ЦIакьсса хьуну бур школалий бивзсса гьану

Учитель МахIаммад Ссунгъуровлущал

КIулшивурттал кьинилун хасну

Лакрал райондалийсса Гъумучиял школа мудангу ххуйсса кка­ккияртту хьун дуллалисса, лавайсса даражалул пишакартал зузисса школалун ккаллину бивкIссар. Ва школа къуртал бувсса цикссагу выпускниктурая хьхьичIунсса пишакартал хьуну, личIи-личIисса жаваблувсса къуллугъирттай зий бур. Шичча бувккун бур миллатраву бусравсса, цIанихсса инсантал.
1975-ку шинал ва школа хьхьичIунсса хIасиллащал къуртал бувну бур Аьбдуллул арс Аьлиев Хайруллагьлул.

Хайруллагь увну ур 1958-ку шинал март зурул 10-нний Гъумучиял шяраву. Хайруллагьлул ппу, Аьбдул, лакрал машгьурсса чичу Минкаил Аьлиевлул уссу, бакIрая ахирданийн ияннин гьуртту хьуну ур Буттал кIанттул цIанийсса Хъун дяъвилий. Дяъвилия махъ Аьбдул зий ивкIун ур Гъумук Лакрал театрдануву артистну. Театр Щурагьун бизан бувну махъ зий ивкIун ур Гъумучиял Культуралул къатлул хъунаману. Хайруллагьлул ацIвагу класс бувккуну бур Гъумучиял школалий. Ва ивкIун ур музыкалул, спортрал, дуккаврил чулухунай хъинну итххявхсса, гьунар бусса жагьил. ЛичIинува итххявхсса ивкIун ур Хайруллагь математикалул чулийнай.

Ва яла ххирама ученикну ивкIун ур, та чIумал Гъумучиял школалий математикалул дарс дихьлай ивкIсса, цIанихсса учитель Нураттин Маммаевлун. Дарсирдай оьрчIаща задачартту бан къахъанай, авара хьусса чIумал, Нураттин МахIаммадовичлул : «Изу, Хайруй, доскалучIан», – куну, цащала архIал задачартту буллали айсса ивкIун ур. Хайруллагьлул республикалул даражалийсса математикалул олимпиадарттай гьуртту хьуну, цимилгу цалчинсса кIанттурду бувгьун бур.
«Нураттин МахIаммадович ия куртIсса кIулшивуртту дусса учитель. Та чIумал му, М. В. Ломоносовлул цIанийсса МГУ-лул механика-математический факультетгу бувккуну, Гъумучиял школалийн дарсру дихьлан увкIун ия. Нураттин МахIаммадовичлул хIарачатрайну, 1975-ку шиналсса жул выпускрава, ряххуннал ларсъссия мусил медальлу. Жунма оьрмулуву тIайлабацIу хьушиврун ккалли бару, Нураттин МахIаммадович кунма, гьунар бусса учительтурал – Амиров Юсуплул, Сунгъуров МахIаммадлул, Ссунгъурова Саниятлул, Къапиева Лёлал, Акниев Шагьимарданнул ва цаймигу ххаллилсса учительтурал жухьра дарсру дишаву. Оьрмулул яла чаннами, яла тIааьнми ва хъамакъаритайми шиннугу ттул ларгссар нава ув­сса ва хъуна хьусса Гъумук», – тIий, буслай ур Хайруллагь.

