«БургъичIан бивгьуну нанисса шаэр»

tto_13Лакрал театрдануву миллатрал агьамсса иширан хас дурсса мероприятие ягу театрданул премьера бусса кьини дуниял дарщу-дарккуну-за духьурча, на даингу хажалатрай бикIара, аман, агьлу биялнувагу батIививав, тIий. Цанчирча, мукунсса кьинирдай шагьру сайки щинаву гьузуй бикIавай тIий. Ларгсса нюжмар кьини, кIюрххила чIавахьулттивух бургайхту, сир-сир тIисса гъарал бизаршиву ттул дакIнивун дурагу къадурххуна. КьатIувппай буккан нуз тIитIайхтура, лажиндаравух рирщусса дяркъугу къамуксса кьуртIуна. Га кьини Лакрал театрданувун халкь къабатIинссархха тIисса буруккингу дакIнивун къабагьуна. КIулссиякьай ттун щалва лакку улклул илагьишиву, барзунттал бюхттулшиву, ссавнил илкиншиву, тIабиаьтрал аьчухшиву, бургъил гъилишиву цал архIал цавунна ларгсса Руслан Башаевлул дакIнил кIункIу бантIишиву га дяркъусса ссутнил кьини лакрал жямат театрданувун, ванал творчествалул мажлисрайн.

Зулайхат Тахакьаева

ТIутIайн найрду кунма, батIайссиявхха хьхьичIвагу телевизорданул хьхьичIун, «ЦIу­барз» передача ххал дан, ванал пасихIсса, тIааьнсса, иминсса лакку гъалгъалуя нарза ласун.
Руслан Башаев лакран багьавай бусрав хьусса, хIурмат лавай­сса инсан ур, цанбакъарча ванал цала дакIнил ва кIулшилул къюву чIявусса цайми-цаймигу инсантурал дакIурдивунгу рутлатисса, жула лавгмур ва ялун бучIантIимур ххассал бан багьлай бушиву бювхъуссаксса чIявуссаннан чIалачIи бан хIарачат буллалисса, жула яруннал хьхьичI цаннил хъирив ца кьатI хьуну нанисса, дунияллий цаха лащан данссагу цичIав къалякъайсса зунттал шяраваллал ва багьу-бизулун банмур къаляхълахъаврил аьзав зияратран дихьлахьисса уну тIий. ЦукунчIавсса щак бакъассия, цала сонетирттал къюмайлувун цачIун дурсса 99 шяраваллил арс хIисаврай, щалвагу Лакку билаятрал кьадарданул ва тарихрал лагъну ялапар хъана­хъисса шаэрнал мажлисрайн халкь батIинтIишиврийн.
Руслан Башаевлул цала лавхъсса хьхьичIмукъуву чIурчIав дуруна цува ххишала акъа ххарину ушиврий, лакрал буккултращал ва тамашачитуращал цал ххишала хьунаакьинсса кьисмат цанма нясив шаврий, аьзизсса ниттил мазрай цаннахь цаннал жап учин­сса чIумул мутта тIайла бацIаврий. Барчаллагь увкуна, мукунсса каши цахьхьунна дулун савав хьусса Лак­рал театрданул зузалтрахь, чIарав бавцIуминнахь, цала творчествалул мажлисрайн бучIансса чIумуй мяш къавхьусса цинявннахьвагу.tto_8
Гихунмай мажлис бачин бувну ия Лакрал театрданул режиссер, Дагъусттаннал Халкьуннал артист Аслан МахIаммадов ва лях-карах шеърирду ккалай ия Руслан Башаев цува.
Цалчин, цала дус-ихтивар, щалагу Лакрал райондалул жяматрал цIания барча ан сахIналийн лавхъуна, Лаккуя хъунмасса делегациялущал (райондалул сайки цинявппагу идарарттал хъуниминнащал) увкIсса Лакрал райондалул бакIчи, ХIамидлул арс Юсуп МахIаммадов.
