Укунсса хъаннийри дуниял дарцIуну дусса

Кулпатращал

Дунияллий жура-журасса байранну дур. Амма гьарицагу инсаннан язимур байран духьунссар Хъаннил байран. Цанчирчан, ва хьхьичIра-хьхьичI хъанай дур ниттихъал байран. Нитти­хъая байбихьлай бур дунияллийсса оьрму, ниттихъал бизлай бур тарбиялул гьану, ниттихъаясса гъилишивугу, чанигу биллай бур гьарнайн. Ниттихъай дарцIуну дур дуниял.
Хъаннил байрандалул гьантрай жун бусан ччива увкусса му­къуй цIу бусса, гьарицагу тIул чумартсса хъамитайпалия, ххаллилсса ниттия, ЧIяйннал шяравасса ХIамидлул ва СахIивлул душ Бадуржигьан Рамазановая.

Бадуржигьан чIявучин кIул­ссар личIи-личIисса ххаллилсса акциярттал сиптачину. Акциярттал лагрулийсса чIярусса давурттугу ванил цила харжирацIух дурну диркIссар. Тай шиннардийва, 2014 шинал, Бадуржигьаннуясса передача ккаккан дурссия «Дагестан» РГВК-лий. Ва передачалуву буслай буссия Каспийск шагьрулий ванил дурсса ххаллилсса акциялия. Цуппа ялапар хъанахъисса кIичIираву, марцIшиву даву мурадрай, цила арцух ванил бивхьуну бивкIссар цIинцI дичайсса къуршив.

Бадуржигьан бур цуппа бусса кIану чIюлу буллалисса, цичIанма инсантал кIункIу буллалисса хъамитайпа. Кумаг аьркиннал чIарав бацIан ччисса, чумартсса, дакI цIимисса хасиятру ванийн ирсирай дирну дур шяраву хIурматрайсса цила нитти-буттая. Укунсса буну тIий, ниттил ванийн «ттул гъалбарцI» учайсса бивкIун бур. ЧIунархIал душвавравугу ва итталун багьлагьисса, хьхьичIунсса бивкIун бур. Спортраву итххявхсса Бадуржигьан школалий дуклакинийва гьуртту шайсса бивкIун бур спортрал бяст-ччаллаву, бугьайсса бивкIун бур хьхьичIунсса кIанттурду. Мунияту, шяраву ванийн «Жул чемпионка» тIисса ялун цIагу дирзун диркIун дур.

Бадуржигьан Рамазанова

Кулпатраву ва хъунма-хъун­мур бивкIун бур. ИчIаллил кушурдугу ванил зирангу байсса бивкIун бур.
– Жул кулпатраву бия шанма душ ва кIия уссу. На хъунмур бивкIра. Бутта ия къатри дуллай. Ганал кумагчитал бивкIру нагу, ца пагьлагу. Оьннасса чIун тачIав дакIний дакъар. ЯттичIан занай бунува дарсру лахьлан бикIайссияв. Чичайми дарсру тIурчан, циняв шанан бивкIун махъ дайссия. На бияв гьарица ишираву буттал урчIа ка. Ттуйн оьвтIун бикIайва соревнованиярттайн, райондалий дуллалисса цаймигу мероприятиярттай гьуртту хьун. Буттаннив на тийнмай-шийнмай хьуну ччан къабикIайва, – тIий бур Бадуржигьан.
ЧIяйннал школагу хьхьичIунну къуртал бувну, Бадуржигьан дуклан бувххун бур МахIачкъалаллал машлул ва кулинариялул училищалувун. Мугу ванил ххуйсса кьиматирттай къуртал бувну бур. Муний гьашиву къадурну, Орджоникидзе шагьрулийсса Машлул техникумгу къуртал бувну бур.
– ЧIивисса оьрчIгу карав увцуну экзаменну дулун лагайссияв тIий, – дакIнийн бутлай бур.

