ЯхI жандалияр ялтту бувккукун

НурмахIаммад Къиримнаву
«На лаккучувра»

Ца лахIзалий щалагу билаятрайх ппив хьунни 25 шинавусса Виричув НурмахIаммад ХIажимахIаммадовлул цIа. Ца лахIзалий къакIулнангу кIул хьунни душиву Аьрасатнаву вирттаврал мина – Дагъусттан, бушиву Дагъусттаннай лак тIисса къучагъсса миллат. Бушиву лакрал миллатраву, «ЩилчIав хьхьичI ник рищаяр, ивчIан ацIанна» учайсса, жандалияр яхI хьхьичIунсса, нигь-ццах дакъасса вирттал.
Оьрмулуву мудангу буссар виричувшиву дансса мутта учай. Дяъвилул цIараву, НурмахIаммадлул кунна, нигьачIаврил хьхьичI ник къарирщуну, жан дуллусса виричувшиврул кьимат хъиннува бюхттулссар. Гьай- гьай, цумурцагу ниттин кунма, Сапижатлунгу арс сагъ-саламатну цила чIарав ччанссия. Ци банссар, аьраличувнал пишалул бурж бур Ватан дуруччаву, дяъвилул цIараву хьхьичI ххуттай ацIаву. НурмахIаммад ччимур ниттил цила хьурдай учинсса арсгу, ххаллилсса дусгу, гъанчувгу ивкIшиву буслай бур цинявппагу ва кIулми.