Мунал кIицI лавгуна цува Русланнущал студент заманная шихунай кIулну ушиву, Лакрал райондалул бакIчину увчIуния шихуннай цалла гъаншиву хъиннура цIакь хьушиву, ванал хIурмат цачIава лавайну бушиву, гьунар бусса шаэр, чичу, публицист хIисаврай акъассагу, яхI бусса дагъусттанчу ва хIакьсса патриот хIисаврайгу, райондалий царагу мероприятие лях къалагайшиву Руслан гьуртту акъа.
Бувсуна райондалун 80 шин там хъанахъисса юбилейрайн бувкIсса хъамаллуран багьа ба­къасса ссайгъатну хьушиву, Русланнул хъинну усттарсса сакиншиндарай итабавкьусса, мукьахунмай райондалул энциклопедиялун хIисав буллансса лу. Лу цуппагу чIявучил бестселлерну ккаклай бушиву. Мунияр хьхьичIвагу Руслан хъинну чIарав авцIушиву, Гъумучиял Щайх-Жамалуттиннун 220 шин шаврин хас дурсса, респуб­ликалул лагрулийсса мероприятие давривугу. Ванал кабакьаврийну щаллу хьусса ца агьамсса ишну ялагу ккаккан бучIишиву Лаккуй Хан-Муртазялил гьайкал дацIан даву.[pullquote]Буттал кIанттухсса мякь – му ли­къаххайсса мякьри, мунихсса щауцаву – баххана бан къашайсса хIалли. Буттал аьрщарах­сса бизаршиврул на щала щававххуну икIара, кIания яувцун ялапар хъанан багьсса чIумал. Амма муниярдагу хъуннасса бизаршиврулгу, мякьлилгу увцIуну икIара, буттал аьрщарайн увкIсса чIумалгу, буттал кIанттул ххуллурдайх, лух­ччайх, зунттайх заназисса чIумалгу, буттал аьрщарайсса чарттал, кьунттал, уртту-щинал дакI-ттиликI ясир дурсса чIумалгу – нава ми гьарзадравух аьв­ххун лавгсса куна хьусса чIумалгу.
Руслан Башаев[/pullquote]
— Чансса бакъая кIа гьайкал Лаккуй дацIан дан къарши буклакисса къуллугъчиталгу, цайми районнал каялувчиталгу. Руслан Башаевлул ва Сулайман Мусаевлул цачIун бувсса архиврал документру, материаллу хьхьичI дирхьукун, танийсса Дагъусттан Республикалул Президент МахIаммадссалам МахIаммадовлул рязишинна дуллуссар, Надир-шагьнал аьрал ххит бувну 270 шин там шаврил байрандалун хасну, Хан-Муртазялил гьайкал дацIан даврицIун, Да­гъусттаннал халкьуннал шамилчинмур съездрай хIукму бувну, гьарца шинал дуллан ккаккан дурсса Цашиврул кьини, цалчинна-цалчин Лаккуйри дантIисса, куну. ЧIарав авцIусса МахIаммадссалам МахIаммадовлун цанмагума бав­ссар: «Байрандалий гьайкал даврия бакъаруча ххари хъанан аьркинсса, Дагъусттаннал Цашиврул кьинилул байран жуятура дайдирхьуну, жува тарихравун багьавриятуру», — тIисса Русланнул махъру. Анжагъ вай ххуттардивагума чIалай бур цуксса буттал кIану ххирасса, хIакьсса зунтталчу уссарив жула Руслан.
Шаэрнахь юбилей барча тIий, Дагъусттаннал Чичултрал союзрал хъунама МахIаммад АхIмадовлул кIицI лавгуна, шаэршиврул маччашиву душиврущал, Руслан БашаевлуцIун цанмагума лакгу, Лакку билаятгу ххира хьуну бушиву.
Дагъусттаннал миллатир­ттал мазурдийсса литературалул журналлал хъунама редакторнал хъиривчу Аьбдулсалим Исмяиловлул кIицI лавгуна Руслан Башаев лакрал литературалул журналданул редакторну зий ушиву, му сакин бувсса 1986 шиная шихунай, Дагъусттаннал культуралул ва литературалул тарихраву яхьусса ца яргсса аьшну хьушиву ванал дачин дурну ивкIсса «ЦIубарз» передача, ми передачартту, инсантал хIакьинусса кьинигу хIайп тIийнма дакIнийн дичлай бушиву.
