Ссупралуха – ахъувун

Цикссагу бур кьяйдарду, жунма кIулссагу, къакIулссагу, ссупралийнсса дукралия лув лирчIмур ахъуву дургьумунин мюнпат буну ишла дувансса. Так жува курчIил хъананну къааьркинсса. ХIакьину «Ссупралуха – ахъувун» тIисса подрубрикалуву бусанну гьивхьхьуя щаллуну, ца зат экьикъадуртун, мюнпат цукун ласунтIиссарив.

ГьивхьхьуцIунсса маслихIатру

Гьивхь, нахIусса ва мюнпат бусса ва сурсат ишла дурну дурсса дукра чIун-чIумуй къадишайсса ссупра къабикIайхьунссар. Гьивхь бюхълай бур щаллуну, муркъилийн ца зат тIайла къадур­ккун, ишла дуван: макьарттува гьивхь цурда дурккун махъ мунил ляхсса оьрватIи (перегородка) цIуллу-сагъшиврун мюнпатну аьркин дуван, макьара тIурча, – аьрщаран мюнпатну.

Ссаяр сакин хьусса гьивхьхьул макьара?

Клетчатка – 60, 90%.
Экстрактив журалул затру – 35,64%.
Белки – 2, 53%.
Лах – 1, 64%.
Аьгъушивуртту – 0, 81%.
Мукунна шиву дуссар алкалоидру, аминокислотIарду, кумаринну, фенолкарбон кислотIартту.
Вайннул аьрщараву дургьумунийн, хаснува мархлул системалийн, ххуйсса асар биян бувайссар.

Дренаж хIисаврай

Гьивхьхьул макьара ишла бувайссар (агарда чIявусса бухьурча) ахъуву зат дугьлайни дренаж хIисаврай, хаснура щин чIяруну дацIлацIисса кIанай, мукунма мурхьру бугьлагьинийгу. Чансса бухьурча, гьивхьхьул ккири ишла бувара къатлуву горшокирттаву ххяххия (комнатные растения) дугьлайни ягу рассада дуллалийни дренаж хIисаврай. Гьивхьхьул макьара кумаг бувайссар аьркинссаксса хъатру ядавриву: хъатру чIяруний мархри аьян къабуван, хъатру чанний – думур дуруччин.

Ахънил диц-куц авур дуван

Ахъувусса марсри (хаснува тIутIалмур, кьюнукьулмур) урувгманал яру ххари хьунну, авурну чIалачIи бувангу, ванищала архIал дургьумунин мюнпатраннугу ишла бувара гьивхьхьул макьара. Мульчирование – укун учай цумур-бунугу марслул ялттусса ссал-дунугу къат дакьаврийн. ХIакьину жува ихтилат буллалисса гьивхьхьулмур къатлил марсри буруччайссар личIи-личIисса зиянчитурая, хаснува оьнцIул шатрая, мукунма цIинцI-урттуя. Марслуй даймур дурну махъ ялттура-ялттусса къат (4-4 см. лахъшиву дусса) дувара гьивхьхьул макьарттул.

Оьргъашиву хIисаврай

Гьивхьхьул макьара бучIиссар мюрш бувну аьрщаравух хIала бувангу, хъинну хIуен бувансса каши дакъахьурча, шайссаксса мюрш бувну. Вайннул аьрщи парх дикIан дувайссар, дургьумур витаминнал дуччин дувайссар.

ГъангъаратIи бат баншиврул

Гьивхьхьул макьара аваданссар юглон тIисса затрал – аьрщи зиянчитурацIа марцI дувайсса фитонцидрал. Макьарттул кIива стакандалийн гъилисса щинал ца литIра хIисаврай дуртIуну, 24 ссятрайсса диртун, вай щин пурх учин аьркинссар аьрщарайн ягу муний ххяхлахимунийн. Укунсса щиная нигьа бусайссар колорадуллал гъангъаратIи ва тля.

Гьивхьхьул макьарттул лах

Хъиннува хъинссар дургьумунин гьивхьхьул макьара ччувччуну хьусса лах. Вай бучIиссар аьрщаравун бичин, бучIиссар вай хIала бувсса щин ххяххиялийн цийнна-цийнна дутIин, мукунна зиянчитураясса буруччаву хIисаврай, ххяххиярттал ялтту пурх учингу.
Гьивхьхьул макьарттул лах аваданссар кальцийрал, калийрал, фосфорданул, магнийрал, мукунна чIярусса цаймигу мюнпатсса затирттал.
Шиккува кIицI лаган, гьивхьхьул макьарттул пачлил бургъурду ххуйну марцI бувайссар кIуврацIа. Ми марцI хьуншиврул аьркинссар анжагъ гьивхьхьул макьара пачливу ччуччин.