Аьрасатнал аьралуннал тарихрава

***
1943 шинал февраль зурул 2-нний Сталинград шагьрулух­сса талатавриву Совет аьралуннал ххит бувну бур немецнал аьрал.
1942 шинал май зуруй ЯтIул аьралуннал цаппара частьру Харьков шагьрулул чIарав душманнал вив ларсун дур, жула аьрал бух хьуну бур Керчь шагьрулучIагу. Вай гьарзатрал кьиблалул чулухсса жула фронтрал тагьар оьни­вун руртун дур. Душман гьужум бувну най ивкIун ур. Билаятрал тагьар оьни­вун дагьан нанисса чIалан диркIукун, И.В. Сталиннул був­ссар бусалдаравун багьсса «Ца ша ма­хъунмай къаласун» («Ни шагу назад») тIисса хIукму. Ноябрь зурул 23-нний совет фронтирттал группировкарду Калач шагьрулучIа салкьи хьуну, вив лавсъссар душманнал 22 дивизия ва 160 часть (аьмну 300-нния ливчусса душман). Ва иширал банд лаган бувссар Гитлердул аьрал.
Сталинград шагьрулий увгьуну ивкIсса 91 азара душманнал саллатIнава чIявусса кьатI хьуну бавчу­ссар дякъил ва азардал.
Ва хьуссар жула аьралуннал ларсъсса яргсса, бюхттулсса ххувшаву. Ва ххувшаврил Совет аьралуннавун гьавас бувтссар, халкьуннал дакIру тирх учин дурссар. Германнаву тIурча, шанма гьантлийсса дягъу баян бувну бивкIссар.

***
1904-ку шинал февраль зурул 9-нний Аьрасатнал крейсер «Варяг» ва къаяхъ «Кореец» къучагъну талай бивкIссар ряхва крейсердания ва мяйва миноносецрая хьусса японнал эскадралущал Чемулько тIисса Кореянал бухталий.
Цукссагу гуж ххишаласса душманнащалсса талатаву ва аьрасатнал моряктурал къучагъшиву бусалдаравун дагьссар. 1904-1905-ку шиннардий­сса жунма тIайлабацIу къавхьу­сса оьруснал японнащалсса дяъвилий жула моряктурал ккаккан дурсса къучагъшиву та дяъвилул яла яргмур лажинну хьуссар ва абадлий лирчIссар Аьрасатнал флотрал тарихраву.
Гуж ххишаласса душманнал канийн къабучIан, ттугъгу итакъабавкьуну. цала жами цала бюкьан бувссар къучагъсса моряктурал.

***
1945-ку шинал февраль зурул 13-нний Совет аьралуннал тархъан бувссар Венгриянал хъун шагьру Будапешт. Будапештрайн гьужум баву 108 гьантлий лахъи ларгссар. Душманнал вив лавсъсса шагьру тархъан буллай 80 азарунния ливчусса аьралитурал жанну дуллуссар.
Рейхрал дазурдачIан ва баргълагавал чулинмай совет аьрал гъан хьун къабитан душманнал шиккун биялсса гуж бивчуну бивкIссар.

***
1989-ку шинал февраль зурул 15-нний дакIнийн бичайссар чил билаятирттай къуллугърал бурж биттур буллай бивкIми.
Ва кьини буккан бувссар Совет аьрал Авгъанисттаннал аьрщарая. Ва хъуннасса колонналуву махъва-махъ Авгъаннал аьрщарая увкссар 40-мур армиялул командующий, Совет Союзрал Виричу генерал лейтенант Борис Громов.

***
1916-ку шинал февраль зурул 16-нний Николай Юденичлул каялувшиндаралусса оьруснал аьралуннал лавсъссар туркнал къала Эрзерум. Къалалийн гьужум бувссар февраль зурул 11-нний.
Ххюва гьантлува му канийн лавсъссар. Ккавкказуллал аьра­луннай каялувшиву дуллай ивкIсса генерал Н.Юденичлун дуллуссар 2-мур даражалул Святой Георгийл орден.

***
1918-ку шинал февраль зурул 23-нний сакин бувну бивкIссар зузалтрал ва хъузалтрал ЯтIул ­Аьрал. Февральданул 23-нний кIицI дувайссар Ватан дуруччайминнал кьини.
Ва кьини Псков шагьрулул чIарав А. Черепановлул каялувшиндаралусса кIилчинмур полкрал аьралитал данди бавцIуссар Петроградрайн гьужум бувну нанисса немецнал аьралуннал хьхьичIунсса кьюкьрайн.
ХIадур бувссар
А. Аьбдуллаевал