Шагьун-бавал бувсъсса шаммарду

ш. Куба

УчаларттацIун ва лувлякъурттацIун шаммардугу хъанахъиссар халкьуннал дакIнихсса творчествалул ца гьанулул ттарцIну, журану. Балай учаврил пагьму бусса, маз пасихIсса инсаннал капливун бувтун ляхъан бувсса шаммарду, ваная танайн, таная кIанайн лаглай, цаннаяр цаннал бювчIан-бюхъан буллай, учиннуча, къалай дуклай, кIура баен буллалиссар миллатрал фольклорданул ххазиналийн.

Жулла бавахъан дакIних чIявусса шаммарду кIулну бикIайва, кувни бавахъал шаммардайну жавабгума дулайва цумур-бунугу суалданухун. Хъусращиял шяраватусса Ибрагьимлул душ Билалова Шагьунгу, оьрмулухун тIиссакссагу, цила буттал ниттия, Жавгьардуя, бавсса шаммарду батIлай, таптарданийн ласлай бивкIун бур. Шагьун-бава цуппагу мазрал пасихIсса, миллатрал таварихрал хавардугу ххуйну кIулсса, ми бусангу усттарсса инсан бур.
Апрель зурул 12-нний Шагьун-баван бартлаглай дур 90 шин. Ялун нанисса никирангу кIулну бикIаншиврул, лакку шаммарду батIлай бувсса хIарачатрахлу барчаллагьгу тIий, чIа учинну ванин чIярусса шиннардийсса цIуллусса оьрму.


ДукъарчIирчан, дюкъахъай
Аьхъардал лухIи хъюрув,
ДурчIирчан, лухIи лагай
Ххуй душнил арцул кару.

* * *

Алжаннул арийх найсса
ЧIун архIал мюрщи душрув,
Нагу хIала итира,
Зун мурадру буливуй!

НузручIируннал дянив
БарцI битайсса бухьурча,
Жугу ина итанну,
Жул Гъулудиял гъалбарцI.

* * *

ЦIубарз ккавксса яруннин
ЦIуртти кьамул шайссарив?
НицI ккурхIусса ттул ккарччан
ЦIу тIааьн бизайссарив?

* * *

Гьаксса ттун вий язугъри,
Чуру мусил нузручIий,
Нугъайнал авлахъирттай
Ина бурцIил бищурча.

Хъиннува вий цIимири,
Аьрабусттан хьхьинил оьрчI,
НякI чарил тавханттуву
Вил эшкьи ясир дарчан.

* * *

Азара чув гъалгъа тIий
ГъалатI къавхьу качар чурх,
Ца саяхъ сававирай
КIяла кьавкьун лавгунна.

* * *

Ажаригу бивзунни,
Зунзул чанигу хьунни,
Изу, эшкьилул душман,
Ттул арцул хъазамрая.

Янна дунал лаххира,
Ярагъ бунал бахIира,
Бургъил ва зурул оьрчIайн
Кьини дурккун дурича.

Акбар учай мюталин,
Акбар цан къаучара,
ЛухIитIутIул яруннан
Чани ласлан бивкIунни.

Ва Мугьрахъав, МитIахъав
Бавал дяличIал кьяцай,
Хьхьу дуркIун шанай урав,
Дяхтта бургъилу урав?

* * *

ОьрчI къакъунттул оьрчI бури
Кюру бан кIанттух луглай:
Ссавруннай бан бюхттулну,
Лухччиний бан ххаллилну.

Ссавруннай буварчагу,
Бува мусил этажрай,
Лухччиний булларчагу,
Зума-къирагърай бува.

* * *

На вих эшкьи дурссия
Бюрунттул кьурттараву,
ЦIу бичин хъамабивтун,
Цух увкуну лявкъури.

На вих ччаву дурссия
ЦIу хIавилул мархлуву,
Мархрайн мюрш шатри багьну,
Чурх кIяла кьакьан бунни.

