Адаврай бувтсса оьрму

Июльданул 21-нний Ваччав, бусравсса хъамалгу бавтIун, Тарихрал ва краеведениелул музейрал чIирайн лархъунни ва музейрал директорну ивкIсса Кубачанов Камалуттиннул аьпа абад буллалисса мармарчарил ула.

Ккуллал райондалул Краеведениелул ва тарихрал музей тIивтIуну бур 2004 шинал июльданул 31-нний. Музейрал цалчинсса директорну ивкIун ур ЦIийшиял шяравасса ХIажи ХIажиев. ХIакьину музейрал директорну ур ДР-лул муниципал къуллугърал лайкь хьу­сса зузала ТIагьир Абакаров, гид-экскурсоводну – Шюъбанат АхIмадова. ТIагьир Абакаровлул хIарачатрайн бувну, цIана музейраву бур 1935 шиная шийнмайсса райондалул тарих аьч буллали­сса ва хIакьинусса иширттая бусласисса авадансса ххюва зал. Музейраву салкьи хьуну бур 3854 экспонат. Вайннуву бур республикалул музейрдаву бакъасса нажагьссагу. Музейравусса вирттаврал, хьхьичIунсса инсантурал, шяраваллал суратру дур гьунар бусса художник Сиражуттин Кьурбановлул дирхьусса. Ваналла дурну дур музейрал оформлениегу.
Райондалул Краеведениелул ва тарихрал музейрал даву лайкьсса даражалий душиву тасттикь хъанай бур хIакьину шиккун, республикалул районная, Аьрасатнал шагьрурдая бакъассагу, дазул кьатIатусса туристътал занай бушиврийнугу.

Шикку гьуртту хьуна Ккуллал райондалул администрациялул бакIчи Шамил Рамазанов, ванал хъиривчув Анатолий Давдиев, Дагъусттаннал профсоюзрал комитетрал председатель АьвдурахIман Адамов, Хъусращиял шяраваллил администрациялул бакIчи Арсен Алларазуев, райондалул Тарихрал ва краеведениелул музейрал директор ТIагьир Абакаров, захIматрал ветеран Кьурбанзабиуллагь Оьма­ев, ДР-лул лайкь хьусса учитель МахIаммад Оьмаров, ДР-лул лайкь хьусса хIакин Шихали Шихалиев ва Камалуттин Кубачановлул гъан-маччами.
Мармарчарил ула тIиртIуна ва ххаллилсса даврил сиптачи Шихали Шихалиевлул (Камалуттиннул ссил Нарисатлул арс) ва Шамил Рамазановлул.
Мажлис бачин бувну ия «ЧаннацIуку» кказитрал коррес­пондент Арсен Аьбдуллаев. Ванал гьарта-гьарзану бувсуна Камалуттин Кубачановлул оьрмулул ва захIматрал ххуллия.

Мармарчарил ула тIиртIуна ва ххаллилсса даврил сиптачи Шихали Шихалиевлул ва Шамил Рамазановлул

– ХIакьину жува буру Ккуллал райондалий жаваблувсса давурттай зий ивкIсса Кубачанов Камалуттин Хъун МахIаммадал арснал аьпалул ула тIитIлатIисса мажлисрайн бавтIун. Камалуттин увну ур 1937 шинал Хъусращиял шяраву. Буттал шяраву школагу къуртал бувну, увххун ур таний хъинну сийлий бивкIсса Гъумучиял педучилищелувун. Вагу къуртал бувну, дуклай ивкIун ур Каспийск шагьрулий. Ванал захIматрал ххуллу байбивхьуну бур Хъусращиял школалий учительшиву дуллай. Аьралуннаву къуллугъ бувну зана хьуну, дуклан увххун ур Дагъусттаннал паччахIлугърал университетрал тарихрал факультетрайн. Итххявхсса, гьунар бусса жагьилсса пишакарная нукIува кIулну бивкIун бур райондалул хъуниминнан. ХьхьичIунну вуз къуртал бувсса пишакар хIисаврай, Камалуттин тIалав увну ур Ккуллал райондалул райисполкомрал инструкторну.

ЧIал къавхьуну ивтун ур райисполкомрал 2-ма секретарьну. Къуллугърал бурж дакI марцIну биттур буллалисса, вихшала дишинсса жагьилсса пишакар ивтун ур Халкьуннал контрольданул комитетрал председательну. Цува зий ивкIсса къуллугъир­ттай Камалуттиннул лайкь був­ссар агьалинал чудузасса хIурмат ва кьимат. Даврил опыт бусса, анавар къауккайсса, инсантурахь маслихIат бан кIулсса Камалуттин пенсиялийн увккун махъгу тIалав увну ивкIссар райондалул судрал приставну. Вай давурттай зузисса хIаллай Камалуттин лайкь хьуну ур цикссагу хIурматрал грамотарттан ва барчаллагьрал ча­гъардан.

