ДакIний личIансса ссапар

«Мамаев курган» ккаклай

ГьунчIукьатIрал ва Брянск шагьрулул школардал дусшиврийсса хьунабакьаву

Августрал 15-нний ГьунчIукьатIрал школалул дуклаки оьрчIру ва учительтал, директор Къушиев Маликлущал, Брянск шагьрулул 59-мур школалул директор Артем Потворовлул оьвчаврийн бувну, бувккуна аьрххилий.

Программа дия 7 гьантлий­сса, хъинну мюнпатсса. КIюрххил ссят 6 хьуну жу МахIачкъала шагьрулия бувкру, нугъайнал, къалмукь­нал къундалул билаятругу бивтун, гьанттайнмай бивру Волгоградрая арх бакъасса Пятиморск шагьрулийсса «Тихий Дон» тIисса гостиницалийн. Тикку жу ликкавугу хIазрансса къадиркIун дия. Жул хъирив увкIсса та школалул завуч Олег Николаевичлул жу бувцунну кIива унгу-унгуну хIадур бувсса паркиравун: ца – «Парк истории государства Российского» тIисса, цивугу дяъвирдал вирттаврал, талатавурттал командующийтурал гьайкаллу дусса, цагу – хъинну аьнтIикIану чIюлу бувну, мультикирттал ссихьрал бакьин бувсса. Жу тай кIивагу паркраву сурат­ру ласарду. Дон неххал щинавугу дюхлул хьуру.

Хъирив кьини жу бувцунав Волгоградрайн. Ва шагьрулул дяниву жух ялугьлай бия экскурсовод. Волгоградрай мемориал комплекс «Мамаев курган» кка­ккан бувцуру. Тиккува жу гъирарай ххал барду «ХIурматрал къатрал» баххана шавугу. Му бакъассагу, дяъвилул чIумал Сталинградрай яла къизгъинми талатавуртту диркIсса кIанттурдащал кIул бунну. Гьарта-гьарзасса экскурсия барду, тиккусса гиднал жухь дяъвилул чIявусса иширттая, циняр гьайкаллал тарихрая бувсунни.
Яла лавгру Воронеж шагьру ккаккан. Воронежрай жу ливкру «Юбилейная» гостиницалий. Хъирив кьини кIюрххил бувцунну хъунмасса музейравун. Хьхьирил жамирду буллай байбивхьуния шийнмайсса тарихрая бувсуна музейрал зузалал. Жухьхьун, шивусса кьай-кьуй ишла дурну, суратру ласунсса ихтияргу дуллуна. ХъунмурчIин музейраву Петр I усса чIумал буллай бивкIсса жамирду бия, жамирдал ярагъ, солдатнал янна, картарду ва мукунна цаймигу хIазсса затру дия.

Шамилчинмур кьини бивру Брянск шагьрулийн. Хъинну ххуйну хьунабавкьунав школалул директор Артем Ивановичлул ва Брянский областьрал Русский географический обществолул хъунама Заварзин Олег Владимировичлул «Жемчужина» тIисса бигьалагай зоналий. Вайннащал архIал жул хьхьичIун увкIун ия чIярусса шиннардий ШавкIуллал школалул директорну зий ивкIсса, цIана Калугалий ялапар хъанахъисса, Эфендиев Ризвангу. Жун гьантта бикIлан ккаккан бувна вацIлуву бивхьусса аьнтIикIасса тIаннул къатри. ЧIарав хъунмасса бяргу бия. БучIайхтува, Заварзиннул цала карунних дурсса кIирира-кIирисса шашлыкгу, кулпат­рал бувсса дагъусттан зумуну­сса дикIул чуттурдугу жун гьанттайнссаннун бивхьуна.
КIюрххил жу бувцунав шагьрулувун Оьруснал географиялул обществолул конференциялийн. Шикку гьуртту хъанай бия щала Брянскаллал областьраясса вакилтал, школарттал учительтал, дуклаки оьрчIру ва студентътал, хъамал. Шиккува жул хьхьичIун увккуна Дагъусттаннал ХIукуматрал Брянскаллал областьрайсса вакил Алим Султанов.