«Илчи» кказитрал хъунмур редактор Качар ХIусайнаевал кIицI лавгуна усттарсса шаэртурал дастта ххялтIа дуклай душиву.
— Руслан Башаевлул даражалийсса шаэрталгу, шаэртурал назмурду дуккин шайсса, миннуя неъмат ласун шайсса халкь чан хъанай бур, хаснува жула хъирив наниминнаву, — увкуна ганил. — Руслан Башаев ттун ххариссагу, къумассагу иширттаву хьхьичIа-хьхьичI дакIнийн агьайсса, уссил, дуснал кIану бугьайсса, кказит итабакьлай байбивхьуния шихунай, вай цинярдагу шиннардий кказитрал чIарав авцIусса инсанни. Акъа чара бакъасса инсанни. Миллатрал литературалуву цанмасса ххуллу лявкъусса хъунасса шаэрди. ЦIанихсса журналистри. Миллатирттал мазурдийсса литературалул журналлаву хьхьичIххуттай ккаккан лайкьмур «ЦIубарз» журналли, цанчирча Русланнул цала миллатрахссагу, мазрахссагу, тарихрахссагу ччавугу, шавкьгу дирхьуну, итабакьлай уну тIий.
На даингу хъунмасса барчаллагьрай кIицI лагара, кказит дахьва итабакьлай байбивхьу­сса чIумал, гьунар бусса шаэртал Руслан Башаевгу, ХIасан КIуруховгу, Казбек Мазяевгу чIарав къабивкIссания, ттущара ва даву бакIуйн дуккан дан къабю­хъан тIий диркIшиву, гуж хъирив къалаян тIий бивкIшиву. ХIакьинусса кьинигу яла агьамми, захIматми, ччанарккуми макьаларду чичин аьркинсса чIумал на Русланнухь бакIрайн ласи учара. ТачIав багу-къабяйкьуссара. «Илчилийсса» яла бюхханми, яла пасихIми ххару Руслан Башаевлул ххарур, — увкуна Качар ХIусайнаевал.
Дагъусттаннал Журналистурал союзрал хъунама Аьли Камаловлул кIицI лавгуна, ацIния цара зивулийсса кказит-журналлу итабакьайсса къатраву бюхъу-гьунар ххисса инсантал чIявусса бухьурчагу, дакIний ххаришиву ягу буруккин бусса чIумал цува, так лакрал редакциялийн акъа къауххайшиву.
— Цанчирча, куннал ку бувгьу­сса коллективраву нахIу-хIалимсса кулпатрал хIахI бикIай. Миллатирттан аьмсса буруккинттая куннащал куннал дакI дачIин, хIатта бястлийсса гъалгъардугума тIааьнну бикIай. Руслан, махъ бакъа, гьунар бусса шаэргур, журналистгур, публицистгур, хIакьсса патриотгур, миллатран акъа чара бакъасса инсангур. Амма ттунна ванаву яла дакI дакьаймур хасият- инсаншиву ххисса ушивур, дакIниймур мазрайгу бусса ушивур, — увкуна ванал.
Лакрал ва Дагъусттаннал бусравсса вакил Сиражутин Илиясовлул кIицI лавгуна, лакрал шаннагу райондалун хас бувсса луттирду итабакьинсса цалва пикри хъинчулий ккаклакисса инсанталгу бувккукун, цана га даву усттарну, аьщуйн щуну шяраваллил тарих аьч бан бюхъай­сса инсан Руслан акъа цама чIалай къаивкIшиву. Цанчирча, ванащал­сса ихтилатраву цанма мудан хIисав шайсса бивкIшиву лакку улклухсса ччавугу, мунил тарих куртIну кIулну бушивугу.
-Уттинин итабавкьусса Лакрал ва Ккуллал районнан хас бувсса луттирду ужагърайн бувхминнан чIалачIиссар, цуксса захIмат бивхьуну буссарив лу сакин буллалиманал. ЦIанакул жу зий буру ЦIуссалакрал райондалун хас бувмур луттираха. Ххарину ура луттирдаха зузиссаксса хIаллай, нава Русланнущал хъиннува мачча шаврия. ДакI дарцIуну ура, ванал цала узданну хIалал бувсса хIурматгу, ччавугу жущара зана дан бюхъанссар тIий, — увкуна ванал.
