СахIналул ясир увма

Февральданул 2-нний Дагъусттаннал халкьуннал артист Шамил Керимовлун 75 шин хьунтIиссия

Шамил Керимовлул ва Па­тIимат ХIасановал ташу, махъ бакъа, ссавний хIасул хьуминнува­сса бия. Ереваннай цачIу дук­лай бивкIсса шиннардия шинмай байбивхьуну, оьрмулул ахирданийн бияннин, вайннал дянив­сса Лайли ва Мажнуннул кунна­сса ччаву тачIавгу хьхьара къархьуна.

Шамил Керимов Лакрал театрданувун увкIссия 1973-ку шинал, Ереваннай ххюра шинай дуклай бивкIсса Лак­рал студиялущал. Та чIун, хIа­кьинусса кьинилул бюхттулшиврия буруглагийний, ххари­сса, чаннасса байрандалул кьинирдуну чIалай дур. ЧIун нани­ссаксса му мукун бивкIшивугу ялу-ялун тасттикь хъанай бур. Дяркъусса ссутнил кьини, щала шагьрулувух хъуни­сса афишардугу ларчIун, цIусса студиялул дипломрал спектакль ккаккан буллалиссар тIисса чялав циняв лакравух багьну буссия. Гьан­ттайнмай танийсса Оьруснал театрданул лагма лавгсса халкьуннал щала махIла лухIи лаган бувну буссия. Билетру биял къа­хъанай, залданувун бу­ххан ччицириннал мугьали байгьин милицалтрайнгума оьвкуну буссия. Нагу дахьва театрданувун зав­литну зун бувхсса чIун дия. Байран чIюлу дан театр­данул директорнал жу гьан бунну ттуршра къурушрансса (ми та заманнай диялсса арцуя) тIутIив ласун. Театрданул хъун автобус бувцIусса ссутнил тIутIал кацIру машан ласарду. Щала театр тай тIутIал аьнтсса кьункьал бувцIуну бия, сценалийн бувксса студиялул оьрчIругу, гайннал педагогталгу тIутIал кацIурдивун бахьлаган бувсса чIумал. ХIакьинусса кьинигу вай ссутнил тIутIал кьанкь рирщукун, та Лакрал театрданул байрансса кьини хьхьичI дацIай.
Ца тирхханну дия та хьхьуну залдануву щябивкIминнал дакIурдиву. Ца чIюлушин, ца байран дия сценалий. Циксса чанна­сса умудру бахIлай бухьун­ссия залдануву щябивкIсса лак­рал культуралий дакI цIуцIими та хьхьуну сценалийсса оьрчIал ва душварал оьрмурдацIун, тайннал творчествалуцIун! Цукун ххуй­сса, цукун исвагьисса бакI-чурххал заллухърусса оьрчIру, душру бия та хьхьуну Лакрал театрданул сценалий! Вайннал ххуйшиврух ябитан, багьана-сававрттугу ляркъуну, репетициярдал чIумал, букIлай бия шагьрулувуцири театрдал зузалт, лагмасса идарарттавасса инсантал, личIи-личIисса къуллугъчитал. Цала лакку изагурахъая шаттирал тинмай къа­хъанай, къаралданий бавцIуну бия жула душру щарну бувцу­сса ва вайннащал архIал бувкIсса армани оьрчIругу.

НахIакьсса лявкъуна Лак­рал театр тIутIайх бичин бансса миллатрал тамахI. Дип­ломрал спектакль ккаккан байхту (А.Островскийл «Гроза» ва А.Ширванзадел «Из-за чести»), ххюра шинай Ереваннай машгьурсса педагогтурачIа лахьлай бивкIсса пишалул ялттугу ша лавсун, чIявуми оьрчIру-душру лавгуна театрданува. Къавхьуна тани лакрал миллатраща буру­ччин та жухьхьунма сайки хаварсиз биривсса рувхIанийсса ххазина. Нигьабувсуна жагьилталгу кIицI лаган ламусъсса харжираягу, къяйма автобусирттаву кIина-гъина зунттавух гастроллай занан аьркиншивриягу, ялун бучIантIимуниву чаннал пилцIу къачIалачIавриягу.

