Камалуттин КьурбанмахIаммадов

Уссурвал Камалуттин ва Чанкура

Увну ур Хъусращиял шяраву 1932-ку шинал. Къуртал бувну бур Дагъусттаннал пединститутрал математикалул факультет. Щала оьрмулий зий ивкIун ур буттал шяравусса дянивмур даражалул школалий учительну, тарбиячину.
Лакрал агьалинан Камалуттин КьурбанмахIаммадов кIулссар пагьму лавайсса балайчину, музыкантну, шаэрну. Ванал ляхъан дурсса тамансса макьанну халкьуннал макьаннайн кIура дарну дур, балайрдугу лакрал радиолул мусил фондраву буссар.
Камалуттиннул шеърирду бивщуссар цайми автортуращал цачIусса луттирдай, кказит-журналлай. Итабавкьуссар «Балайлул дайдихьу» тIисса цалалусса шеърирдал лугу. Ванал хIалал дурссар «ДАССР-данул магьирлугърал лайкь хьусса зузала» тIисса цIа.

Дарщу кьинилул чани

Щин дуна, мякьсса кунна,
ЧчатI буна, азсса кунна,
Зий дур къари хIакьину,
Нур дакъа, кIихIуллану.

Ххихху ларгусса кунна,
ЩядикIай дирчун кару:
СсалкIуй чIу-чIитI къавхьунма,
Хьулийн тIайла бай яру.

Дизай, цIунилгу лишай
Лавкьусса мурцIукъатта.
ДацIай, ялагу шюшай
Пар-пар тIисса чIанкъатта.

Ххаххай цищалла цурда,
ЦIуши палцI бай канища,
Дурурххусса дакI аьч дан
Дяъвай дулукьай ттущал.

– Чагъардавун увххуну
Циссара, ссихIбу рахIуй? –
КьатIувайгу улукку,
КьарчIуй, кьуруву кIулуй,

ЧIаххуврайминнах ургу
Кару рартIун зузисса…
На авлия диявав,
Байтурман, вин щар хьусса?

Ттиватти хIисав хьуну
На чарагьатсса усса,
КIицI бувай сси лялиян
Кугьна бунагьру ттуйсса…

ХIаятраву чIал бакъа
«Бабай» тIисса чIу хьунни.
Ка лишин мажал бакъа,
Барзу кунна ххярххунни.

Бургъилух баргъ бивтссаксса,
Симан чаннал дурцIунни,
Гъинттул зунттавун бувкIсса
МюрщултрацIун ларчIунни.

РатIнияр лавкь ненттабакI
Арнияр майдан хьунни,
НукIурасса дащаврил
Кьанкьрагу къалирчIунни.

Ларзулу бартбисулий
ОьрчIан ссупра тIивтIунни.
Шинай сакин дурцирив
Щина-цIарайн дирчунни.

Ттул къарил дарщу кьини,
Дард дарссун, чанна хьунни,
Багъ булбулданулнияр
Саннардал гъили дунни.

Интту кьини къахьунну
Арулла жура хьунни,
Дуркьсса шуша тIиртIуну,
Ттунгума ца бувцIунни.

Мандолиналул синттай
Ттул ка тIуркIутIи хьунни,
Къутри дичлай, тIиркIа тIий
ОьрчIру къавтIун бивкIунни.

Аллагь, хIала-жалалну
Ттун ва талихI лахъи ба,
Ахиратраву яла
Винма ччимур танмихI ба.

КIяла чалагъай

Гъинттул чагъирал аргъ
Мяш тIисса марщай
ТIутIал чарххалттаву
КIяла чалагъай,
ТIутIив хъя тIутIисса
ЧIаллая найсса
Мусил пуркIувраву
Ци бура ттислай?

Ца тIутIи риттавай,
Ххихху лагавай,
КIира цачIу шавай,
Хьуву дишавай,
Хияллал бизанттай
Эшкьилул къюмай,
Цума бахттикарнан
Бура цIа ришлай?

Шанайнигу ура
Къурув вих луглай,
Марглих лархьхьу тура
Хьхьара къахъанай,
Чун ялугьлай дур вил
ДакIнил дурлама,
Ттул чулийннай дува
Ччаврил дулама.

Щюлли марщал бакIрай
КIяла чалагъай,
ТтучIан палцI дувакьай
Канихьсса къюмай,
Хъарашав, къаритан
ТачIав меж дикIан,
Мудан дюхлул дуллай
ЦIимилул хьхьемай.

КIюла сунттул симан,
КIяла чалагъай,
Вила дакIнил кIула
Ттухьхьун дулакьай.
Хъарашав, къаритан
Му сситтул дукан,
Жува щалихханнин
Оьрмулул ардай.

Биширчагу бакъу

К.Султановлун

Бухьттан бишиннияр
Бигьасса ци бур?
Бюхъу бакъул сянат
Дурагу му дур.
ЦIа бусравсса инсан
Дяххуллийн утан,
Саяхътурал дайсса
Давура му дур.

Мяшулли бантIисса
Махъа бурушин,
Чумартнал чувшиврий
Бунагьру бишин.
Бюхъайссар дустурал
Ккурандалуву
Къалпсса дакIнивату
Бурса, сил дакьин.

Зунтту ттуруллуву
КъаличIай кIучIну,
ТIюпан бищурчагу,
Лавсун къалагай.
Биширчагу бакъу
БучIибакъултрал,
ХIатти цири марцIсса
Мусил сси ласун!

Мурдалнал дакI тIитIин
КIула къадикIай,
Ягу ненттабакIрай
Мугьру къабикIай,
Тава-тагу бувкIун,
Мурчащал чIапIул
Ашкара бантIиссар
Щялумур, хIакьмур.

