«Ххявххун бур тIар кIива мурхь жува бавцIусса кIанай»

МахIаммад-Загьид Аминов

ТIитIала

ТIитIара чIавахьулу –
Багърал чIаракIлу духхан,
ЧIамурдай ва магъулу
Бургъил читIрал гуй дуван.
ТIитIара ненттабакIгу –
Жиг дартIсса ххют вайдакьин,
ТIитIара жангу, дакIгу –
ЦIаннаву чани лякъин.

Гъагъан барча макьара,
ВирдакI лякъай нахIусса,
ТIитIара хIакьсса ара,
Инсантал мачча бувсса.
ТIитIара чил бюхъугу
Зула дакI дацIавриву,
ТIитIара ци-дунугу
ДакIнил ларсъсса давриву.

Зул дакIнил чаннал тIимур
Зул ссихIирданул кIула:
ТIитIара зунна ччимур
ХIиллакарсса кьункьула,
ТIитIара зу, тIитIара
Зула бюхъу буссаксса,
Мурича зул тIитIала,
ТIитIайну тIий учайсса.

Гъинтнил хьхьу

Ноктюрн

КIиххядурцунни ттурлу,
Ссавруннал къапу тIитIлай.
КьатIув бувккунни барзгу,
Симандалух нур ритлай.

Укку, ттул дус, хьулухун,
Бугьи канил каманча,
Навагу мандолина
Гюргу тIутIи баннача.

Нурданул дурцIуну дур
Жула бюхттулсса ларзу,
НацIуну пиш-пиш тIий бур
Ттух эшкьи хьусса барзгу.

Уккуварч, дус, ларзулун,
НацIуну дакI цIий дурча,
Вай гъапул ларгсса хьхьурду
Гъалгъа тIутIи даннуча!

Ссутнил марч

Гьанай бур марч, къавтIий бур,
ЧIапIал яннагу ларххун,
Гьура, бачира тIий бур
Щарнил кIийхсса бакIахун.

Гъапулсса ссутнил гьантрай,
Гъинтнил цIарал бувцIунма,
Най бур марч хIарачатрай,
ХъатIуйн архIалщар кунма.

Гьай-гьай, тти марч ххариссар,
Му цаннивгу ттун кIулли:
Жалин дуцин наниссар
ЧIапIал бувцIусса ххуллийх.

Ма вин чинтIиссар, ма вин,
Кьунниял жул хьулуву,
ДучIантIиссар ттул жалин
Марххалттанил гьухъуву.

Баврув, авчитал

Баврув, авчитал, баврув,
Бардув зунттай бахIахъру,
БахIардув ттуккул бурхIай
Ттул аврдал мусил тажру?
Авчитал, агь, авчитал,
Бусиракьай, заннаху,
Цукун багьуна ххяллайх
Бунагь бакъасса бархху?

Бюхттул ара барзунттал,
Лагь ара оьттул аьщул,
Барххул яру явш битлай,
Ххари ара щаращул.
Щил ци ав буварчагу,
ЩийчIав мяшгу къашара,
Ххира зунттал ххуйшиврул
УвцIуну зана шара!

Гъалгъа тIутIуча ратIгу,
ЧIев-чIев тIутIуча кIюрхгу,
Цалчинсса марххалттанийх
КъавтIий насуча бюрхгу.
Я авчитал, зун тачIав
Къаккавкссарив, лажинни,
Кьирттаву баргъ бавцIусса
Бархху куннасса кьини?!

На ишан ларсъсса чIумал,
Авлиягу инсан шай,
ЧIарав бувксса гадригу
Мюрщи оьрчIаха лащай.
Шавай зана ивкIукун,
Ччиссаннахгу ябита:
Ца-ца иттату ца-ца –
Буругай кIива гьинта.

Баврув, авчитал, баврув,
Бардув зунттай бахIахъру,
БахIардув ттуккул бурхIай
Ттул аврдал мусил тажру?
Авчитал, агь, авчитал,
Зу явагу бивтссияв:
Ттул макьрагу дакъаяв
БивчIайни барххул иттав?

