Ччиссаксса бия гьашину Лаккуй къакъунт

ХIарачат бувара на гьар шинах отпуск Лаккуй гьан буван. Найбунува учинна, буттал шяраву гьан бувсса гьантрачIан цичIав къадияй куну. Инсаннан цува увсса, хъуна хьусса кIанунияр хьхьичIунссагу, ххирассагу кIану бикIайсса ххай бакъара. Турция, Италия, Испания тIутIимигу ттун къабувчIай. Гьарманал цанма къулаймурди язи бугьайсса. Ттул дакIрив мудангу ЦIувкIрав кIункIу тIун дикIай. Вана Европанавунсса путёвка, насу, бигьалаган, язи бугьи я Европа, я ЦIувкIул учирча, ца дакьикьалийвагу аглан къавхьуну на язи бугьантIиссия ЦIувкIул. ДакIнийхтунура тIисса. Чил кIанттурдай ттун, кIилчинмур кьини къахьурча, шамилчинмур кьинира бизаршиву дагьай. Лаккуйрив ялу-ялун лахъи лаган хьурдай тIисса асар цIакь хъанан бикIай.

Гьашину Лаккуйн бачин чIал шаврил сававгу, чIунгу захIматсса духьувкун, отпускалий бухьурчагу, «Илчилул» сайтрайн ттуятува кумаг бушаву дия. Ахиргу, Лаккуйн къабиярча, къашай хьунсса кунма­сса илгьан дакIнивун буххайхту, бувкру ххуллийн. Уттинин на лакрал аьрщарайн къапулувух къабувххунма бияйссияв. Утти Гъумукун буххавай­сса кIанай Лакку билаятрал къапу хIисаврайсса кIалан бувну бия. Къапу къаоьккия! Архниява къапу ххал шайхту, жулва машина къапулувух бухлахисса видеогу ларсъссия. Социал сетирдай чIявуссаннан ххуй дирзуна. Навамур кIа кIаландалул хьхьичI аглан хьусса ппурттуву, ттухьва нава бивкIра, цуксса ххуйну къахьунссия ва кIалан цIувцIу чария дурссания тIий. Гьай-гьай, маслихIатру булланни бигьасса. Амма чартту цIуцIаврил пагьму бусса ус­ттартурах утти чув лугланссар? ЦIувкIрав лакку чарттая ­уссил къатри дуллали­сса усттартал ссурхIи лявкъунни. Хъинну чан­сса бакъа, бушиву къакIулли жулва чарттаха зун ччисса ус­ттартал. КъакIулли ссурхIиял усттартураву цукун яхьуссарив му пагьму, цIана къат­ригу бигьанна калпушир­ттая дуллай бухьувкун.

Амма уссил цIуну дуллалисса къат­рах ябитлатийни, жулва чар­ттая бувсса ппаллу ттун чарттал шедеврну чIалай бия ахъушиял кIяла чарттал калпуширттая бувминнуяр. Мяйжанссар, жулва чарил къатри бявкъуссар тIий бия. «Глобальное потепление» чавай, ялу-ялун кIирисса гъи ялун нани­ссар тIий бухьувкун, дюхлул­сса къатрах мюхтажшиву дагьну жува шагьрурдай зунттал чар­ттая къатри дуллайгу байбишинавав? Фантастика! Цимил кка­ккарчагу, ябатIин къахъанай, буруглай бикIара шяраваллаву и­свагьину цIувцIу-чария дур­сса къатрал чIирттах. Ттуршлийсса шиннардий цIакьну бавцIусса авкьатсса кIалантругу, дарвазарттугу! КIанттул му­ххал ус­ттарнал дуссукъатлуву був­сса мярдугу ттуршлийсса шиннардий сситтул къабувку­сса. Вана ва суратрайсса къатри дуссар ЦIувкIуллал ккурчIавра.

Мудан тамаша бувара чарил чIамуй! Укунсса чIамурду дуван цир усттарнан аьркинну диркIссагу, ца кьютIилугу, магьиршивугу дакъа? Жува буру техника, транспорт тIий. Техникагу, транспортгу дакъасса заманнай жула ппухъруннал, хъунисса ххялчIив ххилай, азгъунсса кьунтту гъагълай дур­сса къатрими виртталну дарцIуну дур хIакьинусса кьинигу, хъуни марххалттахьхьун ва чявхъардахьхьун мадад къабуллай.