Тайннал программалийн бувну жу бусан аьркинну бия Лакрал билаятрая, ГьунчIукьатIрал шяраваллил тарихрая ва жула аьдатирттая. Мунияту гьарта-гьарзану бувсуна директор Малик Къушиевлул. ОьрчIал ва учительтурал щаллу бувна Абакар Мудуновлул мукъурттийсса «ХIалал ити» тIисса балай. Ва назмугу А.Мудуновлул чирчуну дур Брянскаллал фронтрай 1942 шинал октябрь зуруй талатисса чIумал. Душварал, жула миллатрал яннардугу ларххун, щаллу дуруна «Къиссу» къавтIаву.
Конференция наниссаксса хIаллай жул дуклаки оьрчIал ва директорнал дуллуна интервью кIанттул телевидениялухьхьун ва радиолухьхьун.
Хьуна цачIусса, Брянскаллал ва Дагъусттаннал аьдатрайсса, дукрардал ахттайнссагу, ккур­ккимайлухунсса ххункI, тайннал ттуккулнисирттащалсса салатру, дикIул личIи-личIисса дукрарду.

Тиккура хьуна областьрайсса цаймигу школарттащалсса хьунабакьавуртту. Цинявннан ччай бия цащалва дус хьуну, хьунабавкьуну, оьвтIий бия хъамалу. Дуклаки оьрчIру, кувннащал кув кIул хьуну, хIала бувххуна, лавсуна телефоннал номерду.
Хъиривмур кьини жу бувцуру областьрай­сса Да­гъусттаннаясса полк талай бивкI­сса Севск тIисса шагьрулийн. Ми­чча арх бакъа Стрелецкая Слобода тIисса шяраву дацIан дурну дур тикку жанну дуллусса солдатнансса гьайкал. Ванийгу дия Дагъусттаннал чIярусса районнаясса солдатнал цIарду. Миннавух я бавцIуна жула шяравучу ХIажимирзаев Исакь ХIусманнул арснал цIаний.
Балики щинчIав кIул хьун ччарчагу, та гьайкалданий чирчуну дур лакрал цаймигу щархъаватусса, тикку жанну дуллусса жагьилтурал цIарду:
1.Гаджиев К.М — 29.03.1943г. с. Курла
2. Гаджимирзаев И.О. с. Унчукатль.
3. Сулайманов А.- 22.03.1943. г. Избичи.
4. Халилов А.Ю. Пропал без вести с. Кумух.
5. Шахшаев И.Ш. 1916 г. – 4.08.1943. с. Кунайми.

[dropcap]В[/dropcap]ай бувччусса кIанугу кка­ккан бувцунну. Лагма чапар дурну, ххуйну ялув бавцIуну, хIурматрай ябуллай бур укунсса кIантту. Ти­кку жу алхIамгу буккарду, жула шяравучунал цIа душивугу бусарду тайннахь. Тичча жу лавгру «Партизанская поляна» тIисса вацIлувусса музейный комплекс­райн. Та кIанттай жун тамаша бансса чIярусса дяъвилул техника, партизаннал багьу-бизу ккаккан буллалисса землянкарду ккавккунни.
КIивагу школалул оьрчIру ва учительтал, экскурсия буллали­ссаксса хIаллай, кувннащал кув дус хьуна. Дусшиву хъиннура цIакь хьуншиврул тайннал жун лухччиний ахттайнссагу хIадур дурну дия.

ДуркIуна личIи хъанан­сса чIун. Жу жулва чулуха тайннан хъинну чIюлу бувсса альбом ва Дагъусттаннал ттугъ буларду. Тайнналгу жу оьну къабивтунну. НахIу-нацIусса чантайртту буллунни, ххуллийнсса азихъру бивхьунни. Бувсунни Дагъус­ттаннайн бучIансса пикри ва гъира бушиву.

Сиянат Къушиева,
Роза Аьлиева