Лайкьну бивтсса оьрмулул ххуллу

[dropcap]М[/dropcap]ай зурул 28-нний оьрмулул 80 шин бартлаглай дур Гьун­чIукьатIрал шяравасса СалахIуттиннул арс МахIаммад Аьбдуллаев увну. МахIаммад Аьбдуллаев Дагъусттаннай шампанскийлул производствалул гьану бивзминнавасса цар. Ва ДР-лул промышленностьрал лайкь хьусса зузалар, захIматрал ветеранни. 80 шинал юбилей – агьамсса ишри, инсаннал оьрмулул ва захIматрал ххуллул жям дуллалисса байранни. Мах1аммадлул бувтун бур яргсса, авадансса оьрму.

Увну ур ва Лакрал райондалий ГьунчIукьатIрал шяраву. ГьунчIукьатIрал шярава бувкссар чIявусса цIа дурксса инсантал. Нажагьсса бухьун­ссар дунияллийх цIа дурксса аьлимтал Амир Амаевлуя, МухIаммад Дандамаевлуя, Социалист ЗахIматрал Вирттал Гъа­зи Хинча­ловлуя ва Юрий Жа­наев­луя къабавсса.
ГьунчIукьатIрал шяравасса хьхьичIунсса, машгьурсса инсантурал сияхIраву лайкьсса кIану бугьлай ур цала захIматрайну, шяраву, райондалий акъассагу, щалагу Дагъусттаннайгу бусрав хьусса МахIаммад Аьбдуллаевлулгу.

1966-ку шинал Краснодардай Политехнический институт къуртал бувсса МахIаммад тIайла увккун ур зун Альметьевск тIисса Татарнал шагьрулийсса Миннибаевский газоперерабатывающий заводрайн. Ва бивкIун бур Европанаву яла хъунмамур газоперерабатывающий завод. МахIаммад зий ивкIун ур шикку компрессионный цехраву инженерну. 1970-ку шинал ванайн цачIава зун оьвкуну бур «Дагвинообъединениялул» хъунама МахIаммадаьли Аьлиевлул. Ва МахIаммадлун Краснодардай дуклакисса чIу­мала кIулну ивкIун ур.

Таний МахIаммадаьли Краснодардай «Росглаввино» тIисса Аьрасатнал виноделиялул ва виноградарствалул агьаммур управлениялул хъунаманал хъиривчуну ивкIун ур. Яла ва «Дагвино» объединениялул хъунаману ивтун ур. 1970-ку шинал июль зуруя айивхьуну МахIаммад зун ивкIун ур «Дагвино» объединениялул хъунама инженерну. 1973-ку шинал тIайла увккун ур Дарбантуллал чяхирданул завод­рал хъунама механикну.

Таний заводрал директорну ивкIун ур хьхьичIва коньякирттал комбинатрал директорну ивкIсса Роберт Нахшунов. «Дагвино» объединениялул хъуниминнан пик­ри бивкIун бур заводрай Совет шампанское итадакьлан­сса, заводрангу чяхирданул завод тIисса цIа дулунсса. Ши­кку къюмайтIутIуя чяхир дуллай бивкIун бур. Та чIумал вайннал пикри дузрайн буккан бан бигьану къабивкIун бур, билаятрай шампанский итадакьлансса аьркиншинна къадиркIун тIий. Та чIумал зий бивкIун бур хъуни­сса, шинай 50 миллион шушрал итадакьайсса заводру Москавлив, Одессалий, Бакуй, Кишиневрай.

[dropcap]М[/dropcap]у бакъассагу, шампанс­кий дайсса къюмайтIутIул европанал сортру Дагъусттаннай ххяххан буллай къабивкIун бур. ЖучIава хъунмурчIин ххяххан буллай бивкIун бур «Ркацители» тIисса сортрал къюмайтIутIи. Аьркинну бивкIун бур жучIава ххяххайсса журардая шампанское дурну, миннул аьркиншинна тасттикь дуллалисса элмий­сса хIуччарду буцин, СССР-нул Хъунмур дегустациялул коми­ссиялул рязишинна дулуншиврул. Ва даву дузрайн дуккан дан хъунмасса захIмат бивхьуну бур биологиялул элмурдал доктор, Дагъусттаннал элмурдал академиялул зузала Ш. Абрамовлул ва заводрал директор Р. Нах­шуновлул. Ахиргу, ларсун дур ихтияр шинай 2 миллион шушрал итадакьайсса шампанский чяхирдал цех тIитIинсса.

[dropcap]М[/dropcap]ахIаммад СалахIуттиновичгу ивтун ур шампанскийлул производствалул хъунаману. ВаницIун бавхIуну, ванан багьну бур Щалагу Союзрал дуки-хIачIиялул промышленностьрал институт­равун заочнайну уххан. Вагу къуртал бувну, лавсун бур чяхир даврил технологнал пиша. Амма цех баву ва му аьркинсса оборудованиялул дузал баву лябукку буну най къадиркIун дур, я «Росглаввиноран», я «Минпищепромран» Дарбантуллал шампанское аьркинну къадиркIун дур.
1982 шинал цех бувну бур, дузал бувну бур аьркинсса оборудованиялул, Абрау-Дюрсо заводрая лавсун бувкIун бур хIадурсса купаж. Москавлия пишакартал бувкIун, дирхьуну дур шампанское диян.