* * *

Агь, дуниял, дуниял,
ЯтIул мусил дуниял,
Я цинявннангу ца хьу,
Я ттунгу цалий дацIу.

* * *

Оьсса ххуллурдайх занай,
Ххувзаннахь миннат буллай,
Заннахь ина чIа тIаврил
Авлия шавай бура.

* * *

Агь, ттул я битай майдан,
Тти яру щих битлава,
ДакI дачIай бюхттул зунттуй,
ДакIнийсса щихь буслава?

* * *

Бунагьру, магьри бихьлай,
Шярал махъру ххи хъанай,
Аллагь, ттунма къакIулсса
Ттуй ци бунагь биявав?

* * *

Буругияра, ссурвал,
Лагавай лагабургъих,
Ттуйсса язухъиндарал
Лакъагавай бавцIун бур.

* * *

Яру лухIири куну,
Муксса ххаллил машара ,
Хъархъаллай лухIи хъатIу
Хъиннува лухIиссарча.

ЧIавру ятIулли куну,
СсукIа бакI мадугьларда,
Навгадуллал ятIул гьивч
Хъиннува ятIулссарча.

* * *

Ялтту ххуллийх ина най,
Лултту ххуллийх нава най,
Шарабирал щаращуй
Жува цачIу щябивкIру.

* * *

Шарабирал щаращуй
Щин хIачIай чIурлил кIичIуй,
Цал хIачIан бириярча,
МакIра хIачIав чивияв.

* * *

Ва дуниял виллар тIий,
Хъюлчай тIий мазанарда,
Ва дунияллул заллу
Зал акъа-акъассарча.

* * *

Ттух буруган бай яру
Тти щих буруган банна?
Ттущал дачIай дикIул дакI
Тти ина щийх дачIланна?

Эшкьи ина ттух дурна,
ИшттахIирай гъалгъа тIий.
Ччаву ттущара хьуна
Ина тIайланий бацIлай.

* * *

Ялугьлай эшкьи къадав
Вил кIюла-лахъи чурххах,
Цурдара ччаву хьуна,
Вил бюрунттул дарвачрах.

* * *

Дарвачирал гъагъаву,
ДакIнил гъюжу дуккаву,
ЛухIитIутIул яруннал
ХьхьичIун буруган баву.

* * *

Ца пар учала, цIукуй,
ЦIан хьхьурду чанна дуван,
Вай гъапул ларгсса хьхьурду
Гъалгъа тIутIи дуваван.

* * *

Ссав дурцIусса цIурттава
ЦIуку бугьан итарча,
На ина бугьавияв,
Эльбурус чанна цIукуй.

* * *

На ка цукун тIитIиви
Ка къадияй бургъичIан,
Чуртту ча бучIан бави
Лахъан къашай ссавничIан.

* * *

Ва эшкьигу цIу дури,
Ина цIарал ччуччивуй,
Ччавугу бала дури,
Щюлли хьхьирил дюкьивуй.

Даиман вичIа хьурдай,
ВичIа дакI дачIлай хьурдай,
Вил лагма зузи буван,
КIива хIурулъэн хьурдай.

Эшкьилул був жалгъа
Оьнийн бувккунни.
Ччаврил бивщу гьанна
Лигьулул хьунни.

* * *

Ттунма ина ччай буна,
Ччишиву кIул къадував,
Заннал нясив къабарча,
Чил мукъулун къабагьан.

Архну циван бацIара,
Гъан циван къашайссара,
Заннал нясив къабарча ,
Щавагу лихханхьуви.

* * *

КIюрххия ахттакьуннин
Къабуллусса ттун мурад,
Ахттакьуя хъатIаннин
Буллунувагу къачча.

* * *

Мурадирайн биявай,
Ца-ца багьана шавай,
Ттун булай мурадирай
Хъун Зал мяшну иявав?