Зий бивкIун бур хIукуматрал ттучаннай завмагну. Цуппа зузисса гьарицагу кIанттай мудангу хьхьичIунну, хъинну хIурмат-кьиматрай бивкIун бур.
Лайкь дурну дур чIярусса бахшишру ва барчаллагьрал чагъарду. Щалагу Аьрасатнал перепись нанисса чIумал дурсса хъуннасса даврихлу ванин дуллуну дур «За активное участие в переписи» тIисса медаль. Бадуржигьан бур захIматрал ветеран.
Цила оьрчIру дуклакисса Каспийскаллал 2-мур школалул каялувчитурангу Бадуржигьан ка къаччуччин къяцIа кунмасса инсан бивкIун бур. Ци аьркиншиву духьурчангу, ванийн буккайсса бивкIун бур, ванил га цIана мурад щаллу баншиву кIулну.

Мукунсса ца иш хьуну бур, та школа 50 шинал хьхьичI къуртал бувсса генерал-майор Герман Кириленкон цащала архIал дуклай бивкIсса оьрчIащал хьунаакьин учIан пикри хьусса чIумал. Ванал оьвкуну директорнайн, бувсун бур, цува 10 гьантлува Аьрасатнал шагьрурдайсса 35 одноклассникнащал архIал учIантIишиву шийхминнащал хьунаакьин.
Школалул зал укун бусравсса хъамал кьамул бансса даражалий къабивкIун бур. ЧIунгу чIирисса диркIун дур. Бан-битан бухлавгсса, буруккинттарайсса директорнал бавтIун бур та ппурттуву школа къуртал буллалисса 5-гу классрал дуклаки оьрчIал нину-ппу. ХIалкьазиягу бувчIин бувну, цуманаща ци дан хьун­ссар тIий цIухлан ивкIун ур. Гьарцаннал цала-цала пикри бувсун махъ, ина цан кьабивкIун бура куну, цIувххуну бур директорнал Бадуржигьаннухь. Ванил жаваб дуллуну дур: «Му масъала ттуй бишара, дулара ттухьун залданул кIулли. Арулчинмур кьини на зухьхьун ремонт бувсса залданул кIулли зана данна. ЛивчIсса шанма гьантта аьркинмур дузал дан на зун кьабитлай бура. Ттун зуя цичIар къааьркинни, кумаг аьркинну бухьурчан, ттула оьрчIал бантIиссар, нюжмардул дянив ттухун цамур зат дахчин маритару. Дарсирдая махъ, ссят 5-нния 12 хьуннин зий, на хIарачат банна ва даву хъамаличу учIаннин къуртал дан».

Му зат ванил бакIрайн ласайхту, завучну зузисса лакку инсан, нигьабувсун бивкIун бур, ванища му даву бакIуйн дуккан дан къархьуну, цила лажин лухIи хьунссар тIий. Амма Бадуржигьаннун цила хIал цинма кIулну бивкIун бур.

ОьрчIру школалий дуклакисса шиннардий Бадуржигьан мудангу нитти-буттал комитетрал председательну бивкIун бур. Школалий дуллалисса гьарица давриву ва чялишну гьуртту шайсса бивкIун бур. КIиягу арс мусил медальданийн най уну, школалиягу, учительтураягу рязину, дакIниву гьавас буну бивкIун бур цуппагу. Мунияту, ва даву дурну, школалул каялувчитурал лажин кIялашиву дан ваниву хъунмасса гъира бивкIун бур.

– Байбивхьура чаргун рутлай. Бачинну, къабачинну къатIий, на ци бакIрайн ласурчангу, ттул оьрчIругу ттун кумагчитал шайва. Укун, кIиягу арснащал занай, чIирисса чIумул мутталий хъуннасса лагрулул даву дурссия, гьануцIакул бакьин бувссия бух хьуну, башттан хьусса школалул зал. Дия цаппара давуртту жуща дан къабюхъайссагу. Каспийскаллал гарнизондалийн лавгун, командирнахь тавакъю бувссия кумагран ца-кIия саллатI итаакьи куну. На тай саллатIнахагу ттула оьрчIаха куннасса аякьа дурссия. Рязишиврул хъярчру буллай бия, утти бакъарив жу бансса кушу тIий. КутIану учин, ттуща бювхъуна аьркинсса чIумуйнин зал, чIюлу бувну, бацIан бан, – тIий, буслай бур Бадуржигьан.
Гьунттий цилла дурсса даву школалул каялувчитурайн тапшур данна тIий бувккун нанисса чIумал Бадуржигьаннун хIисав хьуну бур жанахIравусса Назаровлул (школа ванал цIанийссар) гьайкалданул хъачIрая хъатI багьну. Утти нара дурсса даврил цIу бакъар, агана ва укун ритарчан куну, байбивхьуну бур ганилссагу буллай. Лявкъуну гипсгу, дучIан дурну варакьгу, щинчIав хIисав къахьунну дакьин дурну дур ванил гьайкалгу.