***
Хьхьемал бувцIунни яру,
Даххана хьунни аьрщи.
Ххал хьунни архнияра
Ниттил лухIисса карши.

Хьулух дур хавар бакъа,
Ххаллал кIутIгу канихьну,
Ттунгу хар-хавар бакъа
ЧIири лирчIсса ттул нину.

Хавар хьунни, ххярххунни,
ЛарчIунни, канийн ппай тIий,
Азарда жура хьунни,
Арс тIий, хъяй дуна, аьтIий.

КIутIмур, багьну канива,
Ттерихлай бур, дард кунма.
Цими дурвав ганиву
Ттун дурсса ниттил дуаь?

Циминнахь цIувххунавав,
На ххал къавхьурив куну?
Цимил ххуллийн дуркнавав,
ЦIаннава ттул чIу хьуну?

Ялугьлай, я къалакьлай
Уттара дурсса хьхьурдал
Ниттил иттав кьалакьай
Ттангъри дурну дур ххютал…

Агь, бавай, ххира бавай!
Силул хьуну дур чIантIив:
Духьунссия лигьавай,
На чув ливчIун урвав тIий.

Чагъарданул касакрай
На къачивчу ххаругу
Багьну бур ненттабакIрайх
ЖигдатIрурдал щаруну…

***
Цаннивав кIюрххила
дакI рахIат шайсса,
КIива мурхь ххал хьувкун
щюлли марщайсса?
Ци бурвав, учара, бювхъу чинардал,
Хьхьу ва кьини буслай,
къуртал къашайсса?

ЦачIу бур чинарду – ччинал ябитан,
Мяшсса ттуллив цал-цал
микIлачIай иман:
Балики, учара, цачIу бунугу,
Цаннил чIу кIамунин къабаллай бикIан.

Жула ччаврил бусала

Вин дакIний бурив, ххирай,
Щюлли къурух жува най?
Ххявххун бур тIар кIива мурхь
Жува бавцIусса кIанай.
Тти жува кьакьларчагу,
ЦачIун биян къахъанай,
Ххявххун бур тIар кIива мурхь
Жува бавцIусса кIанай.
ЧIаврду ятIулсса гьивчгу
Бур тIар мурхьирдай мудан, –
ЦачIун биян къавхьунал,
Бивттуну, ца-ца букан.

ДакIний бурив гъинтнил кавс
Зурул хьхьинякIсса чаннай?
Хъякунни тIар щаращи
Жува щябивкIсса кIанай.
Тти жува къуманугу,
ДакIру аьч дан къахъанай,
Хъякунни тIар щаращи
Жува щябивкIсса кIанай.

Мукьаяр марцIсса щингу
Къявхъ тIий дур тIар аьршлува, –
Мякьлил хъазам ччувччунал
Ца-ца нахIала буван.

***
КIюрххил даврийн ачайни,
ДагьанттучIа авцIусса,
Ца зурзу кунни дакIнил –
Цирвавли ттун ххал хьусса?

ИлтIа хьуну, лирцIуну,
МарцI хьуну дур ттул лажин,
МарцIних чирчусса кунна
Ттувусса буттал лащин!

ЧIяйсса иттацIанттугу –
ЧIаллу кунна, хъалтасса,
НякIну-щюлли яругу –
Пашманнугу, тяхъасса…

Агь, ца ссихIгу гьа хьунни
Дагьанттуйх ттурлу дакьин,
Ттуруллавух баргъ кунма,
Дарчунни буттал лажин.

Чарив най ур, шукьгу тIий,
ЧIатIуя аьсав дурну:
Аьрщия, щюлли къуръя
Буттал щалвагу оьрму.
Къалавгссия ттул бутта
Я Парижлив, я хIажлийн,
Амма ччинахь мяш чинну
МарцIссия буттал лажин…

Нарив нажагь-я ттинин
ЧIири чартIи бувайсса,
Нажагь-я, лажин марцI дан,
ЧIила канил дургьусса…
Агь, цукун чIалай дурвав
ЧIаххув-чIаравнал янин
ЯхI кунна, ттун кьариртсса
Ттул ххира буттал лажин?!

