Ирсирай нанисса байран цIудуккан дунни

41_13ДР-лул ХIукуматрал хъунаманал хъиривчу Шарип Шариповлул Лакрал райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлухьхьун буллуна, 2014 шиналсса социал-экономикалул ккаккиярттал хIасиллайн бувну, Республикалул БакIчинал Грант ласунсса конкурсраву лахъсса зунттал районнал дянив 1-мур кIану бувгьушиврул диплом.

«Ва бюхттулсса наградар райондалул бакIчи Юсуп МахIам­мадовлулгу, ванал каялувшиннаралу зузиминналгу захIматран кьимат бишлаши­сса. Буруччара зулва захIматран бивщусса кьимат гихунмайгу, — увкуна Шарип Шариповлул.

Зулайхат Тахакьаева
Ва байрандалийн хIадур хъанай райондалул ва шяраваллал администрациярттал ва идарарттал зузалтрал дунни сайки нюжмар. Чятирду бивщуну, хIадур бувну бия гьарцагу шяраваллил майдан.
11988391_894376320610750_34Шагьрурдаягу бувкIун бия чIявусса бусравсса хъамал, щархъавагу. Ва кьини цинявппа Оьллаарив бувкIун, шяраваллаву цучIаввагу къаливчIсса хханссия.
Махъсса шиннардий щалва билаятрайра байранну чIяру хьуну, жямат миннуя шацI хьусса кунма бунугу, ва базилухсса миннал макьурив унгу-унгусса байрандалул дия. Жулва ппухълунначIа му байран хIурмат лахъсса диркIун тIийрив къакIулли.
ОьрчIшиврува ттунма дакIний ливчIссаксса, совет заманнай яла сий думур, яла лахъа-хъунну кIицI даймур байран Ризкьичинал байран дия. Ризкьичинал кьиматгу бюхттулъя. Му байрандалий хIухчу-дояркахъан хъуни-хъунисса бахшишру ва арцуйнусса премиярттугу дулайва. Ризкьичитурал кулпатрава бувксса бухьувкун, нагу ва байрандалух ссавур дакъа ялугьлай бикIайссияв, тай байраннаясса асардугу ттул дакIнил куртIниву хIакьинусса кьининийнгу яхьунува бур. Ккуллал райондалий му байран цурдагу чIяруну Хъусрахь Оьллаарив, ЧIяйннал аэродромрай ва Ккулув Бартнеххай дайва.
11219702_894374900610892_51Ттул буттал, аьпа баннав цал, 9 шин дурссар Хъусращиял оьллал фермалул каялувчину зий. Гьарца гъинтнил каникуллай ттунгу багьайва бакъасса дояркахъахлу оьллу ттизлан. Мукун салкьи хьусса зузи кьинирдахлу 8-мур классраву дуклакисса ттунгу нясив хьуссар ца байрандалий 35 къ. премиялун ласун. Укунсса къулагъасрал ттувун хъиннува гъира бувтуна. Гихунмайгу на школа къуртал банцIа нитти-буттан кумаг буллан фермалийн лагайссияв гьарца каникуллай. Муниннин ттул захIматрал хIакь хьуну бия 20 азарда къ. (совет арцу лирну мукьахсса арцуйну), 5 кг. нагьлил ва 295 кг. ппиринжрал. Ттунна гьар шинал школалийн лаххансса янна-ус, школалул кьайлух харж дурмур къахIисавну. Къаоьккисса маэшат хьуну бия ттун, дуклаки душнин, хIакьинусса захIматрал харжирах бурувгун.
12042955_894371797277869_41Союз ппив шаврищал духларгуна колхозругу, ялавай багьуна ризкьичинал кьиматгу. Хъамадитала хьуна жула буттахъачIа хIурмат лахъсса Ризкьичинал байрангу.
ЧIумул цила исват бунни билаятрал экономикалул гьану шяраваллил хозяйствалуву бушиву ва мунил барачатгу хъунмасса бушиву.
