Заводрал тарих инсантуралли чичайсса

Светлана Чупанова, Шяпи ва Давди Увайсовхъул

М.ХIажиевлул цIанийсса заводран 90 шин

Уттигъанну жулла республикалий кIицI ларгунни МахIаммад ХIажиевлул цIанийсса заводрал 90 шинал юбилей. Завод – му хьхьичIва-хьхьичI зузалтри, цимирагу тонна дусса оборудование зузи дувансса бакIгу, каругу дусса, билаятрал мюхчаншиву дуруччавриву бунияласса бутIа бихьлахьисса пишакарталли. Заводрал тарихгу чичайсса вайнналли. Ва заводрай хIакьинусса кьинигу зузисса лакращал хьунабавкьуру жугу.

8-мур цех – «Лакрал цех»

ДиркIссар чIунну заводрай 4 азаруннийн бивсса инсантал зузисса, вайннавух – чIявусса лакгу. «Лакрал цех», «Лакрал дуссукъатта» тIий, цIа дурксса 8-мур цехраву зузисса 146 инсаннава га чIумал 78 лакрал миллатраясса ивкIун ур. ХIакьину заводрай 600-ннийн бивсса инсантал зий бур, вайннавух лакрая аьмну 49 инсан ур, «Лакрал дуссукъатлуву» – 8-мур цехраву зузисса 21 инсаннава тIурча, 7 ур лаккучу.
Заманалулгу, чIумулгу рахIму къабувну, чIярусса дахханашивуртту хьурчагу, хьхьичIва кунмасса гуж-кьуват бакъахьурчагу, Виричунал цIа пахрулий ларсун нанисса заводрал коллектив хIакьинугу хIарачатрай зий бур, шяраваллил хозяйствалуву, билаятрал мюхчаншиву дуруччавриву, аьралий ва хьхьирил флотрай аьркин дуванмур щаллу дуллай, цалла дурмур Санкт-Петербург, Севастополь, Астрахань, Калининград шагьрурдайн, Амурскаллал областьрайн ва билаятрал цаймигу шагьрурдайн ва регионнайн жамирду бувайсса заводирттайн гьан дуллай.

ХIусайн ЧIанкIуев

Ваччатусса ХIусайннул арс Шяпи Увайсов, хьхьи­чIун­ма инженер ва технолог, 8-мур цехрал (кузнечно-прессовый цех) хъунама, заводрайн увкIун ур 1968-ку шинал. «Лакрал цехрал» каялувчину ванал 37 шин хьуну дур, заводрайсса даврил аьмсса стажрив 54 шинава ливчусса бур.

Шяпинал къуртал бувну бур ЧIяйннал дянивмур даражалул школа, аьралуннаву къуллугъгу бувну, увкIун ур М. ХIажиевлул цIанийсса заводрайн. Гихуннайрив – заводрачIасса 3-мур ГПТУ-лувусса марцIсса ххювардайсса дуккаву, Совет Союзрал личIи-личIисса кIанттурдайнсса даврил аьрххирду, спортрал личIи-личIисса бяст-ччаллавусса хьхьичIуннайшивуртту, рационализаторшиву. 1972-ку шинал заводрал жагьилсса пишакар тIайла увккун ур Ленинградуллал жамирду бувай институтраву дуклан, муния махъ ДГПИ-лул механический факультетгу бувккуну бур.

Совет замана ливну махъ заводрай цикссагу дахханашивуртту хьуну дур, амма низам, дисциплина га чIумалнияр къаяларайсса дур. Планну, биттургу дуллай, ххину-чIярунугума дуллай бур. Ларгсса ттуршукулул 60-ку шиннардийра дирхьу­сса оборудование дух хьуну дур. ЦIусса ласунсса каши цIанасса чIумал чув шайссар, ца прессрал багьа 150-200 миллион бусса кIанай. Зия хьумур дакьин дурну, дурцмур дарзуну, щаллу хъанай, бакI буклай бур вай. Ва ялагу, 5-6 азарда журалул продукция итадакьлакьисса цехрал хъунаманал дуллансса чагъардалмур давугу къачанни.