1982 шинал декабрь зуруй ларкьуну дур Дагъусттаннал тарихраву цалчинсса Совет шампанскийлул шуша. СССР-нул плановый хозяйствалуцIун бавхIуну заводран шинай 1 миллион шушраяр ххишаласса план къадулайсса диркIун дур.

СССР-гу тири-хъири хьуну, плановое хозяйствагу дакъа-къатIа хьуну махъ заводраягу «Дарбантуллал чяхирданул завод» ООО хьуну бур. ЦIусса директор М. Садулаев айивхьуну ур производство ххишала дуллай, заводгу ттизаманнул дазул кьатIаллил оборудованиялул щаллу буллай. Яла-яла, арендалий аьрщи ларсун, ххяххан буллан бивкIун бур шампанское дайсса къюмайтIутIул сортру. ЦIанасса чIумал заводрал итадакьлай бур 50 миллион шушрал шинай.

[dropcap]В[/dropcap]айннал продукция дур Аьрасатнал ччимур заводращал ччалли дуккан бю­хъайсса ларайсса качествалул. Му тас­ттикь буллай бур дунияллул халкьуннал ва щалагу Аьрасатнал конкурсирдай ва дегустациярдай заводрал продукциялул лайкь дурсса чIярусса наградарттал. Шампанское ва чяхир итадакьаврил ва миннул качествалул чулуха завод Аьрасатнаву хьхьичIунсса заводран ккаллину бур. Ва заводрай хъунама механикну, шампанскийлул производствалул хъунаману ва хъунама шампанистну, мукуна директорнал заместительну зий МахIаммад СалахIуттиновичлул 45 шин дурну дур. Шикку кка­ккан бувну бур ванал цува лавайсса даражалул пишакар ва сакиншинначи ушиву.

МахIаммад тачIавгу заводрай зий гьашиву дурну къаивкIун ур.
Ва хъанай ур шяраваллил ва жяматрал мурадру, жула тарих, аьдат-эбадатру дуруччаву мурадрай сакин дурсса ГьунчIукьатIрал жяматийсса организациялул чялишсса член. Шиккугу МахIаммад хъунна­сса даву дуллай ур ялун нанисса ник тарбия даву, шяравалу цIудуккан даву мурадрай. Цала арцух ванал бакьин бунни хIачIай щин нанисса кIанттурду, шяраваллил библиотекалун бахшиш бунни чIявусса луттирду. ЦIанасса чIумал МахIаммад СалахIуттинович хъанахъиссар ГьунчIукьатIрал жяматийсса организациялул Хъунисриннал советрал председатель. Ва бусравну ур шяраваллил жяматран. Ванал мукъул сий дур. КIицI къабувну битан къахьун­ссар, МахIаммад ххаллилсса эбратрансса кулпатрал бакI дургьуну ушивугу. Цала аьзизсса кулпат Изумруд МахIаммадовнащал цачIу нахIу-хIалимну оьрму бутлай вайннал 50 шин хьуну дур. Вай цивппагу ца пишалул инсантал бур. Изумруд чIярусса шиннардий, пенсиялийн букканнин, Дарбантуллал коньякир­ттал комбинатрай лабораториялул хъунмурну зий бивкIун бур. Вайннал, ххуйсса тарбиягу дуллуну, цала-цала оьрмулул ххуллийн бивчуну бур ца арсгу, ца душгу. Цивппагу миннал оьрчIал ххари буллай бур.

Арснал АьвдурахIиннул къуртал бувну бур медициналул институт. Ва ур лавайсса даражалул хIакин, медициналул элмурдал кандидат. Зий ур Москавуллал азарханалий. Пандемия дайдирхьусса чIумал ва зузисса азарханалий коронавирусрал къашавайми хъин буллай бивкIун бур. Ва ппурттуву ккаккан дурсса пишакаршиврухлу ва чувшиврухлу АьвдурахIин лайкь хьуну ур Москавуллал мэр С. Собяниннул чулухасса Барчаллагьран. АьвдурахIин хъанахъиссар Москавуллал медициналул университетрал (Реавиз) морфологиялул ва патологиялул кафед­ралул доцент.
Душнил Тамарал къуртал бувну бур Дагъусттаннал паччахI­лугърал университет. Зий бур Аьрасатнал Банкрал Дагъусттаннал отделениялий информациялул отделданул хъунмур инженерну.
Жула учай, адаминал цала оьр­мулуву мурхь бугьан, арс хъуна ан ва къатта бан аьркинссар куну. Вай шанмагу адаминал бурж цила багьайкун биттур бувсса инсан ур МахIаммад. Арсная жува бусарду. Буттал шяраву МахIаммадлул дурну дуссар царай авурсса къатри. Гьарица даврил ялувгу цува авцIуну, цумур цукун данссарив буслайгу цувари ивкIсса.
Бувгьуссар къатрал лагма-ялтту чIявусса мурхьругу.

Уттигъанну Республикалул БакIчинал дуллунни МахIаммад СалахIуттиновичлун «Буттал кIанттухсса ччаврихлу» тIисса лишан.
МахIаммад СалахIу­тти­новичлул бувтун бур щала оьрму лайкьну, ялун нанисса никиран эбратну.
Юбилейращалгу барча уллай, чIа тIий буру хIур­мат бусса МахIаммад Са­лахIу­ттиновичлун цIакьсса цIу­ллушиву, лахъисса оьрму. Бартлаганнав вил дакIнийсса цинявппа мурадру. Мудангу ххари уллай итаннав вила оьрчIал, дустурал, гъан-маччаминнал.

Зиябуттин ХIажимирзаев