ДакIнихтунусса ссайгъат оьрчIан

fr_12Нюжмар кьини, майрал 30-нний, Лакрал райондалий, гьарца шинал кунна, гьашинугу лахъа-хъунну кIицI ларгунни ОьрчIру буруччаврил кьини. Биялсса агьлу батIай ва кьини Гъумучиял клубрал хьхьичIун. Байран цалла духьурчагу, миккун бавтIми цалва гьунардайну ххари бан, багу-балгуну, буккай детсадравун заназисса мюрщултрая тIайла хьуну, школа къуртал буллалиминнайн бияннинсса оьрчIру.

Зулайхат Тахакьаева
Байрандалул программагу, гьай-гьай, муданна кунна, авадансса дия. Цавай гьуртту хьуна личIи-личIисса спортрал бяст-ччаллаву. Мариян Дандамаевал цIанийсса Гъумучиял магьирлугърал школалул оьрчIал тIурча ва ххуллухгу хIадур дурну дия ххаллилсса концерт.
ОьрчIру барча бан бувкIун бия райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу Амсар Къажлаев, КIулшиву дулаврил управлениялул хъунама Явсупи ХIамзаев ва цаймигу идарарттал каялувчитал.
ОьрчIру райондалул администрациялул бакIдургьуминнал цIания барча буллай, Амсар Къажлаевлул спортраву шинал лажиндарай хьхьичIунсса ккаккияртту хьун дурсса оьрчIан администрациялул чулуха дуллуна грамотарду ва арцуйнусса бахшишру. Спортрал бяст-ччаллаву чялишсса гьурттушинна дайсса оьрчIан КIулшиву дулаврил управлениялул чулуха дуллуна грамотарду.
Явсупи ХIамзаевлул бувсуна халкьуннал дянивсса ОьрчIру буруччаврил кьини щаллагу дунияллий кIицI лаглай душиву 1950 шиная шихуннай, мунил хIакъиравусса хъаннил федерациялул хIукму ООН-далул кьамулгу бувну, оьрчIал ихтиярду, оьрму ва цIуллушиву дуруччаву цалла даврил яла хьхьичIунми ххуллурдуну баян бувну махъ.
— ОьрчIру буруччаврил кьини щаллагу дунияллий кIицI лагай­ссар дунияллийцири оьрчIал хIал-ахIвалданух жяматрал къулагъас дан баву мурадрайсса давурттайну. 1959 шинал ООН-далул кьамул дурссар оьрчIал ихтиярдал декларация, мивун бухлай бивкIссар оьрчIал ихтиярду ва тархъаншиву дуруччаврин хас бувсса статьярду. Амма маслихIатирттаяр ххишала цайми буржру му декларациялул къабивкIссар. Аьркинну диркIссар цайми законну. Мунийн бувну, 1989 шинал ноябрь зурул 20-нний ООН-далул кьамул дурссар оьрчIал ихтиярдаясса конвенция, муний къулбасру дурссар 61 билаятрал. 1990 шинал июль зуруй му конвенция цIакь дурссар СССР-данийгу. Аьрасатнаву оьрчIал ихтиярду дуручлай дур «Об основных гарантиях прав ребенка в Российской Федерации» тIисса федерал закон.
Жулла паччахIлугърай хьхьи­чIун­сса ххуллурдуну ккаклай бур оьрчIру рувхIанийну, ватан ххирану тарбия баву. Хаснува хъунна­сса къулагъасрах мюхтажну бур властирдал ва жяматрал иттала багьми оьрчIру: захIматсса тагьардаву ливчIсса ва «кьатIух бивщусса» оьрчIру. ХIакьину Аьрасатнаву ца яла захIматсса масъала бур муша­къатсса оьрчIру бусса кулпатирттал ахIвал. Миннал аьдад жулва билаят­рай дур 600 азарунниха лирчусса.