Ниттищал ва уссищал Аьвдуллагьлущал
Сапижат, нину

Сентябрьданул 29-нний 26 шин хьунтIиссия ттул аьзиз­сса арснан. Гиччава най уна кьянкьасса, адаминашиву ду­сса икIайва. Хъунанал хIурмат, чIивинал рахIат бикIайва. НурмахIаммад увсса чIумал на шяраву ттула нитти-буттачIа бу­ссияв. Яла шилунмай бувкIссияв, арсгу садикрайн улунсса пикрилий. Чурх буссагу, ччяни зат лаласайссагу ияча, ряхра шиннагу къархьуну гьан увссия школалийн. Навагу школалий байбихьулул классирттаву дарс дихьлай буссияв, ттущала архIал уцайссия. Ттухь мудан бикIайссия шаппа ххал бан лавсъсса тетрадьру. Цува чIивисса унува, ттуща гайгу лавсун ачайссия. Виламур сумка гьаз барча гьарича тIисса ттухь учайва: «Дадай, на адаминарахха, на вин кумаг бан аьркинссар».ЧIивима арс садикрайн занай ия. На ца даврия цамунийн лечлай, авара хъанахъисса чIалай, пикри мабара, на иян анна, уцингу гьанна тIий, хъар цайнна ласлан икIайва. Гиччава най уна хъуна адаминал дакI дусса ия.
ЧIивину унава каратэлул, лачIун буккаврил секциярдайн занай уссия. Гьарзат кIул хьун ччисса ия. Классраву хьхьичIунну, циняв цала хъирив бачин бувну икIайва. Учительтурангу ххирассия. Ва цукун тарбия ав тIун бикIайва. Жижара бан бувкIсса цинявппагу учительтал бия : «ТачIав иттав авцIуну, махъунмай махъ куну къадакIнийри», –тIий.
Ттула ппугу учитель ия, жу жувагу учительнал хIурмат кIулну тарбия хьусса бияв. НурмахIаммадлун кIира- шанна шин хьусса чIун дия. Бутта ца рязину увкIунни: «Ласнащал бакъара куну пикри мабара, ттул душ, ваная вил махъ ацIансса, арулуннан кIанайсса арс уккан­ссар», – тIий. Циявхьур, ппу яттил хъирив лавгсса ккавккун, чIивисса оьрчI архсса манзилданий ганал хьхьичIун лавгун ия. Жу Семендердай яхъанай буссияв тани. НурмахIаммад цалчинмур классраву дуклакисса чIун дур. Шава акъасса хIисав хьуну, ва ци уври тIий, къазразан бувну бура. Манарда тIий уна, мютIи ан къавхьуну, жучIатува нанисса ттула ппу тIайла уккан автостанциялийн ияннин лавгун ия. Ца ппурттуву арулчинмур классраву дуклакисса оьрчI увкIунни цала буттачIату: «Дадай, буттачIа хъамалу Ингушнал Президент Евкуров ия. Нагу га куна воздушно-десантныйлувун ухханна», – тIий. Гъумук 9-мур классраву дуклай уссия. КIия увкIсса чIумал увкунни: « Адаминал мурхь бугьан, къатри дан ва арс ан аьркинссар тIун бикIайхха. Цалчинмур даву на дав, дадай. КIай Гъумукун бувххун нанисса кIанттурдай бувгьусса мурхьирдаву буссар на бувгьусса мурхьругу».
Экстерно школагу къуртал бувну, ЕГЭ-дугу лавайсса кьиматирттай дуллуну, Рязаннай дуклан увххуна. Бюхъу-бажар бусса ия. Цалчинсса семестрданий зачет дуллушиву бусан оьвтIий ур: «На зачет дулав, на ва вилгу, ттула ххирасса историялул учитель Асият Мусаевналгу хIурматрайнур дуллусса», – увкунни.
ЦIусса шинал байрандалул гьантрай итаавкьусса чIумал, ца хъунмасса, цува къачIалачIисса тIутIал кацIгу лавсун увкIунни: «Вин барчаллагь, дадай, на укун тарбия увсса. Ттуяр хъунисса оьрчIру бур портянка дахIин, чIатIа дизан, цала хъирив марцIшиву дан къакIулсса. Щукру ттул ина бусса», –тIий, хъямала агьлай ия.
ТIайлашиву ххирасса ия, дусшиву дан кIула, чIявусса дусталгу бия. Чув ухьурчагу вив лавсун икIайва. Рязаннай дуклакисса чIумалгу тиха оьрус дустуращал учIайва. Вайннангу жува цукунсса инсантал буссарив кIулну бикIан аьркинссар учайва.
Махъунай нанисса чIумал : «Ттул душварах ххуйну бургу», – куну, щарссагу, бан бувасса душгу ттуйн тапшур бувна. Нагу хъярч бувссия: «ОьрчIру тарбия буллай бивкIсса ттуща душ тарбия бан шайссарив», – куну.
2017-ку шинал къуртал бувна академия. Тичча Ставрополлайн 247- мур гьавалул десантрал казачий полкравун тIайла увккуна. Ххюра шин шавай дуссия тийх зий. Къуртал шайхту, шавай зана хьунна, вичIан, ттула кулпатрачIан тIий уссия.
Мартрал 14-нний кулпат бувну шин хьунтIиссия. КулпатрачIан оьвкуну, ванил бувсун бия роддомрайн нанишиву: «Ххуйсса хьхьу дур, на дуаь данна», – увкуну ганихьгу, яла ттуйнгу оьвкуна: «Ина мичча чунчIав къагьанссарахха, дадай». «На шикку бура, арс, вай ца чулийн буккайхту, оьвчинна, пикри мабара», – куссия.
«Маоьвчара, чича», – кунни. Душ байхту сурат гьан дував, «Аллагьнан ххирасса бизаннав», – кунни. Тавакъю бунни душнил вичIилухун азан буккияра куну. Му ккалаккисса видеогу гьан дав.
Баннинма душнин ттулла цIа дизанна тIий ияча, мадизара, хъамитайпа на кунма кьянкьасса бикIан къааьркинссар, – увкуссия. ЯлаТаймия тIисса ­аьраб цIа дизан пикри бувну бия кIинналагу.
Гиччава най унувасса виричув ия. Ттул ттиликIну уссия. Дахьварухха жува яхъанантIисса тIун икIайва. Гьарца бувсса кьинилийн чIивима уссийщал дахханасса бахшишру дайссия.
Ттул арс ччинал цала хьурдай учинсса арс ия. Цала кулпатран цукунсса лас уссарив ккаккан ан къаивтунни.

Я Аллагь, дуниял паракьат хьуннав. Царагу нину на кунна аьтIутIи къаданнав. Украиннавун лавгсса оьрчIру цала бавахъачIан цIуллуну зана хьуннав!

Буттащал Энгельслущал ва Ингушнал Президентнал уссищал УвайсхIажи Евкуровлущал
Энгельс, ппу

