КIулшивуртту дулаврил ххуллий

Коллективращал
Малик Султанов

ЧIярусса шиннардий ЦIу­ссалакрал райондалул кIулшивуртту дулаврил ххуллий зий хъунмасса захIмат бивхьусса, ДучIиннал шяравасса, Закирдул арс Султанов Малик чIявучин кIулссар ххаллилсса учитель ва каялувчи хIисаврай. Ва кIулминнал, ванащал архIал зий бивкIминнал, Маликлуя ихтилат багьувкун, хьхьичIра-хьхьичI кIицI лагай ванал жаваблувсса ва кьянкьасса хасият. Ванал ппу Закиргу укуна тIайламур ххирасса, жяматран бусравсса адамина ивкIун ур.
Закир, 1929-1931 шиннардий Щурагь ЯтIул аьралуннал кьюкьраву бурттигьалтрал полкраву аьра­ли буржгу биттур бувну, 1939 шинал Гъумук призывниктал хIадур буллай ивкIун ур. Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъви байбивхьусса чIумал призывниктурал взводрал хъунаману тIайла увккун ур дяъвилийн. Дяъвилия зана хьун кьисмат къавхьуну бур, 1944 шинал Ватан дуручлай жан дуллуну дур.
– Ттун буттал лажин къаккаркссар, мунал бакIрачIан бувкIмургу балжину кIулну бакъар. ХIакьинусса кьинигу хьунабакьай ттула буттая ххуйну гъалгъа тIисса инсантал. ДакIний бур, чIявусса халкь бавтIсса ца мажлисрай райондалий х1урматрайсса Ххутиятусса Хъун Юсуплул цала ихтилат байбишиннин цIувххуна ДучIиятусса Закирдул цучIав урив шикку куну. Мажлисрайминнал на ккаккан увнав. Яла Юсуплул бувсуна 1939 шинал цув, чIаважагьил, Гъумук призыврайн хIадур хъанахъисса чIумал, чай буртти икIангу, тур рищунгу Закирдул лахьхьин бувссия, лап итххявхсса ия, ххяххан бувну нани­сса чал лултту уккайва, тур рирщунугу жарглий бивщусса щяправу цавагу бавцIусса къаличIайва тIий. Ттун тIааьнну бия ттула ппу укун дакIнийн утлатаву, – тIий, буслай ур Малик.
Дагъусттаннал университетрал математикалул факультетгу бувккуну, ацIрахъул шиннардий Малик зий ивкIун ур ЦIуссалакрал райондалийсса ДучIиннал школалий физикалул ва математикалул учительну. 1977-1981 шиннардий ва ивтун ур цува зузисса школалул директорну. Мунияр махъ цаппара шиннардий ЦIуссалакрал райондалул ОНО-рал инспекторну зийгу ивкIун, цIуницIа ДучIиннал школалул директорну увкIун ур.
2000 шинал ЦIуминалийсса ДучIиннал шяраву буллай байбивхьусса школалул директоршиву дангу тапшур бувну бур опыт бусса, даврил сант кIулсса Маликлуйн. Гьай-гьай, цIусса миналийн бизаврицIун дархIусса чIярусса захIматшивуртту хьунадакьлакьисса чIумал, школалул къатригу дурну, дуккаврил процессгу нирхиравун бутан каялувчинан бигьану къабивкIссар.
– Школа тIитIлатIисса цалчинмур шинал гиха цаягу учитель къаувкIуна ЦIуминалийсса школалий зун. Мунияту ттун багьуна учительтал шиккува­сса щархъая батIлан. Жула шяравусса оьрчIру хъинну чансса бия. МиннацIун дуклай буссия лагмасса шяраваллавассагу. Му чIумал бувагу 15-20 кулпат бия ЦIуминалий. Дахьва тIивтIусса школалун цуппа ца лу къабуллуна. МахIачкъалаливсса школар­ттайх уклай, луттирду батIлай, занай ивкIра. Укун зий, школа кIира-шанна шинал дянив райондалийсса хьхьичIунсса школар­ттал даражалийн бувцуссия. На ттуярагу, махънаягу даву тIалав дуллай ивкIсса цIа дуккан дан акъаяв. Дуккавриву тIалавшингу хъуннасса дикIан аьркинссар. Шинал дянив лях лавгмур хъирив лаян бан захIматссар, – тIий ур Малик.
Цумур кIанай зий ухьурчангу, давриву дакI дирхьуну, цайва рахIму къабувну, аьй къадучIансса куццуй зун икIайсса ивкIун ур. Пенсиялийн увккун махъгу дакI цIий ур цува каялувшиву дуллай ивкIсса школалий. Школалийри гьармунил гьану бизайсса тIий, дуккаврил даража гьаз хьуну ччай, дуклаки оьрчIан, учительтуран ххуйсса шартIру дузал хьуну ччай, буруккинттарай ур.
Маликлул кулпат Аьйшатгу ванащал ца школалий биологиялул ва географиялул дарсру дихьлай бивкIун бур. Ванил учениктурал райондалул ва республикалул олимпиадарттай хьхьичIунсса кIантту бугьайсса бивкIун бур.
Гьай-гьай, цалами оьрчIангу вайннал ххуйсса тарбия дуллуну дур. Маликлул душнил Анжеллал марцIну ххювардай къуртал бувну бур школа. Сургутлив спортрал школалий шахматирттал тренерну зий ч1ярусса шинну дурну дур. Ванил цимилагу хьхьичIунсса кIанттурду бувгьуну бур Сургутуллал райондалул турнирдай.
Шиккува бусан, Маликлул, хъунмасса захIмат бувну, чивчуну бур ДучIиннал шяраваллил тарих, хъирив лаллай, дурну дур ДучIиннал, ГьаркIассуннал, Сундараллал шяраваллава дяъвилийн лавгминнал ва зана къавхьуминнал сияхIру. Мукуна, архивравун занай, ванал аьлтту дурну дур 1886-1917 шинайн дияннинсса переписьравасса ДучIиннал шяраву ялапар хъанай бивкIсса кулпатирттал сияхI. Ванал чичрурду ххал дуллалисса чIумал итталун багьлай бия исвагьисса хатI. Ххуйсса хатIлий тамаша буллалисса жухьгу Маликлул хъярч бувна: «ХатI ххуй бивзуннихха Аьйшат ттун хьу­сса», – куну.

Ппугу, нинугу
Валериан Абакаровлущал
Маликлул душ Анжелла Анатолий Карповлущал

Вай гьантрай Малик Закировичлун оьрмулул 80 шин бартларгунни. Ва мутталийсса оьрмулул ххуллу ванал марцIну, лайкьну бувтун бур. Тарбиячинал, учительнал пиша язи бувгьусса инсан цума-цагу хьхьичIа-хьхьичI цува икIан аьркинни цайминнан эбратран. Махъ бакъа, мукунминнавасса ур жува ихтилат бувма.

Андриана Аьбдуллаева,
Имара Саидова