Лавгссар Берлиннайн ияннин

Буттал КIанттул цIанийсса Хъун дяъвилул чIумал Ватан душманная дуруччин кулпатрава кIи-кIия, шан-шама арс тIайла бувкссагу чансса хьуну бакъар. Аьрайн бувцуминнаву бивкIссар щар дуцин бувасса жагьилталгу, мюрщисса ягу дунияллийн буккан бувасса оьрчIащал хъами кьабивтун лавгссагу. Ппухълу дяъвилул майданная занакъавхьусса оьрчIаву чансса къабивкIссар буттахъал лажин къаккарксса.

Бархъаллал шярава дяъвилийн лавгун ур 194 инсан, зана- къавхьуну ур 114 инсан. Зана- хьусса 80 инсаннаву 22 дяъвилул мушакъат увсса ивкIун ур. Зана-хьуминнаву 18 хIаписар ур.
Ватан дуруччин къучагътал гьан баврицIун, фронтран хъунмасса кумаг бувссар «8 март» тIисса Бархъаллал колхозралгу: арцуйну – 400 азарда къуруш, дикIуйну – 200 тонна, ччатIуйну – 20 тонна, нувщуйну – 40 тонна, ппалуйну – 50 тонна, нагьлийну – 4 тонна.
Цивппа заллусса хозяйствартталгу дуллуну диркIссар 800 азарда къуруш арцул.
Ттун бусан ччива, 1942 шиная айивхьуну, Ххувшаву ласуннин къучагъну талай ивкI­сса ЯрахIмадов Багьавуттин ЯрахIмадил арсная.
1939 шинал Багьавуттиннул къуртал бувну бур Гъумучиял педагогикалул училище. Аьрайн увцуну ур 1942 шинал. Муниннин бувккуну бур МахIачкъалалив военно-пехотное училище.
Моздокрая тIайла хьуну, Берлиннайн ияннин ва гьуртту хьуну ур чIярусса къизгъинсса талатавурттаву: Моздокрай, Ростов-на-Дону шагьрулий, Таганрограя арх бакъа, Мариупольлай, Мелитопольлай, Бугъ, Днепр, Висла, Одер неххардий. Сайки царагу талатаву къархьуну дур ванан ларайсса награда дулун ккаккан къадурсса. Яла-яла, Багьавуттиннун дакIний лирчIун дур Днепр неххайсса талатаву. Ва хъинну захIматсса талатаву дайдирхьуну дур 1943 шинал август зуруй ва лахъи ларгун дур 4 зуруй. Совет аьралуннан захIматсса шартIирдай талан багьну бур. Плотирдай Днепр нехгу лархъун, немецнал цIакьну мюхчан буллалисса урчIамур зуманийн гьужум бан багьлай бивкIун бур. Лахъсса урчIамур зумания лагьсса кияхмур зуманивн немецнал цIу дихьлай, саллатIнащалсса ва техникалущалсса плотру бюкьан буллай, ламурду ппив буллай, хIат-хIисав дакъасса саллатI ва хIаписартал ливтIуну бур. МуницIун, кьинирдугу дарщу-дарккусса диркIун дур. Октябрь-ноябрь барзру. МикIларчIсса щин, гъарал ва марххалтту. Гьарица плацдармрал, гьарица километралул цIаний ттурша­хъул, азарахъул ливтIусса хъанай бивкIун бур жула аьралуннаву.
– ТачIав дакIния къадукканссар Днепр нех лахълахъи­сса, ккуллардал гъарал ларчIсса, ццахханну рутлатисса чIун. Ххирану дарцIуссар жунна Днепр нех лахъаву.
Жул батальондалийн амру бувкIуна октябрь зурул 20-нний, хьхьуниву, нехгу лархъун, тия чулийсса бакIу бугьан. Кумаг ялун бияннин кIюрххилнин цIакьну бацIан багьлай бия. Командирнан бувчIлай бия бигьану къабикIантIишиву. Батальонгу дацIан дурну, бувчIин бувна урчIамур зумания сукку къахьунсса амру бушиву. Совет аьра­луннал гьужум бантIишиву кIулну душман, техникалулгу, аьралунналгу дузалну, гьужум байщун бан хIадурну авцIуну ия. Жунгу бувчIлай бия гуж ххишаласса душманнайн данди бацIан багьлай бушиву, амма хIадурну бияв, жандалия ка ларсун, командованиялул амру биттур бан. Жул батальондалуву, ливтIуминнан кIанай бувкIсса, лапва жагьилссагу бия, уттинин талатавурттаву гьуртту къавхьусса. Опыт бумигу, дахьва бувкIмигу хIадурну бия жан дулун.