ЦIанихсса ризкьичитурал миналун ккаллисса Лакрал райондалийгу хIакьину шяраваллил хозяйствалух къулагъас хъун дуллай бур. Мунищалва архIал буттахъал ххаллилсса аьдатгу цIудуккан дан дакIнийн багьунни Лакрал райондалул каялувчитуран, сайки кьуниясса шинну ларгун махъ. Хъиндайдихьу хьуну лякъиннав, буттахъал барачат кIура баеннав! [pullquote]Авлахърай дякъивух, кIиришиврувух захIматшиву ккарк­сса оьрчIан оьрмулулгу, захIматралгу кьадру бувчIайссия.  Оьрмулул кьадру кIулсса оьрчI бакъа ххуллийхгу тачIав къалагайссар.  На ххарину ура Лакрал райондалий шяраваллил хозяйствагу ччаннай дацIлай душиврия, бутта­хъал аьдатгу цIулаглай душиврия, — увкуна  Шарип Шариповлул журналистурахь, байрандалул жям дуллай. [/pullquote]
Байрандалийн бувкIминнавух бия: ДР-лул ХIукуматрал хъунаманал хъиривчу Шарип Шарипов; ДР-лул виваллил иширттал министр Аьбдурашид МахIаммадов; ДР-лул БакIчинал ва ХIукуматрал администрациялул паччахIлугърал службалул, кадрардал ва паччахIлугърал наградарттал управлениялул каялувчи Артур Исрапилов; Аьрасатнал Жяматийсса палаталул член Айгун МахIаммадов; ДР-лул Хъунисриннал советрал хъунаманал хъиривчу Сиражуттин Илиясов; ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу Ссапарбаг Аьбдуллаев; Ккуллал райондалул администрациялул бакIчи Сяид Сулайманов; Лаккуй хъанахъи­сса гьарцагу мероприятиярттайн Кисловодскалия учIайсса Аьлил АхIмадов; «Дараччи» клубрал хъунмур Мариян Илиясова; ишбажаранчитал, жяматийсса ишккаккулт: Марат Илиясов, Аслан ва ХIасан Аьлиевхъул, ХIасан-ХIусайн Камалов, Сайпуллагь Аьбдуразакьов, Гулшан Хасаева ва чIявусса цаймигу.
Бусравсса хъамал хьунабакьин гьарцагу шяраваллал цалва-цалва майданнай тIиртIуну дия аслийсса лакку дукрардащалсса авадансса урцIив. Миннуйн бисмиллагьгу бувну, хъамал лавхъуна лап усттарну чIюлу бувсса сахIналийн.
Шадлугъ тIитIлай, районда­лул бакIчи Юсуп МахIамма­довлул увкуна:
— ХIакьину жува шиккун бавтIун буру буттахъал аьдатсса байран цIудуккан дан. Гьарца шинал дуллан аьркинсса байранни ризкьичинал кьини, цанчирча жула шяраваллил хозяйствалул зузалтрал ккаккияртту махъсса шиннардий лахъ хъанай дур. Мунинсса барашиннар цаппара шиннардил мутталий жулла район лув-ялув цалчинмур-кIилчинмур кIанттурдан лайкь шаву.
Дагъусттаннал экономикалул гьануну агропромышленный комплекс ккаклай, Республикалул БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул увкуну бур: «Шяраваллил хозяйство хьхьичIуннай даву – му чIярусса шиннардий зузи дан ккаккан дурсса стратегиялул проектри», — куну.
Лакрал райондалий дакъар хъунисса предприятияртту, заводру. Жулла щалла аваданшиву – жулла буллугъсса аьрщир. Ва аьрщарай зий, захIмат буллай, жула бутта­хъал ласайссия дакI мяш хьунсса бакIлахъия.
Махъсса шиннардий жула ватанлувтал, буттахъал минардайнмай зана хъанай, чIярусса шиннардий оьнна диркIсса аьрщарай зий бур, ризкьи ябуллай бур. Аьрщи тIалавну дур. ДучIиннал, Маркьиял, НицIавкIуллал, Варайннал ва Хъанардал шяраваллурду уттара дуклай дур. Вай инсантурая жу ххариссару, аьркинсса кумаггу бантIиссар.
Республикалул БакIчинал увку­сса куццуй, зунттурду кьабитан къабучIиссар. Щархъурду кIачIа дуккан ритан къабучIиссар. Жува буржлувссару, буттахъал аьрщарай зий, бакIлахъия ласлан. 2016 шин Шяраваллил шинну баян бувну бухьувкун, буттал шяравун зана хьуну, аьрщараха, ризкьилуха зузиминнан кумаг баву жулва аьмсса мурадри.
Гьашинусса шин Багъирдал шинну баян бувсса республикалул БакIчинал сипта хъинчулий ккак­лай, Лакрал райондалул агьалинал, багъирдан дугьан 10 га ккаккан дурну духьурчагу, жура дугьарду 17, 5 га. Хаснура цIа данну був­ккунни Гъумучиял, ГьунчIукьатIрал, Кьубиял, Ккурккуллал шяраваллал агьлу ва райондалул администрациялул зузалт.
КIулсса куццуй, жулла райондалул экономикалуву агьаммур кIану бугьлай бур шяраваллил хозяйствалул. УрчIва зурул мутталий шяраваллил хозяйствалия дуркIун дур 2006 т. къалмул, ларгсса шиналнияр 10 % ххисса, мукунна дикIулгу — 10 % ххисса, накIлия дучIаймур — 5 % ххисса, ппал – 4 % ххину. Ппиринж­рал бакIлахъия ххи хьуну дур 18 % — ларсун дур 1900 т.
