачIаву диркIссар. Тай жулва оьрмулуву хьусса яла захIматми гьантрай халкьуннал дурсса ссавурданул, аькьилшиврул хъиннува цачIун бувну, душманная буручлай бивкIссар. Яла захIматми чIуннардий кунма, Дагъусттаннал агьалинал, ополченцынал кьюкьри датIлай, цалла жаннай хIайп къаувкуну, душманнащал талай, щалвагу билаятран ккаккан бувссар цалва гуж ва цашиву. ЦIуссалакрал район дяъвилул иширттавун дагьсса чIумал, хаснува ЦIуссалакрал райондалул агьлу, циняв цачIун хьуну, виричуну талай бивкIссар душманнащал. Район дуруччин сакин дур­ссар 2000-нния ливчусса ополченцы бавтIсса кьюкьри. КIицI къалавгун къахьунссар, цалва жагьилсса оьр­мулий хIайп къаувкуну, виричушивуртту дурсса Аьрасатнал Виричу Мурачуев Халид Рашидович ва Исяев Мутай Закиринович. Буниялагу вайннал дурсса чувшивурттан багьа бакъа­ссар, ва ми абадлий жулла дакIурдиву личIантIиссар.
Муслим Даххаевлул каялувшиннаралу, Липецкаллал ОМОН-далущал архIал, ЦIуссалакрал райотделданул милицалтрал душманнащал данди бавцIуну дурсса чувшивурттая ва гьунардая хIакьинусса кьинигу ЦIуссалакрал район ва щалла республика хIайран дурну дуссар. Шикку кIицI къалавгсса, укуннасса чувшивуртту ккаккан дурсса ишру та дяъвилуву цикссагу хьуссар.
1999 шинал хьусса дяъвилул иширттал ккаккан бувссар Дагъусттаннал халкьуннал хIал ва миннал цачIушиву. Жура дурхIуссар та захIматсса чIун.
Та чIумалли Дагъусттаннал халкьуннал чIяву миллатру бусса Аьрасатнащал бавкьуну ва цачIу ялапар хьун хIадурну бушиву тас­ттикь бувсса. Хъинну ххуйну хIадургу хьуну, уттизаманнул ярагъуннилгу балгусса боевиктураща къабювхъуссар бух буван Дагъусттаннал агьали. Дагъусттаннал миллатрал патриотизм ва цашиву ялтту дур­ккунни ва дяъвилийсса ххувшавугу ларсъсса.
Вай иширттан хас дурсса байраннай Ватан дуручлай ливтIуминнал аьпа абад баву, тайннал дурсса чувшивурттан лавайсса кьимат бищаву дакъассагу, миннуя дарс ларсун къуццу тIун аьркинссар.
ХIакьину жулла республикалул оьрму баххана хъанай най бур. Баххана хъанай бур республикалул яла агьамми социал ва экономикалул масъалартту щаллу буллансса чаранну. Республикалул Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул жул хьхьичI бивхьусса агьамсса масъалагу анаварсса мутталий республикалул агьалинал экономикалул ва социал иширттал оьрму ххуй бавур. Шинал лажиндарай ХIукуматрал ва чулухуннай дунни тамансса давуртту. Ми давурттал хIасиллугу хьунни республикалул социал экономикалуву хьусса хьхьичIуннайшивуртту. Яла хъунмур хIасилгу хьунни жува социал экономикалул лагьсса тагьар дусса регионнал сияхIрава буккаву.
ХIакьину ЦIуссалакрал район, дяъвилул иширттаву дур­сса чувшивурттайну дакъассагу, давриву бувсса захIматрайнугу хьхьичIунну дур. Ва райондалия бувкссар чIявусса аьлимтал, халкьуннал хозяйствалул сфералувусса лавайсса даражалул пишакартал, паччахIлугърал ва жяматийсса ишккаккулт.
Социал-экономикалул хьхьи­чIу­­ннайшивруву ва район ца яла хьхьичIунмунин ккалли­ссар. ЦIуссалакрал район хIасул хьу­сса 70 шинал лажиндарай райондалул агьалинал шяраваллил хозяйство хьхьичIуннай давриву хъунмасса захIмат бивхьуссар. Райондалун ва райондалул захIматкашнан хьхьичIунсса захIматрахлу цимилгу дуллуссар паччахIлугърал наградартту. Умуд бур уттигу ЦIуссалакрал райондалул захIматкашнал хIарачатрайну район республикалул кьатIувгу машгьур данссар тIисса.
