Кьадрулий ва кьиматрай бувтсса оьрму

Аьдил Шахмилов

ХIукуматрал жаваблувсса къуллугъирттай бусравну ва кьиматрай зий бивкIсса, цала цIа лайкьну дурурччуминнавасса ур ТтурчIиял шяравасса Шахмиловхъал агьлу-авладраясса ХIажи-МахIаммадлул арс Аьдил. Ванал цIа хIакьинусса кьинигу бусраврай кIицI лаглайнма бур.

Увну ур Аьдил 1917 шинал ТтурчIиял шяраву. 1931 шинал къуртал бувну бур Гъумучиял педтехникум. Му къуртал бувну махъ гьан уллай ивкIун ур Вихьуллал школалий дарсру дихьлан. Ва тIурчан, Анжилий юридий школа тIивтIусса бавну, хъинну гъирарай лавгун ур мивун уххан. Та чIумал юридий школалувун уххан тIалав дайсса диркIун дур ВЛКСМ-рал ва партиялул райкомрал чулухасса рекомендацияртту. Райондалий хьхьичIунну дуклай ивкIсса Аьдил­лун вай рекомендациярттугу махъ бакъа дуллуну дур. 1937 шинал Анжилий къуртал бувну бур ванал юридический школа. Прокуратуралий зун язи бувгьусса хьхьичIунсса выпускниктуравух ивкIун ур Аьдил. Органнавусса ванал захIматрал ххуллугу байбивхьуну бур Гумбетуллал райондалий следовательну зий. Тай шиннардий дурккусса, цала даву ххуйну кIулсса, хаснува законну кIулсса, пишакартал тIалавну бивкIссар. Мукунсса пишакар хIисаврай, Аьдил гьан увну ивкIун ур Гъунив нотариусрай ва судьянал хъиривчуну зун. Бюхъу-бажар бусса жагьил цува зузисса кIанттурдай мудан итталун агьайсса ивкIун ур.

Шикку зий хъун хIал къавхьуну, Аьдил тIалав уллан ивкIун ур цIунилгу следовательну зун. Итххявхсса, хьхьичIунну зузисса жагьилсса пишакарнай дакI дакьлай, ва итакъаакьлай бивкIун бур. Аьдил тIурчан, гъирану ивкIун ур прокуратуралий зун. Хъун хIал къавхьуну, Аьдил увцуну ур ЦIунтIав прокурорну. ЧIавасса оьрмулий законну ххуйну кIулсса жагьилсса пишакарнал, цуя-ца инсан личIи къаувну, закондалул чул бувгьуну, тIайласса ххуллу ласай­сса бивкIун бур. ЦIунтIав зузисса ппурттуву райисполкомрал председательнал тахсиркаршивуртту дурсса аьрза бувкIун бур прокурорначIан. Республикалул прокуратуралийгу бивхьуну, та ппурттувусса Совнаркомрал председатель Данияловлуйнгу оьвкуну, Аьдил­лул бувчIин бувну бур иш-тагьар цукунсса дуссарив. Данияловлулгу, закондалийн бувну ххуллу ласурчан, цукунчIавсса манеъшиву дакъар куну жаваб дуллуну дур. Муния махъ щил ихтияр дуллуну авкьуссар райисполкомрал председатель тIисса телеграмма дуркIун дур Аьдиллуйн ДАССР-данул обкомпартиялул секретарьнал. Мукуннасса телеграмма дуркIун дур Москавлия Калининнул приемнайлувагу. ХIасил, хъунисса къуллугъчитуран тIааьн къабивзун бур жагьилсса пишакарнал райисполкомрал председатель дуснакь аву. Му чIумал Аьдил оьрмулул 21 шинавусса жагьил ивкIун ур. Обкомрал бюрорал батIаврий Аьдил тIайлану зий ивкIшиву тасттикь бувну бур Данияловлулгу, республикалул прокурорналгу.
Ва иширая махъ Аьдил зий ивкIун ур Гъуниннал райондалул прокурорну. Му ппурттуву байбивхьуну бур Хъун дяъви. Ванал бронь дуну, къаувцуну ур аьрайн. Шикку прокурорну зий дурну дур ххюра шин.