Гьашинусса шинал райондалий дурссар 5 оьллал ферма. ВицIхъиял махIлалий буллай байбивхьуну бу­ссар накIлия дучIаймур дуллансса цех. Махъсса шиннардий чIярусса давуртту дурссар агьалинал социал-экономикалул ахIвал лахъ бансса.
Ттигу жулла хьхьичI дуссар хъуннасса ва жаваблувсса даву. Зул захIматрал хIарачатрайну жува бугьлай буру хьхьичIунсса кIанттурду. ДакI дарцIуну ура, жува цинявппа цачIун хьуну зурча, дакIнийсса мурадру цинявппагу чулийн буккантIишиврий.
Хъирив, Лакрал райондалул агьали Республикалул БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул ва ХIукуматрал цIания барча буллай, Шарип Шариповлул барчаллагь увкуна тарихрайн, мархрайн, ватандалийн ва буттахъал захIматрайн дакI тIайлану шяраваллаву ялапар хъанахъисса лакрахь.
— Дагъусттаннал тарихрал чIя­русса чIапIив вай кIанттурдай чирчуну дуссар. ХIакьину зухь, Лакрал райондалул агьулданухь, дуссар ихтияр зулва тарихрая, зулва мархрая, лявхъу кIану бюхттул бувсса зулва ватанлувтурая пахру бансса. ХIакьинусса кьинигу хъинну чIявусса буссар Дагъусттангу, Аьрасатгу дазул кьатIув машгьур буллалисса захIматчитал, аьлимтал, спортсментал. Амма жулла аьрщарай яла багьа бакъамур хъус цир учирча, му багьа бакъасса хъус – кьянатсса буттал кIану кьакъабивтун, му цIубуккан бан зий, захIмат буллалисса инсанталли. Барчаллагь тIий буру зухь зунттал кIану, шяраваллурду ва шяраваллил хозяйство цIудуккан дансса жул сиптарду чулийн дуккан дуллай байбишаврихлу. Лакрал район – ва буттал буттахъая шихуннайра ризкьичитурал районни.
Махъсса шиннардий Лакрал райондалий чялишну буллай бур ххуллурду, объектру, къатри. ХIакьину ва арив дуллалисса хъуннасса байрандалулгу буслай бур лакран буттал кIану ххирану бушиврия, буттал кIану цIу буккан баврил цIаний зу гихунмайгу зун, захIмат буллан гъирарай бушиврия..
ХIакьину республикалул хьхьичI бивхьуну буссар агропромышленный комплекс хьхьичIунмай бансса бунияласса мурадру. Мунинсса потенциаллугу, сурсатругу, бю­хъурдугу жучIава буссар. ХIакьину шичча кIинтнил минардайнмай куч хьуну нанисса яттил ттурзаннайнугу чIалай бур Лакрал райондалий шяраваллил хозяйство цIу дуклай душиву, — увкуна Шарип Шариповлул.
Сиражуттин Илиясов:
— Шяраваллил кIанттай увсса, хъуна хьусса цумацагу инсаннан кIулссар ризкьичинал цIанил кьадру-кьиматгу, ризкьичинал байрандалул агьамшивугу. Ризкьилуха зузаву – му Лакрал райондалул экономикалул гьанур. Ххарину ура паччахIлугъ, нукIура кунна, шяраваллил хозяйствалийн лажинну кIура даяврия, му хьхьичIуннай дансса каширдугу, шартIругу ляхълахъаврия.
Ризкьичинал даву хъинну захIматсса давур. Гъаравухгу, няй-няй тIисса бургъилухгу, мурчавухгу, дякъил замгьарданувухгу зузисса инсанни. Хъунмасса барчаллагь ризкьилуха захIмат буллалиминнан. ТIайлабацIу баннав, буттахъал байран цIу дуккан дуллай, ризкьичинал кьимат гьаз бавричIансса шаттирду ласлай байбивхьусса райондалул каялувчитурангу.
— ХIакьину жулва билаятрай захIматсса тагьаргу дунура, Лакрал район экономикалуву, хасну шяраваллил хозяйствалуву хьхьичIунсса кIанттай душиву – му бунияла цIа дан лайкьсса ишри, — увкуна Артур Исрапиловлул. КIицI лавгуна Лакрал ва Ккуллал районну укуннагу му аралуву мудангу хьхьичIунминнувух дикIайсса диркIшиву ва хIакьину Лакрал район цIу дуклай душиву.
