ЦIуллу-сагъшивруцIунсса

Къавун (дыня) ва муниясса мюнпат

Къавун (ванийн пасттангу учай) хIисав бувайссар къава­хъирттал кулпатравасса цаннин ва гъан-маччассар нисвартилул кулпатирттангу (семейство).

Къавундалун атилшиву, хъавтсса гьава къаххирассар. Гъили билаятирттай ва яла нахIумур, яла дарувмур ахъулссаннун ккалли дай­сса дур.
Къавундалуву бусса бур 16-18% ххишалагума качаруннил, каротин, витаминну В9,С, Р, провитамин А, хъунмасса бутIа фолиевый кислоталул ва железалул. Бусса бур пектин, аьгъушивуртту (жиры), минераллу, цIу.

Къавундалуву ва мунил хъувараву дикIайсса дур 30% аьгъушиврул, мигу хъинну дучIи лякъай­сса дур чурххан. Атеросклерозран, анемиялун, къюкIлил ва туннурдал азардан хъинну кумаг бувайсса бур къавундалул.

ХьхьичIвагу, уттигу уртту-щинай хъин бувайминнал цалла дарурттал сияхIрай мудангу къавун ва мунил хъуварду бу­сса бур. Ми букан бучIину бур цIумулул къашавайминнан, психикалул цIуцIавуртту думиннан (депрессия), туберкулез, ревматизм, цинга, подагра ва бявкъу-гъили шаврил азарду думиннан, хъугьу тIутIиминнан. Къавундалул сокрал кумаг бувайссар хъун ххютту кIукIлу лаган дуван, дачIра дуван (запор), касма (геморрой) думиннан.

Къавундалул кIирисса чIумал мякь лиххан бувайссар, паракьат дувайссар нервардал система. Диетологтурал, пагьриз ккаккан дуллай, къавун букан бучIи байсса бур оь чанминнан, къюкIлил ва туннурдал азар думиннан, атеросклероз думиннан, ччаруллал ва ттиликIрал азарду думиннан.
Хъинну бивсса бакъахьурча, къавун бучIи буллай ба­къар цIумулул язва дусса, аьнтсса гастрит дусса къашайшалтран. Къавун дачIра ххюттуйнгу букан бучIи буллай бакъар, дукра дуркуну махъ лях-лях бучIисса бур букан. Амма дакIний битияра, къавун ишла бан аьркинссар цуппалу, цайми дукрардащал хIала бухьурча, ганил дукра лалиян дан къадитайсса дур. КъабучIиссар ницIащал, хIанттищал, накIлил продуктылущал хIала бакьингу, мукунма къабучIиссар шанна шин хьун дурасса оьрчIан булунгу.

ХIадур бувссар
Т. ХIажиевал