ХIакьину, ва райондалун хъуннасса агьамшиву дусса кьини, чIа тIий ура циняв агьалинан, циняв кулпатирттан цIуллушиву, дуллалимуниву тIайлабацIу ва дунияллий дакьаву.
Республикалул президент Рамазан АьбдуллатIиповлул чулуха бахшишран буллай ура зун ца компьютерный классгу…
ДР-лул УФСИН-далул хъунама, юстициялул генерал-майор Муслим Даххаев:
— ХIакьину ттун кIицI лаган ччива та дяъвилул чIумал ляличIину ттунма дакIний ливчIсса ишру. Дахьва боевиктал ЦIуссалакрал аьрщарайн ххявхсса хавар баяйхту, мугьлат бакъа милицанал зузалт ччаннай бацIан бувну, миннайн тапшур бав райондалий агьамсса объектру буруччин. Милицалтран цукунчIав душмантал Хасавюртуллал чулухунмай итабакьин къабучIишиву бувчIин бав, цанчирча муния хъуннасса нигьачIаву дия республикалун. Та яла захIматсса цалчинсса лахIзалуву милицанал зузалтрайн хъунмасса гуж багьссар. Ми, цалла жандалий хIайп къаувкуну, кьянкьану буручлай бивкIссар цивппа бавцIусса кIанттурду. ЛяличIинува кIицI лагавияв райондалийн дурксса кьини лахълай, милицалтращал талай бивкIсса, вайннан дукралийну, транспортрайну кумаг буллай бивкIсса райондалул агьали. Ххуйсса кумаг бувссар щалвагу Дагъусттанная жул чIарав бацIан бувкIсса ополчентурал.
КIицI къалавгун битан къахьунссар та захIматсса чIумал зий бивкIсса райондалул связьрал отделданул зузалт. ЛяличIисса барчаллагь учин ччива, оьрмулун нигьачIаву дуна, махъва-махънин жул дахIаву дуллай зий бивкIсса Полина Халиловахь.
Мукуна кIицI лаган ччива чачаннал миллатрал арс Багьауттин, боевиктурахьхьун иривсса милицанал зузала ххассал увсса. Ванал арсналгу, та ппурттуву милицанай стажерну ивкIсса, цаннагу нигьачIаву дунура, цалва машиналий щавурду дирсса цикссагу инсантал ххассал буллай, азарханалийн биян буллай ивкIссар. Ва дакъарив инсаннал чувшиву.
Жулва халкьуннан абадлий дакIний бикIантIиссар телевышка дуручлай къучагъшиврий жанну дуллусса Халид Мурачуев ва Мутай Исяев. Боевиктураща вай сагъну буссаксса вышкалучIан гъан хьун къавхьуссар.
Мукуна кIицI лаганна ТIюх­чардал шярава нанисса, ярагъуннилгу балгусса, боевиктурайн данди авцIуну чувшиву дурсса Давдиев АхIмад.
ХIакьинусса кьини ялун нанисса никиран эбратну дацIансса къучагъшиву дурссар Майрамов бакIчисса, увагу шама инсанная сакин хьусса, кьюкьлул. Таний вайннал къучагъшиврул махIаттал увсса Басаев ивкIссар ми бувагу ца бур тIий.
Вай ца-кIива гьантлул дянив 30-нния ливчусса дагъусттаннал милица оьрмулуцIа хьуссар, 20-нния ливчуссаннайн личIи-личIисса щавурду дирссар, Обороналул министерствалул ва виваллил аьра­луннал подразделениярттавуми къахIисавну.
Дазу-зума дакъасса къучагъшивуртту ккаккан дурссар милицалтрал тай дяъвилул иширттаву. ХIакьину вайннал нитти-буттах, гъан- маччанах бурувгукун, намус хъанан бикIай жущава вай буруччин къавхьуну тIий. Вайннал цIарду жунна абадлий дакIний дикIантIиссар.
Ихтилатру къуртал хьуну махъ, райондалул оьрмулуву хъунмасса захIмат бивхьусса пишакартуран дуллунни паччахIлугърал наградартту. Миннавух ия чIярусса шиннардий «Заманалул чIу» кказитрал корреспондентну зузисса Сулайман Чугуев.
Ва кьини шикку хьуна оьрчIансса площадка тIитIаву ва муницIун бавхIусса спортрал бяст-ччаллу. Ва мажлисрал сий гьаз дуллай балай тIий бия дагъусттаннал эстрадалул чаннацIуртти МухIсин Камалов, Нурианна Каллаева, Зайнаб МахIаева. Авадансса программа ккаккан дунни ЦIуссалакрал ва Лакрал районнал культуралул зузалтралгу.