ЛивчIуна театрдануву ацI­ния мукьа инсаннаяту ххюя. Гайминная цалсса къатIунна. Амма кьянкьану, дакI дарцIуну учин бюхъанссар: бувагу харж къабикIантIиссар учирчагума, Шамил Керимов ялагу къагьан­ссия театрданува. Муксса оьтту-ттурчIавун бувххун бия ванал ва пиша. Муксса ххирасса бия мунан цала миллат, муксса гъира бия ванан хасну Лакрал театрданул сий гьаз дуллан. Тана танийя щала Лакку билаятрай­сса лакрал душру-хъами Шамиллух эшкьи хьуну бивкIсса. Тани Шамил Керимов, утти зумувну учирча, цил багьайкунсса «чанна цIукуя».
Шамиллуща аьгъу-гъилину ччатI лякъин, щак бакъа, ччинийгу хьунтIиссия. Школалий ххювардай дуклакисса комсомолецнаща партзузалал карьера дан бюхъанссия, масалдаран. Ца ппурттуву Шамил Лакрал театрданул директорнугу ацIан увну уссия. Хъиннува ххуйну зийгу уссия. Амма, пишалул зуву ялтту дурккун, ялагу сценалийна зана ивкIссия.
Шамиллун цинявннуяр ччан хьуну дия артистнал даву. Му даврия чичлангу ххишала бакъа захIматри. Ца режиссернал театрданул даву лащан дурну дур марххалттания гьайкаллу дацIан дуллалавриха. Баргъ битайхту, дарссунни, ларгунни, хъамадиртунни. Аммарив гьарца га ккавкминнаву ливчIунни дунияллий цува уссаксса хъамакъабитансса асар. Цукун бусанна ина гания къаккавкминнахь? Цукун хьхьичI дацIан данна чурххавун зурзу бутлатисса, иттав макь дучIан дуллалисса суратру?
Георгий Хуциевлул пьеса буссия «РухIирансса квартет» («Квартет для души») тIисса ца ппурттуву Лакрал театрдануву бивхьуну. Хъинну ххуйсса спектакль буссия, цIанихсса режиссернал, алжан буливу, Валерий Эфендиевлул бивхьусса. ЛяличIину чаннасса, ттюнгъа­сса, бюххансса. Шама къужагу, ца къаригу гьуртту хъанай бу­ссия гиву. Къарил роль дургьуну РайхIанат Буттаева буссия. Ганих хIакьинусса кьинигу эшкьинувасса къужрал роль дургьуну, аьпа бивухъул, ХIасан Буттаевгу, Садикь МахIаммадовгу, Серго Хайдакьовгу буссия. Гугуца-РайхIанатул дакIниву тIурча, хъамакъаитайма, язима, аьзизма – аьрая зана къаивкIсса лас уссар. Гугуца ганаяту гъалгъа тIутIисса ппурттуву маркIачIан чIумул цIаннал бувгьусса сахIналул куртIнивалу хIурхIацIакул чанна лахъайссия, тийх, архний, Гугуцал дакIнил лекъащайсса нурдануву, бувагу ца лахIзалий пар учайссия ганин дарс дирз­сса абадлийсса ххираманал лишан. Гана га дарс дизлазисса лишандалул рольданий, бувавагу ца лахIзалий, уккайссия ца къавтIаврил хъаттиралу Шамил. Чурх микIлачIайва! Иттав макь дучIайва. Гьар мудан. Гьар ккавктари. Цанчирча, га лахIзалуву дурчIайва вил дакIнин уздан­сса хъамитайпалул ххираманая, акъа чара бакъаманая архну, оьнма, ссувайнма лавгсса оьрмулул кьурчIишивугу. Ссахлу харж хьуссарив къакIулну жан ратIух ларгсса виричунал бивкIулул кьиямашивугу. Бурувгун-буруганнин кьювчуну гъан хьусса оьрмулул пашмансса ссутгу. Вай циняв асардугу – гана га ца лахIзалуву, цакуну. Гьай-гьайкьай, тамашачитуран увчIайссия гацIана Шамил. Ганал бювхъусса чурх, чур­ххай ляличIину даркьусса чиллу-чухъа. Караматсса пластика.
Цаманал, Шамиллул кунна, репертуар цала бурхIайсса артистнал, учингума бюхъайва, ай, на му чIирисса рольдануву къауккайссара, куну. Шамиллул мукун такIуй къаучинтIиссия. Ва профессионал уну тIий. НукIува увкусса куццуй, ванан цала пиша яла язимурну, яла бюхттулмурну чIалай бунутIий. Ва так цала рольданул акъа, мудангу щала спектакльданулгу дардирай икIайну тIий. Гьар чIумух режиссерналгу, гьарца цащала зузиналгу уртакьну икIайну тIий.
Цикссагу дургьуссар Шамиллул цалчинми роллу. Кла­сси­калувугу, жулагу, чилгу, хIа­кьинусса кьинилул пьесардавугу. Миннул лахъисса сияхI кIицI лаглай, зу азурда къабулланна. Гьарцагу роль Шамиллул кьамул дайва кьисматрал язисса ядигар кунна.
Гаксса цала пиша ххира­сса, гаксса профессионалну зузи­сса Шамиллул тIабиаьтраву, хасиятраву дакъая цичIаргу, жула учайхха, «къямадиячинаяту­сса», ай «богемалул инсан» учин­сса тIуллу. Уздансса кулпатраву хъуна хьусса, мяърипатрал увччусса, ххуйсса тарбия ларсъсса оьрчI-адамина.
Гьашину Шамил Керимовлун бартлагантIиссия 75 шин. Амма къакьисматну лявкъунни ганан му оьрмулийн иян. Лакрал театрданун тIурча, иял къавхьунни сцена чIюлу буллансса, угьараминнал роллу дугьлансса, сцена буцIин бан каши дусса артист. Мукунсса артистнах мюхтажнува ливчIунни жула, хIакьину чилгу жула хьурдай учинсса жагьилсса артистурал авадансса, сцена.

