Барча хьуннав Кьурбан-байран!

Дагъусттаннал Муфтиятрал баян бунни бусурманнал ца яла ххирамур ва хъуннамур байран — Кьурбан-байран душиву июль зурул 9-нний. Ва кьини яла хъинмур, Аллагьнал хьхьичI даража лаваймур аьмалгу – хIайван биххаву дур. Кьурбан биххаврийну Аллагьнал жула имандалул цIакьшиву ххал дуллалиссар ва мюхтажминнан кумаг бан гъира бутлатиссар, агьалинал дакIурдивун хъиншиву рутлатиссар. Каши думанал ва кьини Кьурбан бив­ххун, лагма-ялттуми рязи бувансса тавпикь Аллагьу Тааьланал дулуннав, циняв хъинми аьмаллу кьамул баннав, бунагьирттал ялтту учIаннав. Агьалинаву рахIму-цIими ххи буллалисса, ххуймур чантI учин буллалисса ва байрандалул барачат щалвагу миллатрайн, умматрайн бияннав! ХIажлийн лавгми цIуллуну шаппайн зана хьуннав, дуниял паракьатну личIаннав! Амин.


Зул-хIижжа барз хъанахъиссар бусурманнал яла ххирами зурдардивасса барзну. Хъиннува ххира­ссар ва зурул хьхьичIсса 10 гьантта. Ва зурул 10-мур кьини дикIайссар бусурманнал ца яла хъуннамур байран – Кьурбан-байран (Эд аль-АдхIа). Зул-хIижжа зуруй бусурманнал байссар диндалул ца аслуну хъанахъисса хIаж. Ва зурул 9-мур кьини Аьрафатрал кьини хъанахъиссар. Ва кьини 1000 сура «ал-Ихляс» (Кьулгьу) бувккуну хъинссар. Идавсил( с.аь.с) хIадисраву бувсун бур, ва кьини азарва Кьулгьу бувккуманал циняв бунагьру шюшайшиву. Цамур хIадисраву МухIаммад Идавс (с.аь.с) тIий ур: «Аллагьнан яла ххирами кьинирду Зул-хIижжа зурул хьхьичIсса ацIва гьанттар».

Му зурул хьхьичIсса 9 кьини, хаснува Аьрапалул кьини ва хьхьичI кьини, зума дугьаву суннатссар, хIаж буллалисса хIажитал личIаннин, миннал къадугьай­ссар. Байрандалул хьхьичIсса кьини Аьрафатрал кьинири. Мунил хъиривсса 3 гьантлийн (11-мур, 12-мур, 13-мур кьини) учайссар «ташрикьрал гьантри» куну. Аьра­палул кьини, кIюрххил чаклияту байбивхьуну, гьарца чаклил хъирив, паризасса бикIу, суннатсса бикIу, такбир бишаву хъинссар 3-мур ташрикьрал кьини ахттакьун чак баннин.

Аьрапалул кьини, баргъ лавгун махъ, кIичIирттаву, мизитир­ттаву лахъсса чIуний бюх­ттулну бишавугу суннатссар, эдрал чак булланнин. ХIажлив уманал, такбир къабивхьуну, «лаббайк» учайссар. Мукун лахъсса чIуний такбир бишаву хъанахъиссар га шяраву ягу шагьрулий бусурман ялапар хъанай бушиврул лишанну. Мува такбир бишай­ссар Кьурбандалул кьини ва ташрикьрал гьантрай гьарца паризасса чаклил хъиривгу. Кьурбан-байрандалул хьхьу, эбадат дуллай, уттара давугу хъин­ссар, суннатссар. Щалла хьхьу утта­ра дан къашайманал шай­ссаксса дан­ссар. Мугу къашайманал хъатIан чак ва кIюрххил чак мизитраву жямат­рай бан хIарачат бувача. Хьхьу дачIи хьуну махъ байрандалул чаклийн бачиннин чурх шюшавугу хъинссар.

Эдрал чак шаппа буллалиманангу цалва кулпатра­щал, чIа­ххувращал, гъан-маччами­ннащал бувну хъинссар.
Кьурбан биххаву Кьурбан-байрандалул кьини ягу хъирив­сса шанма ташрикьрал гьантрай хъинссар. Кьурбан биххайссар балугъравун увхсса бусурманчунаха. Идавсил (с.аь.с.) увкуссар: «Ттул умматрава яла лайкьминналли кьурбан биххайсса», – куну. Кьурбаннун биххан бучIиссар варани, оьл (ниц) ягу ятту (ппалулсса ва гъалулсса). Кулпатраву ца инсаннахлу кьурбан би­ххарчагу, суннат биттур баврил чири щалва кулпатрайн бияйссар. Му кьурбангу адаминал цаятува цалва биххаву хъинссар, цама вакил увнунияр. Мукун бюхълай ба­къахьурча, цама вакил увну, муна­хьхьун пурман булунссар. Хъанниллив цама вакил аву хъин­ссар.

Цаманал биххарчагу, цаятува биххайма чIарав ацIаву суннатссар. Бивхсса Кьурбандалияту, ца базу бунугу, шакъархьунна мискинтуран дулун ялувссар, гайннал цанма ччимур бан, ччарча дукан, ччарча даххан. Так аваданманан дулурча, кьурбан хIисав къашай­ссар. Яламур шархьун, цаллагу дуркуну, цанна ччинангу дулунссар. Яла хъинмур – винма барачатран шаппа ца касак кьабивтун, лирчIмур мискинтурайх дачIаву. Ягу бучIиссар дикI, шанма бутIуйх дарчIуну, ца бутIа мискинтуран, ца – чIаххувран ва гъан-маччаминнан булун, цагу винма кьабитан. Кьурбаннул дикI махъун диртун, кьакьан дурнунияр, дуркуну хъинссар. Мунил бурчу бикIу, дикI дикIу даххангу къабучIиссар, садакьалун дулун­ссар, ягу укра цаманан дулунссар, ягу цалла дуркуну, ишла дурну мюнпат ласунссар.

Кьурбан биххайни учай­ссар: «Бисмиллагьи-р-рахIмани-р-рахIим. Аллагьумма салли аьла МухIаммадин ва аьла али МухIаммад». Яла такбир буккай­ссар. Кьурбаннул кьини цадакьа буллай, гъан-маччаминначIан, чIаххуврачIан хъамалу занай, ливтIуминнал гьаттардийн зиярат буллай, хъамал кьамул буллай, кувннал кув барча буллай гьан дувайссар.

Макьала хIадур дурссар «НасихIатуль-аьвам» («ГьунчIукьатIан») тIисса луттирайн
чул бивщуну