Ванал сий диркIссар Аьрасатнал химиктурал дянивгу

[dropcap]М[/dropcap]артрал 20-нний 85 шин хьунтIиссия Дагъусттаннай цалчин­сса химиялул элмурдал доктор, Аьрасатнал Технологиялул элмурдал академиялул член-корреспондент, ДР-лул элмурдал лайкь хьусса ишккакку, профессор Ттаттаев Оьмар Аьлиллул арснан. Учин бучIир, интдайдихьулул хьхьуну дунияллийн увксса ­Оьмар Ттаттаевлул щала оьрмугу бия интниха лавхьхьуну, чаннасса ва яргсса куну.


Ттаттаев Оьмар Аьлиллул арс увну ур 1936 шинал Хъусращиял шяраву хъудугьул кулпатраву.
1966 шинал конкурсрал гьанулий Ттаттаев увчIуну ур аьм­сса химиялул кафедралул доцентну. Докторнал диссертациягу дурурччуну, 1973 шинал, оьр­мулул 37 шинаву, Оьмар хьуну ур Дагъусттаннай цалчинсса химиялул элмурдал доктор.

КIира шинава конкурсрал гьанулий увчIуну ур кафедралул профессорну.
1975-80 шиннардий зий ивкIун ур ДГУ-рал химиялул факультетрал деканну. 1972 шиная тIайла хьуну, цува дунияллия гьаннин, зий ивкIун ур аьм­сса химиялул кафедралул хъунаману.
Оьмар Ттаттаев ур 500 элмийсса даврил, 8 луттирал ва студентътурансса 40-нния ливчусса элмулул ва методикалул ххал бигьавурттал автор. Ванал давуртту рирщуну дур академиялул журналлай, конференциярттан хасну итабавкьусса сборникирттай.

Элму чялишну машгьур дуллай, гьарцагу шинал гьуртту шайсса ивкIун ур Москавлив элмулул ва техникалул информациялул центрданул гьанулий­сса семинардай, дунияллул халкьуннал дянивсса конференциярттай. Ва лайкь хьуну ур СССР-данул ВДНХ-лул медаллан ва чIярусса цаймигу лишаннан.
Профессор Оьмар Тта­ттаев уссия за кIулсса сакиншинначи, кафедралул элму ахттар дайсса кафедралул каялувчи, ВУЗ-ирдал, научно-исследовательский институтрал, республикалул предприятиярттал научно-исследовательская лабораториялул каялувчи.

Оьмар Ттаттаевлул каялувшиврийсса аьмсса химиялул кафедралул дурну дур республикалул производствалул предприятиярттансса, винсовхозирттан­сса ва цаймигу идарарттан­сса личIи-личIисса щинал гидрохимикалул 35 анализ.

Чялишсса гьурттушинна дуллай ивкIун ур университетрал ва республикалул жяматийсса оьр­мулуву.
1992 шинал увчIуну ивкIун ур Аьрасатнал Технологиялул элмурдал академиялул член-корреспондентну.
Оьмар Ттаттаевлул каялувшиврий кандидатнал диссертация дурурччуну дур 28 аспирантнал. Миннавасса 3 цIанакул зий усса ур Лаоснаву — Ка Салемсук, Сириянаву — Сувед Клод, Кампучиянаву – Сиет Жуй.

Арсен Рамазанов, профе­ссор:
– Оьмар Аьлиловичлущал на кIул хьуссара 1969 шинал, 2-мур курсирай, ганал жухь дишайва аналитикалул химиялул дарс. Дипломрал давугу на ганал каялувшиврий дурурччу­ссар. Университет къуртал бувну махъ ца шинай на зий уссияв ЦIуссалакрал школалий. Муния махъ Москавуллал университетраву кандидатнал диссертациягу дурурччуну, Дагъусттаннайн зана хьуну, зий айивхьура Элмурдал академиялул Дагъус­ттаннал филиалданий лабораториялул хъунаману. Оьмар Аьли­лович ия университетрал кафедралул хъунаману зий. Мичча дайдирхьуна жул даврил уртакьшивугу.

1993 шинал, докторнал ди­ссертация дурурччуну махъ, ­Оьмар Аьлиловичлул ттуйн оьвкуна цала кафедралий профессорну зун. Оьмар Аьлилович дунияллия гьанцIа жу ганащал уртакьну зий, дусталну буссияв.

Барчаллагьрай ура кьадарданийн ттунма мунащал зун нясивну лявкъуну тIий. Жул дусшиву муксса цIакьсса дияхха, Оьмардул цала чIивима арснан ттул цIа дирзуна. Ххарину ура Оьмар Аьли­ловичлул даву гихуннай нара дачин дуллай ушивриягу.

