Аьрасатнал Президентнал Федерал Собраниялийнсса Рисала

Владимир Путин февральданул 21-нний Рисалалущал лаивзунни Федерал Собраниялийн.
Вайнна мива язи дургьусса цаппара тезисру.

В.Путин:
ХIурмат бусса Федерал Собраниялул депутатътал- сенатортал, ПаччахIлугърал Думалул депутатътал!
ХIурмат бусса Аьрасатнал инсантал!

ХIакьинусса Рисала на ккалай ура жула билаятран захIматсса, щалла дунияллий хъунисса дахханашивуртту хъанахъисса, тарихраву агьамсса ишру хъанахъисса чIумал. Ми иширттал ккаккан бувантIиссар жула билаятрал, жула халкьуннал ялун бучIантIимур.

Ванияр ца шинал хьхьичI, тарихраву жулла диркIсса аьрщарайсса инсантал буруччаву мурадрай, жула билаятрал мюхчаншиву щаллу даншиврул, Украиннавусса неонацистътурал низамрая нанисса нигьачIаву духлаган даву мурадрай, хIукму хьуну бивкIссар байбишин хасъсса аьралий операция.
Жува, чан-чанну тIий, дузал булланну жулва хьхьичIсса ма­съалартту.
2014 шиная шийнмай Донбасс талай бия Киеврал низамращал, цала аьрщарай ялапар хьунсса ихтиярданухлу. Донбассрал инсантал вихну бия Аьрасат бучIаншиврийн кумагран.

Жува бувссар жущава шайссаксса хIарачат му масъала бавкьуну дузал буван, ссавур дуну буллай бивкIру машварартту, му захIматсса къалмакъалданува дакьаврийну чулийн букканмур буллай. Амма жула ттиликIрах хIадур хъанай бия цайми иширттайн. Баргълагавал билаятирттал бакIчитал хъарду буллай бия, Донбассрай дакьаврийн хIадур хъанай бушиврия буслай, амма иширайну щялмахъру буслай, чIун лахъи дуккан дуллай бия. Миннал къакIул мишан дуллай бия Киеврал низамрал цанма хуш бакъами политиктал литIлатIишиву, репрессияртту дуллалишиву, хъин чулий ккаклай бия Украиннал неонацистътурал Донбассрай террорданул ишру бартбигьлагьаву.
США-нал ва НАТО-лул анавархъиндарай жула билаятрал дазурдачIа бихьлай бия цалва аьралуннал базарду, кьюлтIсса биолабораторияртту, Украина хIадур буллай бия хъунмасса дяъвилийн. ХIакьину миннал буслай бур ми иширттая ялунма ливчуну, нач дакъа, ваца пахрулий кунма.
Миннал дяъви байбивхьу­ссар, жува тIурча, гуж ишла буллалиссару та бацIан буван.
Украиннаву къалмакъал дайдишаврил, тикку инсантал литIлатIаврил жаваблувшиву дагьлагьиссар баргълагавал билаятирттал бакIчитурайн ва Киевуллал низамрайн.

Хаварду бия жулла экономика 20-25 процентрал яларай дагьантIиссар тIисса. Уттигъанну жува бияв тIий – 2,9 процентрал. Чансса махъ – 2,5 процентрал. ВВП 2022 шинал яларай дагьунни 2,1 процентрал- ми яла махъми ккаккиярттур. Ларгсса шинал билаятрал экономикалул граждан бутIрал (отраслирдал) хъус дуккан даву, чан къадаврияр ххишала, ялунгума гьарза дурну дия. Жула билаятрал ттизаманнул тарихраву къатри даврил лагру цалчин 100 млн квадрат метрардаха лирчуну дур.
Ларгсса шинал Аьрасатнал хъузалтрал ларсун дур яла чIярумур бакIлахъия: 150 млн тонналияр ххишаласса бакIлахъия къалмул, миннувух 100 млн тонналияр ххишаласса лачIа. Гьашинусса шинал ахирданийннин жува даххан най буру 5560 миллион тонна къалмул.
ЗахIматрал рынокрай ттизаманнул тагьардануву хъуннасса дахханашиву хьуну дакъар. Пандемия хьуннин даву дакъашиву жучIара дия 4,7 процент, цIана тIурча 3,7.

Цукунсса ххуллурду язи бугьан аьркинссар жува ттинияр тихуннайсса давурттаву?

Гьарта дулланну агьамшиву дусса кьатIаллил экономикалущалсса дахIавуртту ва дулланну цIусса логистикалул коридорду. ХIукму хьуссар лахъи буккан буван анаварсса автомагистраль Москав-Казань Екатеринбурграйн, Челябинскалийн ва Тюменнайн биянцIа, яла-Иркутскалийн ва Владивостокрайн, Къазахъисттаннайн, Монголнавун ва Китайнавун букканшиврул.

Лябуккан булланну ЛухIи хьхьирил ва Азовуллал хьхьирил портру. Хъуннасса къулагъас дулланну дунияллул халкьуннал Север-Юг коридорданух. Ттинияр тихуннайгу бартдигьланну украсса газификациялул программа. Утти хIукму хьуссар газрал дузал буван социал объектругу.
Гьашинуния махъ дайдихьлахьиссар ЖКХ-лул система даврил ва дакьин даврил хъуннасса программа.

Жунма аьркинссар тамансса гьарта буван Аьрасатнал экономикалул технологиялул бю­хъурду. На лаизлай ура жула бизнесрал вакилтурайн. Байбихьияра бартдигьлай цIусса проектру, къажанжу дуллалияра, арцу дихьлахьияра Аьрасатнаву, инвестицияртту дуллалияра жулва идарарттавун ва зузи кIанттурдавун, кумаг буллалияра школарттан ва университетирттан, элмулун ва цIуллушиву дуруччаврин, культуралун ва спортран.

ХIала-гьурттуну зунну дустуращал, цачIу зун хIа­дур­мин­нащал, миннацIа лахьланну гьар­ца хъинмур, амма чул бишланну жулами каширдайн.

Гьашину сентябрьданий хьунтIиссар властьрал кIан­ттул ва регионал органнавун­сса бувчIавуртту, 2024 шинал хьунтIиссар Президентнал бувчIавурттугу, закондалуцIун даркьуну, циняв демократиялул ва Конституциялул процедурарттугу дурурччуну.

ХIадур бувссар ХI.Аьдиловлул