Гьузун кIулминнан бахтти хьуна. Гьузун къакIулми талатаву дайдишиннинма щинал лавсуна. УрчIамур зумания цинявппагу журалул ярагъуннива жуйн цIу тIиртIуну дия. Лагмава аьралитурал цIунцIу баллай бия.
Нех ттупал ва ккуллардал щаращи дурну дия. Яруннил хьхьичI саллатIнащалсса плотру, кIурабаллай, щинавун бюкьлай бия. Ва балаллун ахир къадучIанххива. Хьурдай сагъну урчIа зуманив лахъан, тий бавиявхха душманнацIухсса тIий буссияв. Ахиргу лавхъру неххал тия чулийн. КIураавну урувгсса чIумал, батальондалия бачIи ливчIун бакъая.
Нех лахъан бювхъусса ххаришиврул «Гьуррагу» тIий, жу душманнайн гьужум барду. Жандалия ка ларсун талай, душмангу личин увну, бакIу жула канийн ласарду. Мукун цIакьну лавчIрухха душманнаща зерххусса аьрщарал парчлуцIун, баранбал бувккун талай, немецнахьхьун ссихI бигьинсса мутта къабуларду. КIюрххицIунмай, ттурлу ппив шайхту, ттун хIисав хьунни щаллусса батальондалия ливчIсса вирттаврал чIирисса ккучун. 1500-нная увагу 12 инсан. Жу кумаг бучIаннин кьянкьану бувгьуну бивкIру бакIу.
1943 шинал декабрь зуруйннин бакIуя душман айщун увну, урчIа чулийсса Украиннавун, Молдавиянавун, гихунмай, Европанавунсса ххуллу тIивтIуссар. 1943 шинал октябрь зуруй тархъан бувссар Днепропетровск, Запорожье ва Мелитополь. Ноябрьданул 6-нний – Киев. Гихунмайгу, Берлиннайн ияннин, ттун чIярусса талатавурттаву гьуртту хьун багьуна. Дия ттул дяъвилул ххуллий цикссагу захIматшивуртту. Миннул жу, сасан буллай, кьянкьа буллай бияв. Гьантлия гьантлийн ххялтIа дуклай дия аьралий дустурал кьюкьри. Миннахлугу, жухлувагу талай, ххувшаву гъан дуллай бивкIру, – буслан икIайва Багьавуттин.
Цала дяъвилул ххуллу дакI­нийн бутлай, укунсса затгу буслан икIайва. Ванал бивкIун бур, ца кIаная ца кIанайн пушка лавсун бачайсса ва цаймигу чIиви-хъунсса бигарду щаллу буллай, аьралитуран талатавурттаву кумаг буллалисса балчан. Взводраву ва цинявннан ххирасса бивкIун бур. Ца ппурттуву аьралитурал дука-хIачIанмур къуртал хьуну, балчан биххан хъинавав тIий, пикрилий­сса чIумал, цаягу аьраличу рязи къавхьуну ур. Балчангу цила залуннащал Берлиннайн бияннин лавгун бур. Дяъви къуртал хьуну махъ Ватандалийн занахьуну, колхозрал давурттай захIмат буллай бивкIун бур.
Дяъвилул ххуллий ккаккан дурсса къучагъшивурттахлу Багьавуттин лайкь хьуну ур ларай­сса наградарттан.
Днепр неххал цIанийсса талатаврихлу ванан дуллуну дур Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилул цалчинмур даражалул орден. Ванал аьралий наградарттаву мукунна дур ЯтIул ЦIукул орден, «За взятие Берлина» медаль.
Дяъвилийн Багьавуттин лейтенантнал чиндалуву увкIун ур. Ва взводрал командирну ивкIун ур. Дяъви къуртал хьусса чIумаллив ванал диркIун дур капитаннал чин.
1958 шинал подполковникнал чиндалуву запасрайн лавгун ур.

Ватан дуручлай бивкIсса хIаписартал:
ЯрахIмадов Багьавуттин, полковник
Аьлилов Расул, капитан
Гаммаев Наби, капитан
ХIасанов Аьлил, хъунама лейтенант
Ибрагьимов ХIасан, капитан
Ибрагьимов Зайнуттин, хъунама лейтенант
Исмяилов Сяид, хъунама лейтенант
Илиясов Исмяил, лейтенант
Кьаландаров Карин, капитан
Аьбдуллаев АьвдурахIман, хъунама лейтенант
Маммаев Оьмар, хъунама лейтенант
Мусаев Нажбуттин, капитан
МахIаммадов Абакар, хъунама лейтенант
МахIаммадов Оьмар, капитан
Маммаев ХIимбат, капитан
ХIусманов Калла, лейтенант
Мутаев МахIаммад, лейтенант
НурбахIандов ХIусман, капитан
Шамил Оьмаев,
Бархъаллал школалул
учитель