Аьратталсса пахъдагьру

ЦIуссалакрал райондалий
дяъви нанисса гьантрай

ЦIуссалаккуй дяъви
Сукку хьу чIумал,
Душман рахIму бакъа
Ялун ххявх гьантрай,
Къатта-къушгу левкьун,
ЦIарая ливхъун,
Ялгъуз хьхьиру кунма,
Хъами-оьрчI бия.
Жугу бивкIру Лаккуй,
Бюхттулмур зунттуй,
Буруглай ялавай
КуртI даралувун:
Ккиз ларгун чIалай дур
Ккуркки зурулу,
КIанттуву оьрчI кунна,
Жул шяравалу.

Къурнил заллуну дур
Паракьатшиву,
Чул був ницру хханссар
Лизурдал ххютру.
Так ццахлил кьанкь дусса
Хъювусулшиву
ЛадиркIун чIалай дур
ЦIансса ратIаву.
ХIав хIукъу жапрай бур
Кьавкьсса чIапIащал,
Гъи барчаллагьрай дур
МарцI щаращащал.
Пахъ багьну бур ятту
НеххацI хьхьуцанттув
Вас-ццахлил ццихь бусса
Иминшивруву.

Щинал уххайлухун
Шанай дур дара,
Шанай бур мюрщултгу
Ниттихъал чIарав.
Ци ккаклай дурвавли
Бавахъан макIра,
Синхралну пахъ дагьсса
Ва ссутнил хьхьуну?

Жугу зущал
буссияв

Ттуруллал алтту-алтту
Даркьунни зунттал ялтту,
Лажин лигьулул дуллай,
Ягин дуллай бур дяркъу.

ХьхьичI бавцIунни ЦIуссалак –
Ттунма ккавк алжаннул багъ,
Утти мичча бишлай бур
Янсаврал пуркIуврал гьагъ.

ЗучIасса дяъви-замгьар
Бувсунни къуртал хьусса,
Щархъал мурчIи эяллу
Агьлулух ялугьлайсса.

Ччурччу минардаха зун
Зана хьурув зу, дустал?
Мукьай пяп дуллай бурув
Левкьу пукьри чIирттал бан?

Цуксса буруккин бухIав,
Ххирасса дус, Ярагъий,
Циксса къювурду ккухIав
Чумартсса чув, АхIмадий?

Кьини дуркни уккайсса
Кьянкьуш МахIаммад-Султан,
Вила дакIнил дугъри чIу
МаацIав тачIав бухIан.

Къачагътурал риртусса
Зулмулул чIатIаракIру,
ДухIан багьунни ттигу
Зул кьиллу хьу щавурдан.

Бакъанугу жу зущал,
Жугу чIарав буссияв,
Щарарххусса дакIурдил
Зул дардгу духIайссия.

БивкIулул чIимучIалтту
Зул ялтту чIай-чIай тIийни,
Яру хъатлай, пуркIу тIий,
КъюкIгу кьупIа тIий дия.

Кьини дуркнавхьур, лахъан
Дулуннав зухьхьун ссавур.
Оьмур хъамабитансса
Бияннав ялун хъинмур!

Жура-журасса
жува

Магьарттава аьлтту шай
Суратру караматсса,
Чурх балугърал, балчаннул,
Сикри инсаннал дусса.
Оьрмулуву жувагу
Буру жура-журасса:
Ца, кьун куна, кьянкьасса,
Ца яхьхьину хьхьарасса.

Ца, алмас куна, марцIсса,
ЧIарав ацIан хIадурсса,
Ца ссичIасса ссинилгу
Ссурссу кьукьин кьаст дусса.
Ца ххаралун ххарисса,
Маз ницIал, кьацI бурчIалсса,
Ца цува ххирашиврул
Чув итталу акъасса.

Ца, дару кьини куна,
ДакIнил хIал рахIат байсса,
Ца, дарщусса хьхьу куна,
Чурххавун ццах бутайсса.
Ца, оьрчIи шатта куна,
Загьрулул виувцIусса,
Ца, зунттал бархху куна,
НенттабакIрай баргъ бусса.

Ца, тIутIавхху ар куна,
Тяхъашиву дачIайсса,
Цагу, виххуччи куна,
Пурш лавхъун, пIякь чавайсса,
Ца, дакI-аьмал хъиншиврул,
Цува хъамаивтусса,
Ца, цува ххирашиврул,
Хъап бурцIил, яру тталсса.

Ца, тIивтIусса лу куна,
Хъатлий хъиншиву дусса,
Ца, бявкъу булагъ куна,
Мякьнан хIачIан цIалайсса.
Ца зунттуха ливчусса
Чанна цIукул цIай бусса,
Ца, янхав ххяли куна,
Дунияллийна ххавхсса,

Ца, зузисса най куна,
Луртанну махъ дишайсса,
Ца, тIартIусса жип куна,
Думур бири-бат дайсса.
Ца, къурув къулчча куна,
Къувалу къуви дайсса,
Цагу ччитул нурчIилух
КIуллул аьтIаву дайсса.

Ца хаин, ца мукьахчу,
Ца иблис, ца хIурулъэн,
Ца лавмартсса макрузан,
Чил ттаркIру ккурухIайсса.
Ца ниттил бувмигума –
Ца мурдал, ца мураппа,
Ца акьил, ца давахан –
Хьунабакьлай бур мудан.

Ххяххиярттай тIутIив шай
Къищусса, кьанкь нахIусса.
Инсан, оьрмулул тIутIи,
ХIайпри изан аьй дусса.