КIулну къабикIай цуманава ци къучагъшиву личинтIиссарив

Эссе

Арсен зий ия зунттавусса шяраваллаву таксистну. Лагайва ва мукуна шагьрулул чулийнайгу муштари усса чIумал. Ганал цала телефондалул номер райондалул центрданий личIи-личIисса кIанттурдай, шяраваллавусса ттучаннал нузардий чивчуну бикIайва. Арсен ттулгу ххуйсса дус хьуна. Дус шаврил дайдихьунугу хьуна ца иш. Ца чIумал на лавгссияв Къизлар шагьрулул чулухунай, гийх яхъанахъисса лакращал кIул хьуну, кказитрайн чичин. Къизлардай яхъа­нахъисса, ттунагу ххуйну кIулсса лаккучунащал хьунаавкьусса чIумал, ттун кIул хьуна ганал Къизлардай, цила кабинетгу тIивтIуну, адвокатну зузисса душ бушиву. ХIасил, кутIану бусан, ва душ нясив хьуссия жува ихтилат байбивхьусса ттул дус Арсеннул арснан. Арсен яхъанахъи­сса шяравун на даврил иширай лавгссияв. Шяраву унува гужсса гъарал ларчIуна. Ттун шавай гьансса машинагу бакIрайн багьлай бакъая. Пикри хьуна Арсеннухь иян ува учин. Ттул бахттилун ганал цува шава усса бувсуна.
– Анаварну нану жучIан, – увкуна ганал, гъаралуннил лавсун бувкIсса щамарал лув личIан бувсса махIлалул зийлу марцI буллай буруча, жул суратгу рищун,– куну.
На увкIсса чIумал инсантал, бадрарду щамарал, гьагълил буцIлай, зийлу марцI буллай бия. Арсеннул къатри дия зийлул урчIа чулий. Вания тихуннай цайми къатри дакъая. Вай дия ванал нитти-буттал аьрщи-щама бихлай дурсса, кIира зивулийсса къатри. Къатрал хьхьичIсса кьасса ххялчIал даркьусса хъюнил лувгу дия кIира лахIуни. Шиккува ахъулссаннул мурхьирдал багъгу бия. Мурхьирдал ганзшиврух урувгсса чIумал, чIалай бия гай мадара шиннардил хьхьичIва бувгьу­сса бушиву. Къатрал лагмагу метралияр лахъну, чарттал чIучIрая дурсса чапар дия. –Ттул ппу Бадави буслан икIайва, ва чапарданий 150 азарва чарил чIучIа бу­ссар тIий, – увкуна Арсеннул.
ЧIира цуппагу хъинну авурну, циняв чIучIри цаннил ца бугьанну бувну бия. Арсеннул ичIува бия оьрмулул дус Пакизат, арс Щамхал, ва, хIакин хъанай, шамилчинмур курсравун бивсса, Амалия тIисса душ. На увкIсса кьини гикку бакIрайн агьуна гъинттулсса каникуллай игьалаган увкIсса Ширвани тIима арсгу.
ХьхьичIа Арсен зий икIайссия цала шяраву ОБЖ-лул дарсирдал учительну. Амма, харж чансса бушаврийн бувну, учительнал касмугу кьадиртун, шанна шин ххишалагу хьуну дия ванал таксистну зий. Арсеннуву бия мукунма ца цамургу пагьму. Ганал хъинну усттарну мандолина бищайва. Ганихун ца кIукIлуну балайгу учайва. Мунияту ванайн райондалул вив, кьатIув шайсса фестиваллайнгу оьвчайва. Арсенхъал къатравун уххайхтува ттул янилун багьуна чIирайсса мандолина. Ва цуппагу Арсеннул каруннивун ласуннин ссавур дакъа ялугьлагьисса хханссия. Пакизатлул бувсса гьавккуригу канай, хъиннува гай нахIу банссаннул ххувгу тIий, хавардай буссияв. ТтуцIун лавчIун, ттул чIарату укьлай акъая Ширванигу.
– Ургу, ХIажимурад-мяммай, на дирхьусса суратирттах, – тIий, ккаккан дуллай ия ттун жанавартрал, ичIаллил хIайвантрал, цала къатрал хъювату чIа­лачIисса зунттурдал суратру.
– Му жучIана увкIсса хъамаличу бизар маулларда, – тIий бия Арсен ва Пакизат.
– Итияра, на ванащал дус хьун ччай урача, – тIий уссияв нагу.
Яла Арсеннул, чулийнайгу урувгун, ганал гьухъул каххагу кIункIу дурну:
– Хъунттаттай, ина ХIажимурад-мя­ммахь бувсъссарив инара жагьилний дурсса чувшиврия? – куна.
– Ттул хъунттаттан дуллусса орденгума дуссар жучIа шарда, чемодандалуву, – куна Ширванинал.
– Утти ина, Ширваний, ссаяту гъалгъа тIун ивкIра? – куна Арсеннул.
Ссупралух бунува Арсеннул бувсуна ттухь укунсса хавар:
– Та на чIумал институтрал кIил­чинмур курсгу къуртал бувну, гъинттул­сса каникуллай шяравун увкIсса шин дия. Оьнна чIун гьан къадулланшиврул, Аькулу тIисса зунттуй яттикъушлийн аьркинмур ххилай, зий уссияв. МахIмуд тIисса нава кунасса цамагу зузалащал жу зунттавату шяравун най буссияв, яттил нисгу дучрай дирхьуну. Хьхьурай гъарал ларчIун, нех, гьузи лархъун, ххуллийн диллай дия. На МахIмудлуяр цахъис махъ най уссияв. Ца ппурттуву, ххуллул валт дагьну, МахIмудгу, чугу неххавун зивзуна. Янил ляпI учиннин, вай неххал лавсун бавчуна. На, тIанкI куну чаятугу, МахIмудлул хъирив авчуссияв. Ссахун-унугу ахчуну къаацIанххурав МахIмуд тIий уссияв. Агь, вил къаттай, неххавугу цукунчIавсса дайшишру чIалай дакъая ва ахчинсса. Яла на нех кIура даллалисса кIанттайн ияйхту, на неххавун ххявхссияв МахIмуд угьан. Щинавусса чарттал ччанну ххит бавай бия. ХIасил, кутIану бусан, бювхъуна ттуща МахIмуд ххассал уван. Гьай-гьай, ванал мадарасса щин дюркьун дия. Ва, неххал чарттал щавурду дурну диркIхьурчагу, сагъну ия… Вана ва ишираясса ихтилатри буллалисса Ширвани. Ваний дуллуна ттун «Оькьлакьима хха­ссар аврихлу» тIисса медальгу.
– Гания шихунмайсса МахIмудлул кьадар яла ссайн бувккуна?
– Цуксса къащинугу, ттул даву ратIух ларгссар. Ялун къачIаларчагу, вихссакалун зарал хьуну бухьунссия, шанна шинавату ва ахиратравун лавгуна. Цибанссар, Аллагьнал мукунсса чичру духьунссия.
ТIааьн бакъамур хаваргу цуппа бивтун, жул мутта ххуйми иширттахун багьуна. ЧIирая бучIан бувсса мандолиналулгу цила чIу итабавкьуна.
Гьунттиймур кьини Арсеннул на даврийн Ваччав иян увунав. Укунсса хьуна ва кьинисса ттул аьрххи.
2022 ш. Вихьул