Дагъусттаннал паччахIлугърал педуниверситетрал зузала Гулинжан Кьурбановал кIицI ларгуна, Руслан Башаевлул творчествалуву цинна ххуй дизайсса аьш – шаэр, миллатрал лавгмунил, мазрал, шяраваллурду духлаглагаврил буру­ккин буллай ушиву, ванал щархъурдахасса назмурду цила дакIнин хъинну щилан дикIайшиву.
— Пединститут къуртал бувния мукьах Руслан зий ур ца давриха. Ва, чIяву-чIявусса цайми куна, буттал кIанттул ччатIул буччин къабайсса хIукуматрая маэшатрал хъирив Аьрасатнал цайми шагьрурдайн къалавгуннича, цала кIюласса, кьянатсса буттал улчагу бурувччуну, ванил иттав уруглай зий, занай, ялапар хъанай авцIунни. Русланнул пикригу, хажалатгу, цIуцIавугу миллатрацIун дархIусса дур. Ва ур лакравугу лаккучу, — увкуна Гулинжан Кьурбановал.
— Ттун жяматрахьхьун ца суал булун ччива, — увкуна хъунасса аьлимчу Ися Аьбдуллаевлул. — ЧIявусса буссарив лакраву бунияла, унгу-унгуну лакри учинсса инсантал? ЦукунчIавсса инкаршиву дакъа, на хIакьсса лаккучунан ккалли айсса чув лакрал тарихраву увагу кIия уссар: ца – ХIавинахъал Саэд. На мунин укунсса барашинна данна. Ттун хъунмасса талихI хьуссар, аьпа биву, ХIавинахъал Саэдлущал хьунаакьинсса. Мунал ттухь бувсуна, 17-18 шиннардий цува къаивсса цурда ца шяравалу, хIатта эяллайн дуркссагума, мащи, чIа, хIатталурагума дакъашиву Ла­кку билаятрай. ХIакьинусса кьини хъуннасса барашинна жущара дан бюхълай бур, ХIавинахъал Саэдлущал архIал ацIан ансса чув Карашрал шяравасса Башахъал МахIаммадлул арс Руслан ушиврий. Цанчирча, Лаккуй царагу дакъа­ссар ва къаивсса шяравалу — уттарамигу, эяллайн дуркмигу.
Духларгун, аьшрагу къалирчIсса щархъурду цала яруннин кка­ккаврицIун, ва ур кIайннул рухIру шеърирдавугу, киносуратирттавугу жунна аьч дуллай.
КIилчин, цумур-бухьурчагу миллатрал цала язисса арсну ккаккан айссар, миллатраву яла ххаллилмур тIул-тIабиаьт, хасият дума, дунияллуву дакI дирхьуну цивппа ца буссарив ккаккан бан бюхъайма. Мукунсса инсаннан ккалли ара на Башахъал Руслан. Циван чирча, Аллагьу Тааьланал цавува бивхьусса гьунарданул заллу, хIакьсса чичу, аькьлу-кIулши камилсса инсан ушивруцIун, ва ур гьарца лаккучунан бувчIайсса, ккурчIа-чIирах ихтилат байсса маз къалиправун бутан бюхъай­сса мукъул усттар. Чичулт — ми бунияласса миллатрал тарихрал вакилталли. Ссурулун, бургъичIан бивгьуну нанисса инсанталли. БургъичIан бивгьуну нанаву, абадлугъравун бивгьуну нанавур. Илкинсса хьуннав вил бургъичIансса аьрххи!
Ккурккуллал школалул директор Даниял Магьдиевлул кIицI дуруна Карашрал шяраваллил цIа бюхттул дурсса спортсментурал цIарду: Жаруллагь Кьурахов, Баттал ХIажиев ва Ибрагьим ХIажиев – СССР-данул чемпионтал. Руслан Башаев тIурча, ванал ккалли увуна, лакрал хьхьичIунсса шаэртурал ххуттаву лайкьсса кIану бугьлагьи­сса шаэрнан.