БивкIулущалсса
бяст-ччал

Назмурдал къюмайлува

1
Вай цуксса личIлулсса хIурматрур ттуха,
Нания личIисса гьунар-за къабав?
Архмигу, гъанмигу шанучIа бурхха,
О-гьай, ахирдагу хъанай дакъарвав?

Кьюкьала! Гьарцаннал бурчIилун агьну,
Зурзу бюкьлай ура, зунчаву куна:
«Заннахуча, хIакин, – тIий ура лагьну, —
Я къуртал ува на, ягу изан а…»

2
Бунни ца ххалаххи – ларсунни ттул жан…
Шанавун, цIаннавун дюркьунни духIин…
Вана ттир бучIисса нагу ххяуккан,
Ххюттулийсса къурхъру чIиллух ттирихIин.

Баллай бурив, щарссай? Ца игь мачара,
Му нузах дунугу мусиватрал ххукI…
Вил пикри вев тIурча – архсса цIаннайра,
ВичIилий пахъ дагьну дацIантIиссар къюкI.

3
Зувиллий шанна хьхьур я къалавкьуну…
Ттигу къалакьинна тIитIин къахьунну…
Къювугу, ссавургу кьацIул дургьуну,
На кьянкьа даннача – ина чул бува,
ЧантI чайхту, ялагу буссару жува.

Ялун малахIларда, гъавгъсса мурхь кунма:
Яхъанан аьркинссар зумув рухI дума…
ХIатталлил дянивсса мурхьирдайгума
Булбул-чIелму буссар шадну щютIа тIий…
Хьхьирийгу абадссар ттул бюхттул щатIив.

Ттуруллив

Ттуруллив… Ттуруллив, хъару куклусса,
Хъазамгу гьаз бувну, хъирив ябитан…
Щукру инсантурал иттав макь дусса,
Вирххулул кIунтIащал чIаврайх экьигьан;
Щукру инсантурал хиялгу бусса,
ТачIав къабулунсса мурадрайн биян.

Ттуруллив, ттуруллив… Хияллал ссурвал,
ЦичIав бунагь бакъар ца-цал зух урган,
Цуксса кIу арчагу кIусса щугълурдал,
ЩинчIав къалайкьну тIий
бакI хьхьичIун рутан;
Кьисмат къуртал хъанай, кьус ивкIсса чIумал,
Бигьа бакъану тIий лажин гьаз дуван.

***
– Валлагь, вокзал хханссар ва азархана:
Кув тахлий, кув кIанттуй – чашну бур циняв.
Бусила, чIаххувчу, ина ци банна:
Чаннал вагон ччавкьай, цIаннай ачиннав?

– Вокзаллив? – увкунни кIяла ссирссилттал, —
Вингу ца госпиталь ккаккан бакъаяв!
Инава бусила, ци тIар иширттал:
Аьрайн занахьуннав, махъунай гьаннав?

***
КIачIасса мурхьирдай
ХъятIий бур къупру,
Къурдарав, маршраву –
Щюлли зумрутру.
Дахьва загьир шайхту
Щюлли мурчал ссихI,
Щаращул чяр-чяргу
ХьунтIиссар пасихI…

Зунттал бюхттул бувсса
Ва билаятрай,
БучIанмуних мякьсса
Вай интнил гьантрай,
Увну ура нагу,
Ххира уссурвал,
Умудру бачIайсса
ЧIумул сий дуван.

Мунияту дурвав
Ва ттул дакIниву
Инт кунна аьчухсса
Щюлли-някIшиву?
Мунияту бурвав
Асардавугу
Интнищал итххявхсса
Аьтарттал гюргу?

ЧIивисса оьрчI куна,
Лавай ургара,
Къяртлуйсса чIелмуллухь
«Бурав?» учара.
ЧIаххуврал къарища
КъупIа увцуну,
Ххира-ххуй увара,
Ппайгу увкуну.

БикIувча интнил ссихI
Ттул сиппатраву,
Интнил кIукIлушиву –
Ихтилатраву,
Мунийну инсантал
Ххари бан хьурча,
Бахттикарда учин
Хьунссия ттуща.