Гьунттий, ссят урчIуннил дачIинний, ванил аьркинну диркIун дур, икьрал дурсса куццуй, залданул кIулли тапшур дан. Хьхьудяризаннин гьайкал дакьин дуллай багьтIатIал хьусса Бадуржигьан дачIи ссятрал чIал хьуну бур. Ва школалийн бувкIсса чIумал цинявппа, хIаятравун бавтIун, ссавур духларгун ялугьлай лявкъуну бур. Гьай-гьай, цинявннал итталун дагьну дур дакьин дурсса гьайкалгу. Ванин дакъа ва даву дангу щинчIав дакIнийн къабагьанссия тIий бивкIун бур.

– Лажинни, Бадуржигьан, залданул нуз тIитIа анаварну, жу бигьану ссихI бигьин, – тIий ивкIун ур директор.
Залданувун буххайхту, цинявппа махIаттал хьуну бур. Къахьунсса ишгу къабивкIун бур. Нюжмардул мутталий поллу, нузру, гьар-цимурца даххана дурну, мархлуцIакул цIу буккан бувну зал, щаллусса усттартурал бригадалул къадансса давуртту дурну диркIун дур. Бадуржигьаннуща ва даву чIумуй дан хьунавав тIий, щак-щуклий бивкIсса цинявппагу рахIат бувккун бур. Гьарица иширавугу укунсса буну тIий ххиранугу бивкIун бур ва цинявннан.
Авурсса залдануву ххаллилсса хьунабакьавугу хьуну дур. Шикку, цинявннал хьхьичIун буккан бувну, директорнал Бадуржигьаннун барчаллагь баян бувну бур, 1000 къуруш бахшишрангу дуллуну дур.

Мажлисрал цалчинмур бутIа къуртал бувну, ялугьлай бивкIун бур шагьрулул мэр бакIчисса бусравсса хъамаллурах. Баян бувну бур дачIи ссятрайсса перерыв. Му чIумал гьарзат хIисав шайсса Бадуржигьаннул бачIвасса трибуналий я бавцIуну бур. Му дачIи ссятрал дянив МахIачкъалалив лавгун, цинна премиялун дуллусса арцул ялун ххигу дурну, хъунмасса тIутIал чIапа лавсун бувк1ун, трибуналул чIарав бивхьуну бур.

– Вагу та ласав, цукун дакIнийн багьри, — тIий ивкIун ур директор. Бадуржигьаннул дурсса ремонт хIакьинусса кьининийн яхьуну дур та школалий.
Укунсса бюхъу-бажар бусса ниттия ххаллилсса оьрчIру бизаву цичIав мах1аттал хьунсса иш бакъар.
Загьидиналгу, Бадуржигьаннулгу мукьвагу оьрчI ххуйсса тарбия ларсъсса, итххявхсса, мяърипат дусса бур. КIиягу арснал, Саэдлул ва Шяпинал, школардугу мусил медаллай, вузругу ЯтIул дипломирттай къуртал бувну бур.

Саэд, Дагъусттаннал паччахI­лугърал университетрал юридий факультетгу къуртал бувну, аспирантуралувун увххун, юридий элмурдал кандидат хьуну ур. ЦIана Саэд МахIачкъалаллал аэропортрал генеральный директорну ур. Шяпиналгу къуртал бувну бур кIава институтрал кIава факультет. Дуклан ухлахисса чIумал ва университетрал мукьва факультетрайн кьамул увну ивкIун ур. Ванал цала хъунама уссил кунма язи бувгьуну бур юридий факультет. ЦIана ва ур Москавлив «Евроцемент групп» АО компаниялий зий. КIиягу арснал дуклакинийгу, цивппа зузисса кIанттурдайгу лайкь дурну дур личIи-личIисса наградартту. Цала-цала давурттай вай кIиягу лавайсса даражалул пишакартуран ккаллину бур, ЧIяйннал жяматрачIагу вай хъинну хIурмат-кьиматрай бур.

Имара Саидова
Андриана Аьбдуллаева