ОьрчIшиву цума-цагу инсаннан дакIний личIан аьркинссар яла чаннами ва ххарими асардайну. Амма гьарцаннан къабулай мукунсса талихI. ОьрчIру жуйнма умудрай бур, цалва оьрму жуйнма вихшала буллай бур, жулва кумаграх мюхтажну бур. Миннал оьрчIшиврул умудру лещан къабитансса чаранну ляхълан хIарачат буллан аьркинссару жувагу, — увкуна ванал.
Лакрал райондалий ялагу аьдат­равун дагьну дуссар КIул­шиву дулаврил управлениялул кубок­рансса школарттал дянивсса футболданул турнир. Мунил финалгу хас дайссар ОьрчIру буруччаврил кьинилун. Муний цалчинмур кIану бувгьунни Гъумучиял школалул, кIилчинмур кIану – Гъумучиял лицейрал командалул; шамилчинмур кIану – Щардал школалул командалул.
Магьлул пари кунма, оьрчIал байрандалул савлугъран хъунмасса ссайгъатращал бувкIуна райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлул душ ХIабибат – лицейрал хIаятраву бивхьунни ванил лавсун бувкIсса оьрчIал городок. Цила оьрчI аьлахъан ан кьатIув бувксса чIумал даин ХIабибатлул дакIнийссагу, мазрайссагу мурад бия оьрчIру бигьалаган, бялахъансса кIану бакъар Гъумук, тIисса. «Аллагьнал кабакьирча, ца городок ласунна», — учайва ванил.
ХIабибатлул щихачIав къа­лар­­хьхьуну, ляличIий исвагьину, цIу буну дахIайссар лачак. ЧIявусса хъами-душварал угу-учай: «Танил кунна рутан шайсса диркIссания, бакIрая лачак хIура къадавантIиссия», — куну. ЧIал къавхьуну чIяву хъанан бивкIунни шагьрулуву ХIабибатлул зумуну лачакру дахIлахIисса душру. Ца мукун лачак дархIусса ттунма кIулсса душнихь: «Ттущара лахьлай, лахьхьин къархьунни мукун лачак рутан», — увкукун: «Ва хIадурнасса чалмар, ХIабибатлул дурурххусса цурдагу. ГУМ-раву дахлай дуссарча, гива ласи», — увкунни.
«Вин ххуйсса сянат кIулну дур, лахьхьин къаданнав?» — тIий хъярч буллай буссиявча, бувсуна ХIабибатлул, цила зумуну лачак рутайсса куц ххуй бизай тIисса душру чIявусса бухьувкун, цищара чалмарду дурухлай, дахлан хьун тIий бурхха тIисса пикри хьушиву. Миннухсса арцу харж дансса кIанугу дурухлай байбишиннинма лявкъушиву – цила хиял бартбигьиншиврул — оьрчIансса городок ласун.
Городокрай оьрчIру цалчин бялахълахъисса кьини, укуннагу бургъил тIинттайн ящуний куна, урувгма чанна лахъан айсса пиш-пиш тIийннасса ХIабибатлул симан лапра нурданун лархъун дия. Ва дакIнийхтуну барчаллагьрай бур цинна чалмарду даххан кумаг бувсса ГУМ-раву 213-мур павильондалуву зузисса Куматусса МахIаммадова Гулайн.
ОьрчIру ххари баврияр хъунмасса чири цамур бакъахьунссар.
АллагьначIа бучIи лякъиннав ина бувмур, ХIабибат. Вилама арснал бакIрая цадакьа хьуннав! Кабакьиннав гьарцагу ина дуллалимуницIун!
Бишиннинма гъагъан бантIи­ссар, вил пикри нахIакьссар тIисса инсантурал хавардахгу вичIи къадирхьуну, дузрайн буккан бунни ХIабибатлул цилва хиял. Лицейрал хIаятраву бивхьумур городок зия къабарча, гихунмай паркраву бишинссагу ласунна тIар. Лиян дан анавар буккайсса бухьурчагу жулва халкь, яданхьуви мюрщултран тир­ххандарансса бахшиш.