«Ниттил мазурдий чичлачисса жагьилтурах луглай бура»

Вай гьантрай Дагъусттаннайн бувкIун бия Миллатирттал арардалсса буллалисса Аьрасатнал ресурсирдал центрданул пресс-службалул хъунмур, Межэтническая журналистикалул гильдиялул член Анжелика Сергеевна Засядько. Ва Аьрасатнавусса ниттил мазурдил медиалул даву гьаз дувавриву биялсса бутIа бивхьусса журналист, медиапедагог бур.  «Виртуальный тур по многонациональной России»  тIисса федерал проектрал куратор бур,  «Медиаобразовательный блог-тур «В гостях у носителей языка»»  тIисса проектрал хъунмур бур. Гьаннайсса, кутIану учин, ва бур ниттил мазурдийсса медиалух, мультикирттах оьрчIру ва жагьилтал къулагъас дуллали буллалисса давуртту дуллалисса эксперт.

Ванил Дагъусттаннайнсса аьрххилул мурадгу чIяву мазру бусса зунттал билаятрал миллатирттал прессалул, медиалул давриву оьрчIру ва жагьилтал цукунсса гьурттушинна дуллай буссарив кIул буваву бия. На ванихь балжину бувсъссия «Илчи» кказитрал даврия ва миллатрал культура, маз ябуван ва буруччин хIарачат буллалисса давуртту дуллалисса М. Илиясовал цIанийсса «Дараччи» фондрал даврияту. Ттущалсса интервью федерал изданиярттай дукканссар. Нагу хъамалудушнищал цищалагу «Илчилийн­сса» ихтилат бувссия.


– Анжелика Сергеевна, хьхьичIва-хьхьичI, Дагъусттаннаясса асарду: ссал ххари бувра, ссал пашман бувра?
– Ххари бунна миллатирттал цала культура, аьдатру, мазру ябувансса зувулул. Жу УнцIукIуллал райондалийсса АьшилтIа шяраву хъатIул аьдатрал съёмкарду дуварду, оьрчIангу, жагьилтурангу хьхьичIарасса аьдатру кIулну душиву ва кьиматрай душиву аьлтта чIалай бия. Пашман бувмунил хIакъиравурив, хIат-хIисав дакъасса туристътал республикалийн ила бивчуну бунува, сервисрал даву сантирайн дагьну дура-дакъар, инфраструктура цIа дансса даражалий дакъар.

– Дагъусттаннайнсса аьрххилул мурад щаллу хьурив?
– Учиннача, дахIаврил ламурду хьун буллай бура дахьва. Ттун аьркинну бур ниттил мазру кIулсса жагьилтал. Жу чIун-чIумуй дувару жагьилсса журналистътурал фестиваллу, блог-турду. ЦIанакул, масалдаран, Удмуртиянаву хьунтIисса блог-турнирданий гьурттушинна дувансса жагьилтурах луглай буру щалвагу Аьрасатнаву. Гьарца регионналиясса жагьилтурая, ниттил мазурдил активистътурая ххариссару. Дагъусттан, шаэртурал билаят бушивруцIун, творчестволул инсантал шавкьиравун бутлатисса кIанугу бур. Жун ччай бур щалвагу Аьрасатнал билаятраясса мазрал активистътал зунттавун бавтIун, ниттил мазурдийсса назмурду, балайрду чивчуну. Ва ялагу, мазру ябаврил аьсрурдай цIакь хьусса аьдатругу, уттизаманнул кьяйдардугу ишла дурну, ниттил мазру ябаврил опыт кувннал кувнная лавсун. Блог-турданун кабакьу буллалиссар Миллатирттал иширтталсса буллалисса Федерал агентстволул (ФАДН).
– Цахъи балжину буси зура дурсса давурттаягу, блог-турданиягу.

