«Заннайн лабизлай бивкIра, ттул арсру буручча тIий»

Вай гьантрай ЦIуссалакрал райондалийсса Чараваллал шяраву хъуннасса ххаришиву дия. Шанма-мукьва зуруй Украиннайсса хасъсса операциялий гьурттушинна дуллай бивкIсса Ися ва Ислам, Чупаннул ва Нарсиятлул арсру, сагъ-саламатну зана хьуну бия. Вай хьунабакьин, кулпатращал ххаришиву кIидачIин бувкIун бия райондалул агьлу ва цинявппагу мачча-гъанми.

Жугу хьунабавкьуру кIиягу къучагънащал. Хъинну асар хьунни вайннал бусласимур, бювххунни чIавасса оьрмулий жула жагьилтуран дяъвилул ­оьсса сипат ккаккан кьисмат шаву.
КIиягу уссу Украиннаву ца — Баргълагавал, гама — Баргъбу­ккавал чулухунмайсса, дяъвилул иширттаву гьуртту хъанай ивкIун ур. Цаннан ца дяъвилий бушиву кIулну къабивкIун бур. Хъунама уссу Исяяту жу хьхьичIвагу чивчуссия, ванал краповый берет лайкь бувсса чIумал. Шиккува кIицI лаган, Дагъусттаннай краповый берет лавсъсса аьралитал чIявусса бакъассар, лакравурив ва цалчин Исялли лавсъсса.
Ися увну ур 1993-ку шинал ЦIуссалакрал райондалийсса Чараваллал шяраву. ЦIана ванан 29 шин дур. ЦIуссаккуллал шяраву 9 классгу къуртал бувну, ва лавгун ур Нижневартовскалийн. Школагу тийх къуртал бувну, 2015-ку шинал аьралуннаву къуллугъ буллан лавгун ур. Къуллугъ буллай ивкIун ур Аьшттарханнал областьрайсса ракетарттал аьралуннаву. Яла хьхьичIунсса аьралитуравух гихунмайсса къуллугъ буллан тIайла увккун ур Клин шагьрулийн (ПВО).
Армиялия зана хьуну мукьахгу Исявун аьралуннаву къуллугъ буллансса гъира хъиннува багьну бур. Ва лавгун ур Грознайлийсса аьрали частьравусса «Скиф» тIисса кьюкьлул развед-группалуву къуллугъ буллансса мурадрай. Амма та кьюкьлувун буххан хъинну захIматну бивкIун бур. Та чIумал частьраву ва бивкIун бур яла хьхьичIунмур группа. Ванил командиргу ивкIун ур краповый берет лайкь бувсса. Ванал бувсун бур Исяхь кьюкьлувусса кьянкьасса низамрая ва тIалавшиннардая.
Командирнал бувсун бур, сержантная командирнайн бияннин, ца инсаннал рязишинна къадулурчан, кьамул ан къахьунтIишиву, мукунсса аьдат душиву. Исяхьхьун шанс дуллуну дур.
– ЦIубутIуй, ттуйн вихшала дакъа, ярагъ булун нигьа буслан бикIайва. Ттуща ккаккан бан бювхъуна ттула бюхъу-бажар, сисаву, хасият. Ттун хъунма­сса гъира бия шикку къуллугъ буллан, хIадурну ивкIра цинярда захIматшивуртту духIан, – тIий ур Ися.
Хъинну захIматсса диркIун дур шивун кьамул уллалийни дулайсса нормативрду. Миннувугу яла захIматмур диркIун дур инструктортуращалсса мукьра бияву. Микку ванан цукунчIав ух хьун бучIину бивкIун бакъар. Цинярда нормативрду лайкьсса даражалий дурурччусса Исяхьхьун, барчагу увну, аьдатрайн бувну, командирнал дуллуну дур разведчикнал чIила.
Исял хIадуршиннарал даражагу чIалай, тIайла увккун ур «Русь» тIисса спецназрал университераву дуклан. Шиккугу итххявхсса Исян, хъунама разведчикнугу ивтун, дуллуну дур пишакаршиврул сертификат.