ЧIивинийва сивсусса, кьян­кьа-кьурчIисса оьрчI ия. АцIра шинаву спортрахун агьну, Да­гъусттаннал, Ухссавнил Ккавкказуллал, Кьиблалул федерал округрал чемпион хьуссия. Итххявхсса, хьхьичIунай нани­сса ия. На чIивину унува мунахь учайссия: «Мукъул, дуллалисса даврил махъ ацIан лахьхьи. Булав махъ – бугьи. Учав махъ – жаваб дула».
Ца чIумал увкIунни: «Вил тренер ттуйн дяъвай ур, на таначIан къазананна», – тIий. «Багьана бакъана та вийн дяъван къаикIайссар, вий аьй дикIантIиссар», – учав. БувчIуну, лавгунни. Увкумуних вичIи дишайва, бувсмур лаласайва.
Училищалувун увхсса чIумал мунан дахьра 15 шин дия. Тиву ва оьрмулувусса къабикIайссар. Яла жагьилма студентная кIул хьуну, командующий хъярч буллай ивкIун ур: «Я, ттул арс, ина, ххишаласса уну шавату уккан уврав», – тIий. Арсналгу жаваб дуллуну дия: «Ттухь буттал увкунни, адамина хьун ччай ухьурча, аьрали училище букки». Училищалувун увххун дачIи шин шайхту, на таначIан лавгссияв. Ва ттул кIану бур, буттай, тIий, рязину ия. Училищалуву спортрал бяст- ччаллаву гьуртту хьуну, курсрал, училищалул, щалагу Рязаннал областьрал, СНГ-лул чемпион хьуна. «Лайкь хьусса спортрал мастер» тIисса цIа ларсуна. Училище бувккуну махъ Ярагъуннил гужирдал хIаписар хIисаврай кIийла гьан увна Сириянавун. ЦIалцIи щуну щаву дирнугу ивкIссар.Тиха медальданущал ва Сириянал Президент Асадлуясса Барчаллагьрал чагъарданущал увкIссия. Сириянавасса оьрчIангума лакку маз лахьхьин бувну бия. Ца чIумал оьвтIий ур видеосвязьрай. ЧIарав авцIуну ур ца лухIи-пурщисса оьрчI. «Дядя Энгельс, ссалам аьлайкум. Цукун ура, ци иш бур?» – тIий ур. «Мугу лаккучув урив»? – цIухлай ура. ­«Акъар, буттай, на ванан лакку маз лахьхьин бував». Асадлул къаралданувасса оьрчI ия. Бангладешрая оьвкунни, хавар бавну, жижара бан. Нуриклул лахьхьин бувсса махъру ттун ттигу хъама къабивтунни тIий, лакку- оьрусрай гъалгъа бунни.
Жу, ппу ва арс бакъассагу, коллегахъулгу, дусталгу бияв. Цувагу цала даву кIулсса ия, аьркинмур ттухьгу цIуххайва. ДакI ххарину дикIайва тIайла авцIусса, адамина кунасса уну тIий.
Кьиблалул федерал округрай роталул командирну уссия. На мунахь учайссия: «Ттул ппу хIухчу ия, ттухь бусансса акъая, вил махъ на ура. КъакIулмур цIухха».
– Ттухьхьун яла захIматмур, рота дуллунни, – тIий, рязи акъа ия. «Вийн вихшала дуну тIийри, дурсса вихшала лайкь дан аьркинссар», – учав. УрчIва зурувату ванал рота гьавалул десантрал аьралуннал яла хьхьичIунмур рота хьуна. ЧIярусса наградарттугу лайкь дуруна. 2021-ку шинал гьавалул десантрал аьралуннал учениярттаву НурмахIаммадлул цалчинсса кIану бувгьуна. Ванан медаль ва грамота дулун цува ВДВ-лул командующий увкIун ия. На арснацIа ххарину икIайссияв.Тти навагу оьрму лавгун ура, вайминналсса НурмахIаммадлул банссар тIий икIайссияв. Хъару гъаргъун ливчIунна. Мунина куна: «На, ивчIарчагу, щилчIав хьхьичI ник къарищунтIиссар, буттай», – тIун икIайва.
Жан дулайсса ххуллий къучагънал кунна дуллунни.