Ялу-ялун чан хъанай бур шяраваллаву яхъанахъимигу, ла­кку мазрай гъалгъа тIутIимигу. Ятинну личIлай дур заллу акъа­сса къатригу. Мяйжанссар, вара кьини дурккун дур ЦIувкIуллал дазуцIухсса ссурхIиял шяраваллайнгу. Ттул ххюра-ряхра шинъя ссурхIиял махIлалийн къабивну. ЦIувкIрату вайнначIан ххюра километралул манзилданий­сса ххуллу бур. Амма Цумурщин тIисса кIанттайсса, арцул пар бусса, щаращул щиная нахIала буван ччисса зувулул бувцунна на ссурхIиялми ар-майданнайнгу. Ялув-Хъяршли ва Лув-Хъяршли тIисса кIира шяравалу дур ЦIувкIуллал дазуцIух. Вайннуйн кутIану Дарккулгу учай. ХьхьичIва вай шяраваллаву хъунмур никирал инсантуран сайки цинявннан кIулну бикIайва ла­кку маз. ЦIувкIуллал ятти­къуш­лий­сса чIявуми хIухчалтгу ссур­хIи бикIайва. Ттул ппу удаман ия, жунний ичIува ссурхIиял хIухчалт чан къашайва. Миннал жухьхьун чагъардайсса къурушру дириян дурну ххари бувайвав, жугу гацIана ттучандалийн лечайссияв. Буттан хIисав хьуну, оьрчIахьхьун арцу дуллан къабучIиссар, арцул ми зия буллалиссар тIий, къадагъа дирхьуна хIухчалтрай. Амма миннал буттан кIул къахьунну дириян дувайва жухьхьун, жугу, кканпитIирттал жипругу дурцIуну, Аьсар- Ххяллухун лихъайссияв. ХIухчалт жуланийн бучIаврия ххари шайссияв, бава миннан ччатIру шахьлай, дукрарду дуллай азурдану дунугу. БикIайкьай бусрав шай­ссагу. Хъунама уссин хъатIи буллалийни, ссурхIиял хIухчалтрал делегация бувкIуна яттил гьу­хъалагу хьхьичI даркьуну. На ятту бакъа акъара тIий, бутталгу маччанайх бавчIуна хъатIи буллалисса ххаришиврул. Ва ялагу, ссурхIиял шяраваллаву сайки къаикIайва ппу къакIулсса инсан, ХIажирамазаннул душ бура учирча, жунний хъамалу къавхьуну къалагайссара тIун бикIайва. ДукIу уссил оьрчIал хъатIуй ссурхIиял хъамаличунал арс ккаккайхту, ххаришиву дурххуна дакIнивун. Хъинникьай буттахъал дусшиву арсурвавралгу. НукIува кIицI лавг­сса куццуй, ЦIувкIуллал шяравалу кунна, дачIра хьуну дур ссурхIиялссагу. Асар хьунни ттухьва ца хъамитайпалул бувсъсса хавар. Уттигъанну гужсса микI бивчуну, магъуйсса шиферду ккутIари дувайхту, ца жагьилнал (та шяравува мина дирхьусса, ягу шагьрулия увкIсса ивкIссарив цIуххинсса духIин къархьунни) цинявннал магъив дакьин дурну дур, аьркинмур цалла машан ларсун. Ва даву дува тIисса акъа унува. Барчаллагьрихха! Бур цIувкIуллал ва ссурхIиял хIаласса ташурдугу. Хъамакъаритай ттуннагу, цимирагу шин ЦIувкIрав дуварчагу, ссурхIиял чIинчIу бакIрая хIура къадурсса СахIив тIисса щарсса. Ванил душ цIувкIрачунан щар хьуну бия, вагу шяравун дирзуна душнищал, амма ссурхIиял миллатрал колорит ядурна цурда дунияллия гьаннин. Ттун му мудангу жулла шяраваллил чIалачIин авур дуллалисса щар­сса кунна дизайва.


Тамаша бивзунни укунсса ишгу. Ваниннин ца кьура шинал хьхьичI ца мурхь ба­къассия УрчIбакIуй. Ва урчIва ба­кIул ссиртри. Утти УрчIбакIу хIа­лурдахьхьун лавгун бия. Му ссигъагу бувчIин буллай бия колхозрал яттил гьухъаллу духлагаврийну. Вара сававрай ццун хьуну дия ТIунигьанавсса хIалугу. Жу инттухунмайва ТIунигьанав лагайссияв чIируннан, бюрчурдин щюлли уртту дуван. Уртту ххяххан дуранугу, щяту дахьва личлачисса чIапIив бив­ттуну бучIайссияв. Утти, хIалу ццун шаврил, хIав буххангума захIматну бия. БувцIусса чан­тайртту кIу хьуну, жу ми кувни гьанах ялавай ратIув ккуру битайссия. Кувни жул чантайртту ратIнил чарттал ппив-ххивгу бувайва. Ниттихъалгу танмихI къабувну битайххивав. Чантайрттугу ябуван аьркин­сса чIунну дия.
Ччиссаксса бия гьашину къа­къунтгу. Махъсса шиннардий ми чан хьуну бу­ссия, ягу хьусса кунма чIалай бухьунссия. Хьхьиругу мукунма. Утти лелу­ххантрал яругу, дакIгу ххари дуллай дия. Мяйжанссар, читIри, вяркъулт янин ххал къавхьуну шин ххишалагу хьухьунссар тIиссагу бия.