Гихунмай Исял аьрали ххуллу Сириянавун багьну бур. Сириянал билаятрайнгу Ися вихшала дишин бучIисса, сивсу­сса аьраличу уну тIий гьан увну ур. Мукьва барз бувну бур тийх Исял. Командировка къуртал хьуну, шаппай бавчусса ппурттуву вайннал колонна пIякь учин дурну дур. Та операциялувугу Исял цала даража ккаккан бувну бур. Мунихлу ванан Суворовлул орден дуллуну дур. Ва хьуну дур ванал цалчинсса ПаччахIлугърал награда.
Цала частьравун зана хьуну мукьах Ися гьан увну ур къуллугъ буллан Москавлийн «Витязь» тIисса спецназрал подразделениялувун. Шикку къуллугъ буллай дачIи шин шайхту, гьан увну ур Украиннал аьрщарай нанисса хасъсса операциялуву гьуртту хьун.
– Дяъвилийн нанишиврийн вих хьун ччай бакъая, амма, ярагъ буллан бивкIукун, жун бувчIуна жува аьрали операциялуву гьуртту хьун най бушиву. Краповый беретру буминнайн тапшур бунни вайми аьралитурал дакIру данну сукку тIун. Жул аьрали ххуллу бия Киеврал чулухунмай. Душмантурал, жу нанисса кIул хьуну, луркIан дурккун дия. Шиккува кIицI лаган, тай нукIува хIадур хъанай бивкIун бия ва дяъвилийн, мунияту цIубут1уй жула аьралуннаву чIявусса ливтIусса ва бивщусса хьуна. ЦIанасса ппурттуву Аьрасатнал аьралуннал иш оьккину бакъассар. Украиннал аьрщарайн бувкIсса цалчинсса гьантрай хъинну захIматну бия, бацIансса чIун дакъая. Жул хъирив дуки-хIачIия, лаххи-ликкия ларсун нанисса колонна, жугу хьхьичIа гьан бивтун, махъачIин пIякь учин дуруна. Жула аьра­литал ят буцан баншиврул, пIякь учин бувна шанмагу ламу. Му чIумал жу захIматсса тагьарданувун багьунав. Тайннал жулва аьралитурай буллали­сса зулму ккавккукун, тайннахлу кьисас ласунсса зид багьлай бия. Мюрщисса оьрчIрува оьруснайн сси буну тарбия бувну бия. Жу хIарачат буллан бикIайссияв агьалинан жува циван бувкIссарив, жула мурад ци буссарив бувчIин бан.
Тийх телефонну ишла дан нигьачIаву дия, мунияту жухь телефонну къаритайва, шаппай оьвчин хъанай бакъая. Жу щалла дунияллия арх бувцсса кунма бияв.
Ххуллу бяйкьуну, Чернобыллайн багьру. Тикку жун та лавкьусса саркофаггу ккавкссар.
Шикка буккан къахъанайгу захIматшиву хьунни. Жул шаттирай ша бизлай, хъирив най бия ВСУ-лул аьралитал. Командирнал амру бувна, шиккувасса къатравун бувххун, битлансса. Вай кIанттурдай 3-4 ссятраяр ххишала бацIан бучIину бакъая, радиация хьунсса нигьачIаву дия. Му зат кIулну, тай, жул хъирив буххан къасивсуну, махъунмай лавгуна. Ахиргу жу мичча жула дазуйн бувкссияв. Сант дагьуна шаппай оьвчинссагу. Ни­ттил бувсуна чIивима уссу Исламгу Украиннай ушиву. Муниннин уссугу Украиннай ивкIшиву къакIулсса на буруккинттаравун агьра.
Ца ппурттуву кIул хьуна ВСУ-лул аьралитуран, краповик увгьуну, зулму бансса кьаст душиву. Му чIумал жу гьарцаннал жула хъазамраву гранатарду дурурххуссия, иш багьарчан, ишла дуван. Та чIумал цинявппа аьралитуран кIулссия НурмахIаммад ХIажимахIаммадовлул дурсса чувшиврия.
