ЦунтIаевхъал багьадура

Сайки кIира шинъя ттул НицIавкIуллал шяравалу цIу лаган дуллалисса, уздансса зунтталчунащал, ЦунтIаев Абуяпсиннущал, хьунабакьинсса пикрилий, амма баласса пандемия багьана хъанай, ягу цува Абуияпсин МахIачкъалалив къаириллай. Угу-увкунни тIайланма ва ххуйну кIулсса инсантурал, ява гъили дагьаннин су­кку хьу, яла, шяравунай лавгсса Абуияпсин вихьхьун къаирияйссар куну. Анавар бувкра нагу. Хьунабавкьуру Цалчинмур МахIачкъалаливсса, ванал арснал, Аьрасатнал ца яла хьхьичIунма архитектор, Камиллул «Студия Камил ЦунтIаев» тIисса архитектуралул бюрораву.

Шиккува кIицI лаган, ва бюроравун буххайхтува, сайки цамур билаятрайн, цамур дунияллийн багьсса кунмасса асар бур. Офис тIисса махъ ва идаралуцIун, я къатрацIун цацIунма, я виваллицIун бавкьуну бакъар, къатрал вив творчествалул хIахI асар хъанай бур гьарцагу мурцIний. Аьшру, детальлу, гьарзат итталун дагьанну, я бацIанну дур. Ттул хьунийн увккуна бюрорал заллу цува: цIу буну янна лархсса, бакьин бувсса чIирттаравусса, авурсса интеллигент. «На, жула заманнул виричунащал, вил буттащал хьунабакьин бувкIра», – учав. «Жу, буниялттунгу, чIявусса иширттаву буттая эбрат ласару», – увкунни кутIану. Ахирданийгу ттуща бювхъунни духлагаврил дазуйн дирсса шяравалу цIу дуккан дуллалисса багьадура ккаккангу, ихтилат бувангу. МахIачкъалалив политех къуртал бувну, Парукьлул арс Абуияпсин зий ивкIун ур навтлилсса буллалисса компаниярттай, личIи-личIисса къуллугъирттай. Зий ивкIун ур кьатIаллил билаятирттайгу, Иракьнаву ва Венесуэлалийгу. Лавхьхьуну бур испан маз.

– Абуияпсин, НицIавкIуллал шяравалу цIу дуккан дувансса пикри та хьуна вин, ва та айивхьура ми давурттаха зий?
– Ттул бакIраву ччянива загьир хъанан бикIайва, ЦIуссалаккуй хъуна хьуну ухьурчагу, ва ттулла мина дакъархха, чил кIанурхха тIисса пикри. Шиная шинайн ва пикри куртIгу, цIакьгу хъанарчагу, буттал шяраваллиха зунсса сантгу, мажалгу бакъая. На къашавай хьунав.

Ттунна дан дакIнийсса даву къадурнура личIавай дурхха тIий, нигьавххусса пикри бувххуна. Ччаннай ацIайхту, айивхьура. Буттал къатри цIу дуккан дував. Зунттал шяраваллал архитектура – му гьарца шяраваллил аякьалий ядуван аьркинсса даражалийсса дур. Нагу хIарачат бував ттулла буттал къатрал зунттал архитектуралул гьайбат ядуванну дакьин дан. ЗахIматшивурттахьхьунгу мадад къабуллай, гъирарай зий ивкIра. 2020-ку шинал ттукI буцарду шяравун. Щин дуцарду. Щингу, ттукIгу бусса, тIабиаьтгу караматсса кIанттурдайн яла циван кIункIу къахьуви инсанталгу. КIункIу хъанан бивкIунни хIаллицIух. 1944-ку шинал, НицIавкIуллал шяравалу ЦIуссалаккуйн дизан дуллалийни, 67 ужагъ ва 135 инсан ивкIссар. Ца кулпат къабивтун, циняв бизан бувссар. Шяраваллил вилах левшссар, чIярусса шиннардил лахъишиврий цIаннаву, пахъдагьрулуву лирчIун диркIссар, оьрмулул тарг бакъа. ХIакьину шяраву буссар 7 кулпат яхъанай.

– Ттун дакIнийри, 2019-ку шинал, июль зуруй, лакрал тарихраву цалчин дурну диркIшиву НицIавкIуллал кьини. Му даврил сиптачитуравасса ттул ххаллилсса уссугу-дусгу, Москавлив мина дирхьусса Аьбдуллагь Шуаьевлул ттуйнгу оьвкуна байрандалийн, машина лагайсса ххуллу бакъахьувкун, на къасивсунав. ЧIявуми та ппурттуву бахьтта лавгуна, дучри биривну тIайлабацIу хьунни тIиссагу бия. Ххуллул масъала цукун бур, захIмат шайрив?

– Утти буссар машина лагайсса ххуллу. Буварду. Бухьхьу хъамалу.

– Биян аьркиннихха та-бунугу цIувкIрадуш НицIавкIрав! Биянхьува хъунасса щайх Сайпуллагькьади Башларовлул шяравун. Ттун кIулли ина Сайпуллагь -кьадинал къатригу, мизитгу цIубуккан буллай ушиву, цукун най дур даву, чун бивну буру?
– Даву най дур сантирай, цила ххуллий. Анавархъиндарай дувайсса даву дакъар. Мизитрал чартту уникальнайссар, усттартурал карунних цIувцIусса чарттур. Мунияту жу гьарца чарий, чIирава буккайни, номер бивхьуссия, махъунмай бишайни бякъайкьиншиврул. Хаснува лажинчIирал усттаршиву, диц-куц дусса куццуй ядуван аьркинну бия. Хъинну хъирив лавну дуллай буру даву, цIуницIа гьанурдугу цIакь бувну, нукIузаманнул усттартурал хатIгу ябувну. Гьанумур мурадгу чару бишаврил тарихийсса хатI ябувавуя. Шиккува бусан, мизитрал чIиртту бакьин буллалийни, чаклийн биссайсса щаращигу лявкъуна.Ва ххаллилсса мизит бакьин къабувну битан хIайпъя.

Щукрулий ура, ттунма кунма, ва мизит лащинсса даражалий бушиву кьурчIи бивзсса инсантал буккаврийн. Ттула арсная тIайла хьуну, чIарав бавцIунни. Дагъусттаннал муфтинал, щайх АхIмад-хIажи Аьбдуллаевлулгу бувна кумаг, бучIай яруссаннал агьлугу дуллалимуницIун кумаг буван. Вайннан НицIавкIул Сайпуллагь-кьадинал буттал шяравалу хIисаврайсса хIурмат личIиссава бур. БувкIуна кумаг буван Лакрал ва Ккуллал районнал имамтал, МухIаммад Айтемиров ва ХIабиб Баталов, дукIу августрай, жагьилталгу бавтIун. Ва ялагу, лакрал миллатрал тарих мудангу диндалуцIун, аьлимтурацIун бавхIусса бур.

ЦIанагу бур жула жагьилтал диндалулгу, мяърипатралгу ххуллу бувгьуну нанисса. НицIавкIул, так ца Сайпуллагь -кьадинал цIа кIицI лагарчагума, лайкьссар ядан. На ттущава шаймур буллайгу ура шяравалу ядуваврил ххуллий.
– Вин тIайлабацIу баннав, дуван дакIнийсса давурттацIун Аллагьналгу кабакьиннав!