Хъуниминнал тIалавшин­дарайн бувну, Москавуллащалгу маслихIат ккавккун, Аьдил яла гьан увну ур ЦIуссалаккуйн прокурорну. Гикку ванал мяйра шин дурну дур му даврий зий. ЦIусса миналийн лак бизан бувсса хъинну захIматсса чIун диркIун дур тагу. 1952 шинал Аьдил увцуну ур МахIачкъалалив яла хъуннамунин ккаллисса Ленинский (цIанасса Кировский) райондалул прокурорну зун. Муния махъ арулла шин прокурорну зий дурну дур ванал Къизилюртуллал райондалийгу. 1963 шинал Аьдил ивтун ур Дагъусттаннал прокуратуралул силистталул отделданул хъунама следовательну.
Прокуратуралул органнай зий Аьдиллул дурну дур 34 шин. Ванал бувккуну бивкIун бур Таганрогуллал юридический школа ва Ростовуллал паччахIлугърал университетрал юридический факультет.

Къуллугърал бурж дакI марцIну биттур буллай бивхьу­сса захIматрахлу Аьдил ХIажи-МахIаммадович лайкь хьуну ур чIярусса наградарттан, Верховный Советрал чулухасса кIира ХIурматрал грамоталун.
– Кьянкьасса хасият дусса, буллусса махъ бацIан байсса, тIайламур ххирасса инсан икIайва жул ппу. Цимилгу хьуссар, даврицIун бавхIуну, ва оьрмулуцIа ан кьаст лархIусса ишругу. ЧIявусса дустал би­кIайва буттал. Жул ужагърая тачIав бухху-букку чан къашайва. Шагьрулийн дуклан бувкIсса гъан-маччасса цинявппа студентъталгу жуннийъя бикIайсса. Ванал цала даврийгу, ичIурагу цара ца хасият дикIайва. Ссят 8-нния тинмай кьатIу-шав жу чIал хьурчан, мугьлат бакъа хъирив уккайссия. Буттал хасият кIулну, чIумуй шаппай зана шайссияв жугу. Лаххи-ликкиялул чулухагу хъихъи бивтун бакъару. ЦукунчIав хIарамсса хъуслийн тамахIкар къашайва. На дуснакьрайн акьирчан, зу щинчIав къааьркинссару тIун икIайва жухь. Ва ия унгу-унгусса закондалул къаралчи. ЦIакьсса хьунни жул нитти-буттал бивзсса тарбиялул гьану. Мукьвагу душ, ларайсса кIулшивурттугу ларсун, ххуйсса пишакарталгу хьуну, личIи-личIисса давурттай зий бивкIссару, – тIий бур Аьдиллул душ Галина.

– Аьдил ляличIину хъамал ххирасса, мачча-гъанминнах ччаву, аякьа дусса икIайва. Дуклакисса ппурттуву ванал ужагърайн увкIсса чIумал, цал студентнан дукра дишара куну амру байва. Яла цIухху-бусу байва, иш-тагьар цукунсса дур, ци аьркинну дур куну. Аьдил ия тIиртIусса, гьартасса дакIнил заллу. Ванан хъинну ххирасса бикIайва лакрал балайрду, макьанну. Гьунар бия Аьдиллул лакку мазрай шеърирду чичавривугу. Ванал чивчусса шеърирдал жуж буссар хIакьинусса кьинигу ванал душваврачIа ябуллай. Ва ттул яла хьхьичIунма буттал ссурахъугу, дусгу, насихIатчигуя, – тIий, буслай ур Галинал лас Заурбаг.
Махъ бакъа, кьадрулий ва кьиматрай тикрал хъанай, ядуллай личIантIиссар Шагьмилавхъал Аьдиллул цIа оьрчIал оьрчIайгу, ТтурчIиял жяматрал дянивгу.