Украиннал нацистътурал жула аьралитурай рахIму ча банссия, цала инсанталгума, цIими къабувну, цала мурадру щаллу байни ишла буллай бия. Ширишилун гъан-маччами бувгьуну, цалва инсантал гьан байва жула аьралитурачIан, жипливу «маячокругу» бивхьуну.
Тайннал инсантурангу чIявусса ккаклай бия. Тай бия зурдардий, щин, дукия, даруртту бакъа, подваллаву яхьуну.
Мукьва барз тай дяъвилул иширттавугу бувну, вай гьантрай Ися зана хьунни шавай. Отпуск къуртал хьуну махъ цIунилгу цала частьравун зана икIансса пикрилий ур.
ЧIивима уссу Исламлун 27 шин дур. Ва ур ЛухIи хьхьирил флотрал 810-мур бригадалул хъунама матрос. 2019-ку шинал армиялийн увцуну, ва къуллугъ буллай ивкIун ур Севастополь шагьрулий. Ца шинава контракт чирчуну, гихунайгу къуллугъ буллан авцIуну ур. Цаппара шинну хьуну дур ванал личIи-личIисса командировкарттайн занай.
Ца зуруй Ислам ивкIун ур миротворческий аьралуннаву Нагорный Карабахрай. Тичча зана хьусса чIумал дайдирхьуну дур гужсса ученияртту. Циявхьур, Украиннавусса тагьар оьлу­къин най чIалай, тихун хIадур буллай бивкIун бур. Февраль зурул 24-нний ва къуллугъ буллалисса батальон тIайла дурккун дур аьрали операциялуву гьуртту хьун. Гьарца чулуха ВСУ-лул аьралитурал вайннайн гьужум буллай бивкIун бур. Амма, захIматшивурттах къабурувгун, жула аьралитурал Мелитополь шагьру лавсун бур. Шагьру канийн лавсун махъ шиккусса инсантурал оьрму бигьа-рахIат хьуну бур.
– Мелитополь мурахас бувну махъ жу нацистътурал хьхьуцануну хьусса Мариуполь шагьру тархъан бан гьужумрай бавчуру. Шикку на гьуртту хьура «Тайфун» тIисса операциялувух. Тукунсса ккуллардал гъарава сагъну укканссара тIисса вихшала дакъая. Сайки ччаннала п1якьа тIий дия минарду.
Та дяъвилий ккарксса сурат оьрмулухун дакIний дикIанссар. Цала хIукуматрал цахунма цивппа бивчуну кьабивтсса инсантурал яруннивусса ццах, ккаши-мякь, захIматсса шартIру, духIан къашайсса къюву… Бакъая инсантуран цукунчIавсса медициналул кумаг, жагьилсса хъами подваллаву, подъездирттаву оьрчIру буллай бия. Тай инсантуран кумаг бансса каши да­къанугу, жула аьралитал шаймур буллан бикIайва, – буслай ур Ислам.
Мукьва зуруй Украиннал аьрщарайсса операциялуву гьуртту хъанайгу ивкIун, Ислам зана хьуну ур шавай.

Нарсият, нину:
Хъунмасса хIал хьуна цаягу арсная хавар бакъа. Къазразан хьуну, ссахухчIав дакI къалаглай, буруккинттарай бивкIру навагу, цинявппа гъан-маччамигу. Сайки кIива зурува Исламлул оьвкуна, Мариуполлай буру, уттиния тийннай связь къадикIантIиссар куну. Хъунама арсная хавар бакъая. Ттун бувчIлай бия Исягу дяъвилий ушиву. ЧIун ларгун махъ цайминнал телефоннайхчIин Исяяссагу видео дуркIуна. Ци тагьар духьунссия кIия арс дяъвилул цIараву усса ниттил. Хьхьу-кьини Аллагьнайн лабизлай бивкIра, ттул арсру буруччи тIий…

Андриана Аьбдуллаева
Имара Саидова