– « В гостях у носителей языка» тIисса блог-турданул дайдихьу дурссия жу Мордовиянал хъуншагьру Саранскалий, Аьрасатнал арулла региондалиясса (Марий Эл, Чувашия, Мордовия, Алтай республикарттаясса ва Челябинскаллал ва Оренбургуллал областирдаятусса) жагьилсса блогертал бавтIсса форумрай. Ва проектрал автор нава бура. Миллатрал мазру кIулсса жагьилсса блогертуращал жу бивру Мордовиянал шяраваллавун, лахьхьарду мокшанал ва эрзянал агьулданул культура, миннал культуралия, багьу-бизулия бусарду социал сетирдай. Жу дуллалисса давурттацIун мудангу кабакьу бувай Аьрасатнал Федерациялул Ниттил мазру ябаврил ва лахьхьаврил фондрал. Мукунма цамургу «цалчинсса читIун» ккаллисса даврия бусан: Ухссавнил халкьуннал, нгасаннал магьри бусласисса видеороликру. Музыкалул аккомпанемент ва ниттил мазрайсса гъалгъа. Музыкалухунсса магьа – къаххуйрив? Жу ва проектран «Кьунниялай ниттил мазрайсса магьри» тIисса цIа дизарду. Якутиянаву этномодалул конкурс дуварду. Бувару мазру лахьхьаврил вебинарду. Масалдаран, ханти мазрал ва карел (твер) мазрал вебинарду. Жу мудангу луглай буссару ни­ттил мазрай гъалгъа тIутIисса, дарсру дихьлахьисса, балайрду тIутIисса кIанттурдах, щалва дунияллухь бусаншиврул. Да­гъусттаннайгу дакIнийсса проектру бартдигьинсса тIайлабацIу хьунхьуви.

– Даврил дайдихьу дурссар учин бучIихьунссар. Дагъусттаннай мудангу хъамаллурая ххариссар. Ниттил мазурдил бучIантIимунил буруккинттарайминная хъиннува ххариссар.
– Хъамал ххирашиву да­гъусттаннал личIиссара дур. Ттун, масалдаран, асар хьунни ина ттуйнма хасну миллатрал дуки-хIачIия дувайсса «Инт» кафелувун оьвчаву. Миллатрал дуки-хIачIиялул кьимат бушивугу ххуйшивур. Жува, Аьрасатнал агьлу, ци регионнай, чув яхъанай бухьурчагу, гъан буллалиссару ниттил мазурдихсса ччаврил. Аьрасатнал халкьуннал мазурдил культура ядуллалисса жулла хIала-гьурттушиву цIакь дулларча, жулва лагма-ялттусса жагьилтал ва оьрчIругу жуятува эбрат ласлантIиссар. Аьрасатнал Элмурдал академиялул Языкознаниялул институтрал хъиривлаявурттайн бувну, махъсса 100 шинал мутталий Аьрасатнаву бухлавгун бур мюрщисса миллатирттал 15 маз, миннувагу ацIва маз бухлавгун бур 35 шинал мутталий. Ина бувсунни лакрал миллат чIивисса бушиву ва чIявуми чил кIанттурдай яхъанай бушиву.

Бувсунни лакран ххишалану нигьачIин душиврия. Компьютердал технологиярттаву ишла буллан багьлай бур жунма хIакьину ниттил мазру, мультикру, приложенияртту, ниттил мазрайсса магьри, жущава шаймур буллан, жулва оьрчIал оьрчIру ниттил мазурдий гъалгъа тIий ччай бухьурча. Ахирданийгу дакIнийн бутанна, Удмуртиянаву блог-тур хьунтIиссар гьашину 2022 шинал. Соцсетирдай Аьрасатнал халкьуннал цания ца мазрай блогру бачин бувсса мазрал активистътурайн, этноблогертурайн (35 шинавун бияннинсса) оьвтIий буру гьурттушинна дуван. ЦIуххинсса бухьурча, проектрал страница лякъияра: «Медиообразовательный блог-тур «В гостях у носителей языка».

Сант дагьну дунура на бивра МахIачкъалалив Дусшиврул къатлувунгу, «Президент-комплексрал» вакилтуращал цачIусса проектирттая ихтилат буварду. Гьану бизарду, дан-дитанмунил хIакъи-хIисавртту дуварду. Ххуйсса даврил хIасиллая бусланссагу букканхьуви.