Сулайман ЧIанкIуев

Ва заводрай 8-мур цехрал хъунаманал хъиривчуну зий шанна шин хьуну дур куз­нечно-прессовый участокрал ва штампру бувайсса участокрал мастер, ХIусайннул арс Давди Увайсовлул.
«Давди, ттул уссу акъассагу, ур ттул урчIамур кагу, киямур кагу. На ванайн «битIикьукьу» учайссар. Аьркинмур, ба учиннин къаавцIуну, бувайсса уну тIий, уххаву къакIулсса зузала, Ваччиял жяматийсса оьрмулувухгу гьуртту хъанахъисса патриот уну тIий», – тIий ур Шяпи.
Давдил шиккун учIаннин цикссагу шинну дурссар Керамзитрал заводрай хъунама инженерну. Школа къуртал бувну, аьралуннавун лавгун, цайминнан эбратранну къуллугъгу бувну, зана хьуну, буттал шяраву 2 шин дурну дур Давдил колхозраву зий, цала буттан колхозрал багъ щаллу буван кумаг буллай. Цахъис хьхьичIун бувккун, шиккува кIицI лаган, Давдин цIанагу ххирар даврия мурахасъсса чIумал аьрщараха, ахъниха зун ва шиккува пикригу хьунни «Илчи» – маслихIатчи» рубрикалий махъату Давдил чулухасса ахъницIунсса маслихIатру булун. Яла увххун ур Орджоникидзелийсса Зунттал шяраваллил хозяйствалул институтрал электрофикациялул факультетрайн. Электрик-инженернал пишагу лавсун, 1977-ку шинал зун ивкIун ур МахIачкъалаллал Керамзитрал заводрай хъунама электрикну, дурусну 10 шинавату – хъунама инженерну. Ши­кку зий ванал 40-ллийсса шинну дурну дур, ванищала архIал заводралгу, Ваччиял шяраваллил Гь. Саэдовлул цIанийсса фондрал бакIчину, щарнил ва лакрал миллатрал жяматийсса оьр­мулувухгу гьуртту хъанай.

Буршиял шяравасса ХIажи­оьмардул душ Светлана Чупанова бувкIун бур заводрайн 1987-ку шинал. ХьхьичIва зий бивкIун бур 2-мур цехраву, махъсса 10 шинай ва зий бур 8-мур цехраву. Вава заводрал 10-мур (строительный) цехраву зий ур ванил ласгу, Вихьуллал шяравасса Аьлил Чупановгу. Ши­кку зун вайннал уттигъанну цала чIивима арс ХIажигу увцунни. Вайннал хъунама арсная – Оьмар­дуягу ца-кIива махъ учин ччан бивкIунни. Воронежрай Лавайсса авиациялул академиягу къуртал бувну, Москавлив ЯтIул майданнивсса парадрайгу гьур­тту хьуссар ва. ЦIанасса чIумал Калининградский областьрай Хьхьирил авиациялий къуллугъ буллай уссар. Светлана бур плановик. Ванил даву хъунмурчIин дархIуну дур чагъардацIун, отчетирттацIун, чагъардая ливчуну махъ – муххацIун.
– БакIрайра даву захIмат хъанай дикIайва, архIал зузиминналгу кумаг буллай, бигьа хьунни, канилух дурккунни, – тIий бур Светлана.

Карашрал шяравасса Ма­хIаммадхIажинал арс Сулайман ЧIанкIуев заводрай зий ур 1970-ку шиная шийнай. Лаккуй, Ккурклив, школагу къуртал бувну, увкIун ур заводрайн. Ва ур штамповщик. Заводрал итадакьлакьисса гьарцагу мюршсса деталь (шайбарду, прокладкарду ва чI.ц.) ванал канилар ду­ккайсса, ччимур материалдания (картон, паронит, латунь, бронза, мах) дурсса ччимур лагрулул ва куццирал. ХьхьичIва холодный штамповкалул бригада (8 инсан) щалва карашрая сакин хьуну бивкIун бур.

Вава цехраву зий ур Сулайманнул арс ХIусайн ЧIанкIуевгу. «ХIусайн жул универсалли, заводрай ванал кумаг аьркин къашайсса цех бакъа­ссар. Ва ур цимивагу гьунарданул заллу, цимивагу пишалул усттар – газовик, крановщик, сварщик, штамповщик, ванал дукъавайсса даву дакъассар», – буслай бур архIал зузими. Ва кунмасса инсантурайнни учайссагу «ка къаччуччин къяцIа» куну. ХIусайн шикку зий ур 1987-ку шиная шийнай.

Ва кьини ихтилат буван къахьурчагу, вава цехраву молотрал машинистну зий бур СунбатIлиясса МахIадлул душ Аттуят Шамхаловагу, молотрал кузнецну – Кьубиял шяравасса Аьвдуллагьлул арс Шамил Дибировгу.

Гихунмайгу буссар