* * *

Зунттавух вайлул хьусса
Хъиртту магьилул жайран,
Вилгу акъарив чIарав,
Ва ттул куна, дакIнил дус?

Зунттавух заназисса
Хъиртту магьилул жайран,
Вил хъирив авли занай,
Авлия шавай ура.

* * *

Авлияну вай гьавав,
Авну зунттавух гьавав,
Вайлул лухIи щин хьуну,
Вил хьувух экьи гьавав?

* * *

ДикIул дакIнил учайва
Ити, лавмартри куну,
Байтурман тIутIул яру
Байлаган къабювхъури.

* * *

Буруглайнма бикIара
Вил идавсил суратрах:
Заннал нясив къабарчан,
Щавагу лихханхьуви.

* * *

Я хьул бишинсса буси,
Я хьул личIансса буси,
Хьул бишавай, личIавай
Ва хIалданий бикIавав?

Хьунадаркьусса тIутIайн
Икрам буллай, бацIара,
Гьалаксса ччаврил дарув,
Ци бувссар тIий, ххал буллай.

* * *

Щюлли уртту ларай най,
ЛухIи щин яларай най,
Виву эшкьи ттувун най,
Ттулсса щивун гьавивав?

* * *

Оьручай чаргас кIили
Дихьлай нава бунугу,
Хъювхъу тIий бия яру,
Уссу ивкIу ссилнияр.

Чал бакIрайн мусил хьхьури
Лахлай нава бунугу,
Агьи чайва ттул дакIнил,
Арс ивкIу бавалнияр.

* * *

Лахъу, душ, лахъ цIияллайн,
Ялугьлагьу ттул хъирив,
Ва хIакьину дуркI кьини
Тти къадучIантIи кьинир.

* * *

Ялугьлайнма билукIу
Ардараллил дазувун,
Оьручай авлул къачу
Ча личайрив ххал дуллай.

* * *

Ссурулккуртлул сил дусса,
Сурмаврал яру бусса,
Парандарал къир бусса,
ПартIи кьиблалул цIукуй.

* * *

На мурадгу чIа къатIра,
ЧIа тIийгу бакъассара.
На чIявуну чIа чайсса
ЧIявучин дичай аьрщир.

* * *

Ва Магърибуллал читIуй,
Маккаллал булбул чIелмуй,
Вин ссайгъатран гьан данна
Ттулла ччаврил дурцIу дакI.

ХъункIултIутIул багъравун
ХъатIу бурувгун мукьах,
Вил чулийннай къадачай
Хханххираву дикIул дакI.

* * *

ЯхI бакъуй, пурман була,
ЯхI бунал хъирив багьан,
Кьякьа бакъуй, махъ була,
Ттула бакIрал къайгъу бан.

* * *

Ина ххал уванна тIий,
Бюхттул бакIуйн лавхъссияв:
Щюлли буран бивщуну,
КIяла кисай дургьуна.

* * *

Буслай бусан къашайсса
Вилгу, ттулгу дакIнийсса,
Бархху бацIай бизанттай
Бувсун бигьа лаганну.

* * *

Агьи куну аьтIурчан,
Вил ивкIусса цури тIар,
Лахъну балай учирчан,
Авлиясса цанна тIар.

* * *

Лачин чил хьуссагу ттун,
Оьшиву хьуссагу ттун,
Лажинни, щарнил жямат
Ттивагу битияра!

Дуркусса хъус дакъана,
ИвкIусса чув акъана,
ЛухIишиву дакъана,
Цинявннан душман хьунна.

* * *

Гьухъаявавли ххуйсса,
Чурх-явавли бюхттулсса,
Ттула яруннинъявав
Узданну чIалачIисса.

* * *

Жагьаннама увкуну,
Жангу цукун дулуви,
Жан дукки вил увкуну,
Кьагу цукун итава.

* * *

Жагьаннама ттун ина,
КьатIувва ливчIсса рашав.
Жан ттуллагу дукканссар,
Бавал къабувсса рашав.