Сулайман АхIмадов, профессор:
– ЦачIу зузаврицIун жул дянив цIакьсса дусшивугу дуссия. Ччя-ччяни лагайссияв Хъусрахьхьун, ЦIущаннив ва Гьущав. Оьмар ия тяхъасса, хъярчилсса, хъуниминнащалгу, мюрщиминнащалгу аьчухсса инсан. Мунал дустал бакъасса шяравалу Лаккуй нажагьссарагу да­къахьунссия. ХIакьинусса кьинигу ЦIущаннил арамтал дакIнийн бичлан бикIай Оьмар хIаласса ишру.

Ца базилух жу лавгссияв Лаккуйн. Жущал уссия Ххюлусматусса Абачараев Муса ва Гьущатусса АхIмадов Оьмари, аьпа биву. Жу Ххюлусмав дукьрахIангу ххал дурну, ми­чча лавгссияв ЦIущаннив. ЧIун дия хьхьудяризавайсса. Оьмардун кIулсса, Хъунмямма тIисса учительнал къатлул чIавахьулу бия тIивтIуну. ЧIучIри бишлай, шания заллухъру бизан бувну, хъамалушинна дуван бувссар. Яла жу лавгссияв Гьущав, жухва ялугьлагьисса гьалмахтурачIан.

Бюхттулсса кьиматрай, бусравну уссия Оьмар Аьлилович билаятрал хьхьичIунсса аьлимтурал дянив. Оьрмулул манзил лахъисса бивкIссания Оьмардул хъунисса ва бюхттулсса лахъазанну ялагу ританссия.

Шалласу Шалласуев:
– Барачатсса Хъусращиял аьрщарай, пагьму-гьунар ххисса агьулданул дянив, Заннала элмулуна тIий ляхъан увсса инсан ия Оьмар Ттаттаев. Щалагу Ухссавнил Ккавкказнаву аналитикалул химиялул элму хьхьичIуннай давриву агьамсса кIану бувгьу­ссар мунал. Аналитикалул химиялул элмулуву цаяр хьхьичIун уккансса чари, цал хъирив лаянсса аьлимчу хIакьинусса кьининийнгу увкшиву къакIулли Ухссавнил Ккавкказнаву. Ччясса мутталий дурурччуссар ганал кандидатшиврул ва докторшиврул диссертацияртту. Муналли Дагъустаннай аналитикалул элмулул гьанугу бивзсса, аналитикалул химиялул аьлимтурал щаллусса никгу тарбия дурсса.

Багьа бищун къашайсса даву дурссар Дагъусттаннал химиктурал элмулул школа сакин бан, цийнгу учайссия «Школа Ттаттаева» куну. Мунил гьанулий дайссия Ухссавнил Ккав­кказнал лагрулийсса конференцияртту. Мунал хIарачатрайну тIивтIуссар ДГУ-лул химиялул факультетрай Ухссавнил Ккав­кказнаву ца яла хьхьичIунсса аспирантура. Оьмардул сий лахъсса дия Аьрасатнал химиктурал дянивгу.

Оьмар ия цала миллат, буттал кIану хъинну ххирасса патриотгу. Лакрал районнал школар­ттайх уклай, химиялул олимпиадартту сакин дуллай, хьхьичIун ливчусса оьрчIру химиялул факультетрайн дуклан буххангу, гихунмай аспирантуралувун бу­ххангу кумаг буллай икIайссия. ХIайп, ганал оьрмулул манзил кутIасса лякъаву. ТачIав дакIния къауккай, дакIнийн агьтаригу даим дуаьлувух ишара.

Эмиль Ттаттаев, Шяраваллил хозяйствалул министерствалул управлениялул каялувчи, Оьмардул уссил арс:
– Буттауссу аьпалухьхьун лавгсса чIумал на ияв ацIния ххюра шинал оьрмулуву. ЧIавасса ттун жухара чIалачIин дакъасса буттауссил бивкIу бю­ххарчагу, миллатрал дянива цукунсса даражалул инсан яла лавгссарив тани ттул аькьлу-кIулшилуща лаласун къабювхъухьунссия. Нава хъуна хьуну, чивун увккун махъ, буттау­ссу кIулсса инсантал хьунабавкьукун, гайннал бусласимунива асар хъанан бивкIуна Да­гъусттаннал элмулул ххярагьала дагьшиву. Оьмардун Аллагьнал дакIнил бутIа илкинсса буллуну бивкIун бур.

Гьай-гьай, тIааьнну бикIай вичIидишин муная бусласимуних. Мура чIумал, ттуйрагу хъуннасса жаваблувшинна асар хъанан дикIай, илданун бусравну лирчIсса буттауссил цIагу, чаннасса аьпагу лайкьну буруччин.