НурмахIаммад чIивиний
Мадина, кулпат

НурмахIаммадлуя ттун жула инсантурацIа баллан бикIайва, амма, нава буцланнин, ттун га къакIулссия. На мукун увкукун, циняв махIаттал хъанан бикIайва, НурмахIаммадния цинявннан кIулссар, вин цукун къакIулли тIий. На Къизлардай ялапар хъанай бияв, му Ставрополлай ия.Ттуяту ганахь гъан­ссаннал бувсун бия.Телефоннавух чичлай ца барзуксса хIал хьуна. Яла ца жула Къяннал хъатIи бусса чIумал ккавкссару жу цаннан ца. Ттун ххуй бивзуна ганал ихтилат, мяърипат. Ганаща гьарзат бигьану бувчIин бан, ца-кIива мукъуйну цала чулийнмай кIура баен бан шайва. Бусан-учин кIулсса, цIуцIанпир бусса ия. Ттул нитти-буттащал кIул хьусса чIумал, гайннан хъинну ххуй ивзуна. НурмахIаммадлун на лавкьуну ччай бияв. Ялув къаливккун, нахIуну бувчIин бувна. На рязи хьувкун, ххари хьуну, ттуя вин бахшиш дуссар, на вин ца ххуйсса каниш ласунна увкуна. Буллусса махъ бацIан байсса ия.
Жува чIявусса оьрчIру банну учайва. ЗахIмат хъанарча, кIирагу бавачIан гьан булланну жува бигьалаганцIа. Жула оьрчIан лакку маз кIулну бикIан аьркинссар, жува гай лакку мазрай гъалгъатIи буллантIиссару тIун икIайва.

Рукьижат, ниттирссу

Жу шанма ссу буссару. Хаварду бусу, хъярч- махсартту буву жуву на бияв. НурмахIаммадлул ляличIинура ттущал макьу дакьайва. ДакIниймургу бусай­ссия. Хъярчру буллангу ххира­ссия. Циняв жул уссурссуннал оьрчIах аякьа дусса ия. Цуманал ци дантIиссарив буслан икIайва. Цинявппа ххира буллай, хъаралун бакьлан икIайва. Ванал илкинсса дакIнил бутIа цинявннайн бияйва. ЛяличIисса, нур дирзсса оьрчI ия.

Ниттищал ва уссищал
Рязаннал областьрал губернаторнал хъиривчувнащал
АтIа, буттарссу

Ттула къумашиву мукъурттийну бусан къахьунссар. Итххявхсса, бусан-учин кIулсса, оьрмулул шиннардиха къалавхьхьуну аькьлу бусса уссия. Маччанах ччаву дусса икIайва. Га увкIукун, къатта чаннал буцIайва, лавгукун бачIва буккайва, дакI хъирив кIункIу тIун дикIайва. Цува ххира хьуннав тIисса ия. ЯхI бусса, чувшиву дусса ия чIивинияцIава.

Гулжагьра, буттарссу

ЧIивину унава итххявхсса, гьармуниву хьхьичIун ливчусса оьрчI ия. На Нальчикрай ялапар хъанай буссияв. Тихун соревно- ваниярттайн учIайва. Цалчин­сса кIану къабугьарча, настроение дакъа икIайва, тти ппу ттухун дяъвантIиссар тIий. Хъиривминнуй ххув хьунтIиссара тIий, паракьат уллан бикIайссияв. ЧIявусса луттирду буккайва. Ххирая шеърирду ккалангу. Цалагу чичайва. Гьарица чулухасса гьунар буллусса ия.ГьарначIан ияйва, гьарнах къулагъас дайва.Чув ухьурчагу, вив лавсун икIайва. Цува авцIусса кIану чIюлу байсса ия.

Асмара, буттарссу

НурмахIаммад жул шамилчинмур никирайсса аьралийчувъя. Ростоврай аьралий академиялуву дуклай ивкIссар ХIажимахIамма тIисса жул буттал ссурахъу. МарцIну ххювардай дуклай ивкIун ур. Физкультуралул мукьва лавсун, му бакьин бан экзамен цIунил дуллай, лахъния бассейндалувун ххявххун, бакI щуну ивкIуссар.
– Вил занакьулушиндараву, гьарца тIуллаву, адаминашивруву, чумартшивруву ттула уссу чIалан икIайва тIий, НурмахIаммадлуха зума тIийна бур ХIажимахIаммадлул ссу Саият.
Сисаву, кьянкьашиву, яхI оьтту-ттурчIавухва буллуну бия НурмахIаммадлун.

Рязаннай училещалуву

Р.S. Украиннал аьрщарай хъанахъимунил къювулул бувгьусса ттул бакIрава цукунчIав буклай бакъар школалул сахIналий бувккусса шеърилул ххару:
Пятнадцать республик как сестры живут,
Пятнадцать республик покой берегут,
Пятнадцать республик за дружбу стоят,
За дружбу народов, за дружбу ребят…

ДакIний-мазрайва бур Абачара ХIусайнаевлулми ххаругу:
«Украин аьрщарай ххуй душнил карав,
Жан дулун багьуна вин жагьилнува»…
тIисса, Буттал кIанттул цIа­ний­сса Хъун дяъвилий жан дуллусса уссин хас бувсса шеърилувасса ххару.

Ттаттащал МахIаммадлущал