Райондалул музейрал директорну зузисса хIаллай ванал хIарачатрайну авадан ва хьхьичIуннай хьуссар музейрал даву. Хъусращиял Хъун МахIаммадал арс Камалуттин Кубачанов къакIулсса нажагьсса бухьунссар жула райондалий. Ванал хIурмат мудангу лавайну бивкIссар райондалул каялувчитурачIа ва жяматрачIа, – увкуна Арсен Аьбдуллаевлул.
Хъирив ихтилат бувна Шамил Рамазановлул.
– Камалуттин Кубачановлул буттагу, жул буттал буттагу уссурвал кунмасса дустал бикIайва. Камалуттин сахаватлувсса хасият ва ларайсса культура дусса, интеллигентныйсса, гьарца давриву кьянкьасса низамгу, тIалавшиннардугу дусса, тIайласса хIукмурдугу бан кIулсса ххаллилсса адамина икIайва. Ванал аькьилсса буттачIан, Хъун МахIаммадачIан, кунма, КамалуттиннучIангу бучIайва маслихIат ккаккан ччисса чIявусса инсантал. Ва ия цинявннан гьарцагу чулуха эбратран­сса инсан.
Камалуттиннул хъунмасса бутIа бивхьуссар музейрал даву хьхьичIуннай давривугу. Райондалий цува зузисса къуллугъирттайгу хIурмат буну ивкIссар. АрхIал зий бивкIминнал ванал цIа бусраврай ва хIурматрай дакъа кIицI къалагай. Цумур бухьурчангу музейрал аьч буллалиссар ва ябуллалиссар жула тарих. Жула райондалул тарих ябаву ва буруччаву мурадрайгу Кубачановлул биялсса захIмат бивхьуссар. Барчаллагьрай ура райондалул музейран ванал цIа дизансса, ванал аьпа абад бансса сипталущал бувкминнайн, – увкуна Шамил Рамазановлул.

Ихтилат бувна райондалий хъанахъисса цумур-цагу мероприятиялий чIарав ацIайсса АьвдурахIман Адамовлул.
– Барчаллагьрай ура хIакьину шикку гьуртту хьун бувкIсса цинявппагу инсантурайн. Камалуттиннул уздансса хасиятирттая бусансса цикссагу буссар. ЦIана ттун дакIнийн багьунни ванал оьр­мулувасса ца эпизод. Ца ппурттуву Камалуттин ия Хъусрахьхьун увкIун. Аьпа баннав, ттул ниттил, Муъминатлул, увкуна, Камалуттиннуйн оьвчин багьлай бур куну. Камалуттин му чIумал уссия Халкьуннал контрольданул комитетрал председательну. Бувсуна кумаг бан аьркиншиву колхозрава цирив итакъадакьлай азурда бувсса доярка­хъан. УвкIун, щяивкIуна Камалуттин, цала куццуй, шляпалуву. Ниттил, цила зумувну, шляпагу ликка куну (кьянкьа-кьурчIисса хасият дусса дикIайва), бувсуна хIалкьазия. Камалуттин, урганна, ххал банна тIий, цала куццуй, анаваргу къауклай, жаваб дуллан ивкIуна. «Ина халкьуннал ялув ивтсса контроль акъарав, данна-хьунна къатIий, ца му­къуйну кьянкьану жаваб дула тту­хьхьун», – увкуна ниттил. Къаччан къабивкIун, пиш-пишгу тIий, буттарссий, дузал банна масъала увкуна Камалуттиннул.

Ва ттул маччачувгур. Шикку инсантурал хьхьичI цIарду дуллан ччай акъара. Ва ия къуллугърал буржру хьхьичIун лавсъсса зузала, бунияласса интеллигент, – увкуна АьвдурахIман Адамовлул.
Ихтилатру бувна МахIаммад Оьмаровлулгу, ТIагьир Абакаровлулгу.
– Ттунма тIайлабацIу хьушиврун ккалли бара укун лавайсса яхI-намус бусса адаминащал дусну, маслихIат ккаклай, ваная даву лахьлай ивкIун тIий. Райондалий ва цинявннан эбратрансса ххаллилсса адамина икIайва. Ванал буттагу, аьпа баннав, Хъун МахIаммадагу, вайми уссурвалгу (Мямма, СалахIуттин) хIурмат-кьиматрайсса арамтал бикIайва, – увкуна МахIаммад Оьмаровлул.

Хъирив ихтилат бувна Камалуттиннул дус Кьурбанзабиуллагь Оьмаевлул.
– Камалуттиннул уздансса хасиятрая бусларчан луттирдува чичин бюхъанссия. Давривугу итххявхсса, гьарица иширавугу марцIсса къаивкIссания, ванайн райондалий жаваблувсса къуллугъру вихшала къабуванссия. Камалуттин ттун чIивинияцIава кIулссия, хIалашиву дуссия. Ва икIайва цала цува увгьусса, анавар къауккайсса инсан, тачIав сси бивзун, инсантуращал рагьну ккавккун акъара. Цимилгу хьуссара ванал дуллалисса Халкьуннал контрольданул комитетрал заседаниярттай.

Шикку дайсса замечаниерттугу пиш-пишгу тIий дайва. Ванал ппу Хъун МахIаммадагу инсантуран бусравсса адамина уссия. Вагума Камалуттиннухь, цукун барча хъина тIий, цIухлан икIайва. Хъирив нанисса ирсирангу эбратрансса оьрму бувтссар Камалуттин Кубачановлул, – увкуна Кьурбанзабиуллагь Оьмае­влул.
Ахирданий, мероприятие лайкьну сакин дан ва тIайла ду­ккан гьуртту хьусса цинявннахь барчаллагь увкуна Шихали Шихалиевлул.