— Поэзиялул бущилул инсаннал дакIниву ххуйми асарду чантI учин буллалиссар, инсаншиву тарбия дуллалиссар. Ми хасиятру тарбия дуллалисса хIакьсса педагогри жуна цинявннанагу бусравсса Руслан, — увкуна ванал.
Карашрал жяматрал цIания, цала шяравучу барча уллай Надир Дамаевлул увкуна:
— Сибирнаву учайссар — 1000 км. манзил бакъар, 100 бюрунттуя гъухъала къашайссар, 60 градус – му дяркъу дакъар, куну. Дагъусттанлувтурангу 60 шин яла чагъиравусса оьрмур. Хаснува, Аллагьнал гьунар буллуманан, биялсса оьрмулул мутта бивтун, аькьилшиврул дазуйн ивну, гихуннайсса дан-дитанмунил пикрирду цачIун базлазисса чIун дур. Русланнулгу лакрал ва да­гъусттаннал литературалуву бувсса захIмат хъунмасса бур. Халкьуннал учай, инсаннал цIуллу-сагъшиврия къацIувххуну, лажиндаравун уругу, куну. Русланнул лажиндаравагу пар тIий дур оьрмулул ва творчествалул аргъ.
Ттизаманнул машгьурсса композитор, Аьрасатнал Федерациялул магьирлугърал лайкь хьусса деятель Мазагьиб Шариповлул кIицI лавгуна, гьунар бусса шаэр, журналист акъассагу, Руслан ххаллилсса хасиятрал заллу, хъинну чIявуссаннал дакIурдиву дахIалай чинсса кIантту бувгьусса инсангу ушиву.
РусланнуйхчIин лакрал миллат­ран мачча хьусса, ванащал лакку улклул ххуйшиврийгу хIайранну, «Лакку улклул чарттал чанна цIуртти» киносуратирттай абад бувсса режиссер Карен Арзумановлул цала хьхьичIунсса дус барча увуна цалла ляхъан дурсса назмулийну.
Шаэрнал шеърирдайсса балайрдайну мажлисрал савлугъ хъун дуруна: Загьидат Муслимовал, ХIажиаьли ХIажиаьлиевлул, Даниял Шабановлул, Луиза Шагьдиловал, Шагьалай МахIаммадовал, Зарипатлул, Абакар Буттаевлул.
СахIналий экрандалий лях-карах «ЦIубарз» передачарттавасса ярг-яргми лахIзарду ккаккан буллалийни, мякь багьлай бия цIунилла-цIунилгу тай передачартту ххал дансса. ДакIнийн багьуна, нава цирив ца кьюлтIсса тIилисиндалул кIункIу бувну, хъинну гъансса хъатIул дязаннивагума кьюлтIну лихъайсса бивкIшиву Руслан Башаевлул нани дурсса передача ххал даншиврул.
Журналистнал аьчухшиву ккалли дара на ганал даврил хъунмасса тIайлабацIулун. Му аьчухшивугу, лакку улклухсса ччавугу «ЦIубарз» передачалуву ттун чIивинияцIара асар шайва. Яла-яла бюххайва «Зун ттущал цукун бивкIссарив къакIулли, ттуннив зущал хъинну тIааьнну бия. Цал ттигу хьунабакьин хьурдай тIийна личIи хъанай ура зуя» тIисса махъру. Вайва му­къурттийну къуртал бувна Руслан Башаевлул цала творчествалул мажлисгу.
Мажлисраясса макьалалул ахирданий ца-кIива махъ навагу ххи бан: Руслан Башаев ттун, анжагъ, Лакку билаят ляълу-жавгьарну хьусса, цIурттачIан гьаз бувсса шаэр-патриот акъар, ттул пишакаршиврул даража гьаз бан кабакьу бувсса коллега акъар. Ва ттуву цайми-цаймигу хасиятру тарбия дурсса кьимат лахъсса учительли. Ттуна дакIнил базу куна чIалачIисса язисса инсанни. На чIявучил бакъасса талихIрал заллура, нитти-буттая ва уссур­ссунная ливчуну мукьах, дакIнингу, пикрирдангу маччасса инсаннащал гьарца кьини зун нясив хьуну буну тIий ттунма. Мунихлуну лабизлайгу бура Заннайн ванал оьрму лахъину лякъиннав, тIий.