Ссапар Аьбдуллаев:
— Буттахъал щархъурдугу кьариртун, шагьрурдай бигьасса оьрму бутлатисса цинявппагу лакрал цIания на дакIнийхтуну хъунмасса барчаллагь тIий ура, зунттаву ялапаргу хъанай, ахъуву нувщи бугьлагьиминнахь, ппалав ца бухьурчагу оьл ябуллалиминнахь. ХIакьинусса байран зул байранни. Республикалул бакIчинал грант ласавугу – зул захIматрансса кьиматри. Жулмур бурж зул чIарав бацIавур, зу оьвку­сса чIумал шийн бучIавур.
Айгун МахIаммадов:
— Ххарира райондалул хьхьи­чIуннайшивурттая, ххарира ттула дус Юсуплул тIайлабацIурттая. ХIакьину ттущал Москавлия ва байран хъун дан бувкIун бур генерал-полковник Сергей Дидовский ва жула дагъусттанчу, хьхьичIунсса ишбажаранчи МахIаммад Малакаримов. Ванал махъ буллунни Гъумук предприятие тIитIин.
Москавлив Аьрасатнал Жяматийсса Палаталий жу ххалбигьарду шяраваллал экономикалул тагьар ххуй даврийн багьайсса суаллу. Буссар мунил хIакъиравусса паччахIлугърал бакIчинал хIукму, хIадур дуллай буссару шяраваллу хьхьичIуннай даврийн дагьайсса закон, хаснува, хьхьичIва кунма ризкьилия дучIаймуниха зунсса кооперативрду баврийн дагьай­сса. Зий буссару ми давурттан паччахIлугърал чулуха кумаг буллансса 2017-2020 шиннардийннийнсса программардаха.
Билаятрал БакIчигу ва суалданух хъуннасса къулагъас дуллай ур. Ноябрь зурул 4-нний Аьрасатнал Жяматийсса Палаталул батIаврий ихтилат бантIиссар Дагъусттаннал БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул. Мура кьини Москавлив хьунтIиссар Дагъус­ттаннал кьини. Микку ккаккиялий дишинтIиссар Дагъусттаннал аьдатсса хъус ва дазул кьатIату нанисса хъуслин кIанттай итадакьлакьисса жулламур хъус.
Вай ихтилатирттая махъ Юсуп Ма­хIаммадовлул бувсуна, комиссиягу сакин бувну, шяраваллал дянив баян бувну бивкIшиву 2014 шинал ва 2015 шинал 9 зурул ккаккиярттайн бувну, райондалул бакIчинал грантрайнсса конкурс. Ххув хьуминнан дуллуна бахшишру:
1-мур кIану (70 азарда къ.) бувгьунни Ххюлуссуннал шяраваллил (бакIчи Абачараев Шамил); 2-мур кIану (50 азарда къ.) – Щардал шяраваллил (бакIчи Ибрагьимов Мирослав); 3-мур кIану (30 азарда къ.) – Хьурттал шяраваллил (бакIчи СутIаев Заур).
Райондалул чIарав бацIла­цIисса инсантуран – Айгун МахIаммадовлун, Шарип Шариповлун, Сиражуттин Илиясовлун, райондалул администрациялул бакIчи Абакар Къюннуевлун, Москавлив лавгсса жула ватанлувтуран, хаснува студентътуран, кумаг байсса МахIаммад Малакаримовлун дуллуна Надир-шагьнал аьрал ххит бувну 270 шин там шаврил юбилейран хас дурну итадаркьуну диркIсса арцул медаллу.
— Ттун миллат личIи бакъассар. На дагъусттанчура. На мудангу зул чIарав ацIантIиссара, — увкуна наградалухлу, райондалул агьалинахь барчаллагь тIий, МахIаммад Малакаримовлул.
Ваналгу, Сергей Дидовскийлгу махъ буллуна, Гъумук цIусса школа бувну къуртал байхту, цаппарасса кабинетру махъ бувксса компьютердал дузал бан.
Хъирив Лакрал райондалул администрациялул чулухасса ХIурматрал грамотартту дуллуна чIярусса шиннардий шяраваллил хозяйствалуву зий захIмат бувсса зузалтран.
Муния махъ байрандалул хъамал циняв архIал Лаккуя кIинтнил минардайн яттил ттурзандалущал нанисса хIухчалтрахь, буттахъал аьдатрайн бувну, ххуллухъин учин хьхьичIун бувккуна.
Гихуннай байрандалул шадлугъру дачин дурну бия райондалул магьирлугърал зузалт ва Гъумучиял оьрчIал магьирлугърал школалул дуклаки оьрчIру. Концертрал бусравсса хъамалну бия Бархъаллал къавтIаврил ансамбль, ХIажиаьли ХIажиаьлиев, Халисат Батирбекова ва Ккуллал райондалул магьирлугърал зузалт.
Лавайсса даражалий хьуна райондалул спорткомитетрал хIадур бувсса спортрал личIи-личIисса бяст-ччаллу ва дучри ххяххан баву.