Оьрмулул аргъираву Шамил къашай хьуна. КIусса азардануяр Шамиллун театр кьабитаву кьурчIину бухьунссия. Амма тачIав, цукунчIав цала къумашиву, азарданул къювулул ягиншиву ялун личин къадайва. Ганал чIарахми, га ххирами, дустал, гьалмахтал – ми чансса бакъая – махIаттал шайва, хIайран шайва ганал аьнтсса ссавурданий, яхI-къириятрай. ТачIав ашкара къадайва Шамиллул цавурасса дард, къауккайва аьсив. Балаллувугу узданну ия.
Ташурду ссавнийри хIасул шайсса учай. Шамиллул ва Па­тIимат ХIасановал ташугу, махъ бакъа, ссавний хIасул хьуминнувасса бия. Ереваннай цачIу дук­лай бивкIсса шиннардия шинмай байбивхьуну, оьрмулул ахирданийн бияннин, вайннал дянив­сса Лайли ва Мажнуннул кунна­сса ччаву тачIавгу хьхьара къархьуна. Цаннал зумату ца канай тIиссакссагу, цаннал ца лахъ буллай, бюхттул буллай лавгуна вайннал оьрму. ПатIимат ХIасанова-Керимова цуппагу машгьурсса, дагъусттаннал тамашачитуран ххуйну кIулсса, театрданул ва кинорал артисткая. ХIайп, бала-хатIасса ковид сававну, вагу дукIу лавгунни жуятува, цила хъама­къаитайсса Шамиллул хъирив.

Оьрмулул чагъиравусса чIу­маллив Шамилгу, ПатIиматгу Лакрал театрданул ттарцIруя. Яла агьамми, яла хьхьичIунми роллу вайннахь-я дусса.
ДакIний бур, таний жагьил­сса театровед, цIанакул машгьурсса тележурналист Михаил Швыдкой увкIун уссия болгарнал драматургиялул СССР-данийсса фестивальданул шинал Лакрал театрданул бивхьу­сса Панчо Панчевлул «Мукьличалт» тIисса пьеса ккаккан. Танащал архIал машгьурсса «Театр» журналданул редакторгу ия. Нагу тайннал таржумачину бура. Хъуними роллу дургьуну, гьай-гьай, Шамил Керимов ва ПатIимат ХIасанова бур. Дунияллул зумакъирагърайсса чIиви театрдануву бизарсса кIира ссят цукун-дунугу гьан дан хIадур хьусса бюхттулсса Москавуллал хъамал суратрая суратрайн ­аьчух буклан бивкIунни. «Оказывается, и в маленьких театрах на окраине бывают большие артисты! А эта актриса так напоминает Нину Дорошину!» – увкуна хIайран хьу­сса Швыдкойл. Спектакль хIадур бувссия Валерий Эфендиевлул. Гьай-гьайкьай, яла, туну, жула спектакль ххувгу хьуссия. СССР-данийхсса фестивальдануву бюхттулминнувасса кIану бувгьуссия. Ларайсса бахшиш ласун режиссергу, артисталгу лавгссия Москавлив, Болгарнал посольствалийсса хъунмасса мажлисрайн.
Шамил оьрмулул ахирданийгу, азарданул бияла ялтту бувккун, ичIаллил ясир увсса чIумалгу, цала щугълурдаву, щищачIав ссуссукьу дан къашайсса цала дакIнил дунияллий театрданул, цала гьунарданул уттара дуккан дурсса сипатирттал вив лавсунува ия. Хъярч-махсара бан кIулсса Шамиллул, иш багьни, цала хъамакъаритайсса роллавасса калимарттайну усттарну ихтилат чIюлу байва.

– Лакрал театр Валерий Эфен­диевлул «Мурадирал щаращи» тIисса пьеса бишин най бур, таниха зун нанисса Даргиял театрданул режиссер Мустапа Ибрагьимовлул ттухь гиву­сса къужлул бигьасса роль дугьан хIарачат ба увкунни, – тIий ­уссия Шамил ххарину. Азар дух дансса тамахIрай.
Къакьисматну лявкъуна.
Амма, Лакрал театрданул хъунмасса тарихрая, ганил ххувшавурттая гъалгъа тIутIисса, чичлачисса чIумал, къахьунтIиссар ванал, бюхттулсса даражалул артист Шамил Керимовлул, цIанил чIарах буккан.
Качар ХIусайнаева