Физикалул элмулул язи бугьайсса цинма лайкьмири

Уссурвал Сулайман ва Рапи нитти-буттащал

Къяннал шяраватусса аьлимчу-физик, профессор, Аьбдуразакьлул арс Абакаров Сулайманнул цIа ххуйну кIулссар жулла республикалийгу, мунил кьатIувгу физикалул ва математикалул элмулухун машхул хьуминнал дянив. Ва ур вай кIирагу элмурдал чIявусса пишакартал хIадур бувсса, лахъсса даражалул кIулшивурттал гьанугу бивзсса, хIакьсса аьлимчу, педагог ва ххаллилсса инсан.

Увну ур Сулайман 1936 шинал апрельданул 19-нний Къянив Аьбдуразакьлул ва Хамислул кулпатраву. Хъун дяъви бай­бишин хьхьичI шиннардийва гъанчунал увцуну, 14 шинавусса Аьбдуразакь Киеврай зий ивкIун ур хIалтIилух, никель дуккайсса даврий. Тиччава дяъвилийнгу увцуну ур. Ванал жагьилсса кулпат Хамис мукьра шин хьусса-къархьусса Сулайманнущал Лаккуйва бивкIун бур. Аьбдуразакь дяъвилия зана хьуну махъ увну ур Сулайманнул чIивима уссу, жунагу чIявучин кIулсса, миллатрал иширттавух мудангу хIала-гьурттусса, республикалий хьхьичIунсса къуллугъирттай зий ивк1сса АьФ-лул лайкь хьусса экономист, Рапи Абакаров.
Цими шин гьарчагу, ниттищал архIал зий-занай ивкIсса, оьрчIшиврул тIааьнвагу ласун къабювхъусса Сулайманнун цIанагу къабигьану бур нитти-буттал бивхьусса зах1матрая дакIнийнгу бувтун, цIунилгу тикрал буллан.

Къянив 7 классгу къуртал бувну, гайми шанмагу класс бувккуну бур Гъумучиял школалий. ЛяличIину математикалул дарсирах гъира бивкIсса Сулайманнун Гъумучиял школалий ххира хьуну дур физикалул дарсгу. Мунил сававчинугу хьуну бур учительница, Усачева Мария Никифоровна. Ххирасса диркIун дур ванан Тутунова Кабиратлул дишайсса математикалул дарсгу.
1954 шинал школагу къуртал бувну, Сулайман дуклан увххун ур Дагъусттаннал педагогикалул физико-математикалул институтравун. Цаппара шиннардива муния бувссар Дагъусттаннал паччахIлугърал университет. 1959 шинал ххуйсса кьиматирттай мугу къуртал бувну, Сулайман зун тIайла увккун ур Избербашуллал школа-интернатрайн. Тикку ванал физикалул дарсру дихьлай кIира шин дурну дур. ДГУ тIивтIуну, гивун зунсса пишакартал аьркин хъанахъисса ппурттуву, физикалул кафедралул хъунману зий ивкIсса элмурдал доктор, Хъусращиял шяраватусса Багъдуев Гьаруннун цала гьунар бусса ва итххявхсса студент дакIнийну, Сулайман учIан увну ур цачIана зун. 1964 шинал Дагъусттаннал Хъаннил институтрая Дагъусттаннал педагогикалул институт бувссар ва гикку тIивтIуссар Краснодардал пединститутрайн багьайсса аспирантура. Му тIивтIусса шиналва мивун бувхминнавух цалчин ивкIссар Сулаймангу.
Дуклай унува Сулайманнул бувну бур кулпатгу. Оьрмулул дуснугу ванал язи бувгьуну бур цала шяравудуш, Бакрихъаясса Сиражуттиннул душ Наргиз. Ва кIулссар хъинну чIявуссаннан. Аьпа бан цил, Наргизгу лакрал хъаннил «Дараччи» клубрал хьхьичIунсса гьурттучину бикIайссия.

Душ Наида ва ванил душнил оьрчIру

Аспирантурагу бувккуну, элмурдал кандидатнал цIанийнсса диссертация Сулайманнул дурурччуну дур 1970 шинал Ленинградуллал А.Герценнул цIа­нийсса педагогикалул институтраву.
1976 шинал ванан дуллуну дур аьмсса физикалул кафедралул доцентнал цIа. КIулшивурттал аралуву бивхьусса захIматгу хIисавравун лавсун, ванал хIадур бувсса чIявусса магистрантътал ва аспирантъталгу чIалай, 150-нния лирчусса элмийсса давурттугу, студентътурансса элмийсса луттирдугу, преподавательтурансса методикалул литературагу хIисавравун ларсун, 2005 шинал хьусса аьлимтурал хасъсса батIаврий кьюлтIну чIурду буллуну, ванан дуллуну дур кафедралул профессорнал цIа. Ва ишгу цала оьрмулуву Сулайман ккалли буллай ур цала захIматран лахъсса кьимат бивщусса иширан.

Сайки 60 шин хьуну дур Сулайманнул элмулул ва кIулшивурттал аралуву зий. Студентътурая кунна, хъунна­сса тIалавшинна ванал диркIун дур цаятурагу. Мунияту чIун-чIумуй цала кIулшивурттал даража лахъ бансса мурадрай лагайсса ивкIун ур билаятрай хьхьи­­чIунсса вузирдавусса курсирдайн. ХIакьинугу вузрал кафедралий ишлану дур ванал ххал диргьусса элмулул кьяйдарду ва методикалул низам.
Сулайман лайкь хьуну ур вузралгу, хIукуматралгу чулухасса чIярусса наградарттан ва хIурматрал грамотарттан. Ва ур захIматрал ветерангу.
Оьрмулул 85 шинал юбилейгу барча дуллай, чIа тIий буру Сулайманнун цIу­ллу-цIакьсса оьр­му, оьрчIал оьрчIаясса, уссил оьрчIаясса ххаришивуртту.