Школалий Хайруллагь ххуйну уккайсса ивкIун ур шахматирттайгу: 20 шинайн бияннинсса жагьилтурал дянивсса республикалул 1-мур шахматирттал олимпиадалий гьуртту хьуну, 14 шинавусса Хайруллагьлул ларсун диркIун дур чарвитул медаль. Му бакъассагу, чIивиния шийнай, Хайруллагь занай ивкIун ур тай шиннардий Гъумук зий бивкIсса Мазагьиб Шариповлул зузи бувсса музыкалул школалийнгу. Ванал багьан бувну учайсса бивкIун бур лакку макьаннайсса балайрду, руцайсса диркIун дур макьанну инструментирттай. Хайруллагьлул бутталгу цIанихну бищайсса бивкIун бур скрипка. Музыкалул чулухунмайсса оьрчIавусса гьунар чIалай, буттауссу Минкаил Аьлиев ивкIун ур: «Жула тухумраву цаягу композитор акъар, ина Москавлив консерваториялуву дуклан тIайла укканну», – тIий. Нитти-буттан тIурча, арсная музыкант хьуну ччай къабивкIун бур.
«Ина хьхьичIунсса вузравун дуклан уххан аьркинссара, вияту цIанихсса пишакар хьунтIиссар», – тIун икIайсса ивкIун ур Хайруллагьлухь Нураттин Маммаев. Дуклангу увххун ур Хайруллагь Дагъусттаннал политехнический институтравун. ХьхьичIунсса хIасиллащал институтгу къуртал бувну, лавгун ур аьралуннаву къуллугъ буллан. Армиягу лавхъун дуклан увххун ур Грозналлал паччахIлугърал навтлил техникалул университетравун.
Ва институт къуртал байхту, Хайруллагь тIалав увну ур Дагъусттаннал Политехнический институтраву дарсру дихьлан. АцIра шин дурну дур Хайруллагьлул дарсру дихьлай.
АрхIала зий ивкIун ур «Кавказское промысловое управление по использованию глубинного тепла земли» тIисса республикалул газрал промышленностьрал идаралийгу. Шикку кIава Гъумучатусса машгьурсса нефтяник Оьмар Ахккуевлул хIарачатрайн бувну, сакин дурну диркIссар «Союзбург Геотермия» тIисса объединение. 1995-ку шинайн ияннин зий ивкIун ур Хайруллагь му объединениялийгу.
Тамансса кIицI лагансса давуртту дурну дур Хайруллагьлул МахIачкъалаливсса, Избербашливсса, Къизлярдайсса ва цаймигу кIанттурдайсса геотермалсса скважинартту ахттар дуллай.
Арсру спортрахун багьсса ппурттуву, вайннал ялув ацIаву мурадрай, Хайруллагьлун пикри хьуну бур тренернугу зунсса. Школалий дуклакисса ппурттуву, ва хъинну ххуйну волейболданий ва футболданий уккайсса ивкIун ур. Арулла шин дурну дур Хайруллагьлул олимпий резеврал 2-мур РД ДЮСШОР-рал директорнал хъиривчуну ва тренер-преподавательну зийгу. Спортрал чулухунмайсса гьунар чIалай, Хайруллагь увцуну ур «Динамо- Махачкала» футболданул клубрай каялувшиву дуван. ЧIирисса чIумул мутталий ванал хIарачатрай хьхьичIунмай хъит увкуну бур ва клубрал.

Хайруллагь ххуйсса тренер ушиву кIулсса, Азирбижанная­сса, шийхвагу ванащал архIал зий ивкIсса, Яшар Вахабзаде тIисса дуснал оьвкуну бур ванайн Бакуйннал футболистътурал командалуха зун. Азирбижаннал щархъавух занай, гьунар бусса оьрчIру батIлай, сакин дурну дур Хайруллагьлул Бакуйгу футболистътурал ххуйсса команда. Ванал цащала кIия лакку оьрчIгу хIаласса мукьа оьрчI увцуну ивкIун ур. Бакуй Хайруллагь «U-17» тIисса 17 шинавун бияннинсса футболистътал цачIун бувсса команда вардиш дуллай ивкIун ур. Европанал чемпионатрай гьуртту хьунсса команда язи дугьлагьисса бяст-ччаллаву Шатландиянал, Туркнал, Украиннал командарттащал ттуплий бувккун, кIилчинмур кIану бувгьуну бур Хайруллагьлул каялувшиву дуллалисса Бакуйннал командалул. 2001-2002 шиннардий ва команда дагьну дур Европанал чемпионатрал финалданувун.

Муния махъ, Хайруллагь зун ивкIун ур Москавлив ЦСКА-лул футболданул ва куклу атлетикалул комплексрал директорну. ДачIи шин дурну дур ванал тикку зий. Яла тIурча, спортрал карьерагу кьариртун, Хайруллагь цIунилгу зана хьуну ур инженер-строительну цала пишалийн. Москавлив ванал каялувшиннаралу бувну бур «Академия Люкс» тIисса 25 зивулийсса къатрал шанма комплексравасса ца. Шанмагу корпусрал строительствардава яла лаваймур кьимат бивщуну бивкIун бур ваналмунин. Муния махъгу Хайруллагьлул каялувшиндарай бувну бур Зеленоградрай 12 зиву дусса 6 корпус.

Пенсиялийн укканцIа зийгу ивкIун ур строительствалул давурттаха.
Цува кунма итххявхсса, цалва хIарачатрайну оьрмулул ххуллу лавсун нанисса, нитти-буттал чулухунмай хIурмат-кьимат буну тарбия бувсса бур Хайруллагьлул арсру Аьбдул ва Артургу. Вайнналгу къуртал бувну бур Дагъусттаннал политехнический институт. Хайруллагьлул кIиягу арс хIакьину Москавлив хъунисса предприятиярттай хьхьичIунсса пишакарталну зий бур.
Ватандалия архну ялапар хъанай унугу, Хайруллагьлул ва ванал арсурваврал мархри буттал шяраваллицIун цIакьну бавхIуну бур. Ччя-ччяни лякъай Хайруллагьлун цува хъуна хьусса, оьрчIшиву ларгсса шяравун иянсса чIун.