Шяравун – хъин хьун, ягу цалчинсса ппай

Ца чIумал ттул, туннурдал цIуцIаврил къашавай хьуну, азарханалий хъин хъанай ца зуруяр ххисса гьантри хьуна. Итаакьлакьийни, нава хъин уллай ивкIсса хIакиннал увкуна: «Вил туннурду хъиннува хьхьара хьуну бурча, ва авазасса шагьрулул оьрмулия игьалаган, марцIсса гьава бусса зунттавусса шяравун насу»,– куну.
Бунияла ттунмагу чIалан бивкIуна Проектру дувайсса институтраву чертежирттал ялун агьну икIаврил хьхьара бувшиву туннурду. Ххишалдаран, ттущала институтраву дуклай бивкIсса жагьилтал, душру бакIрайн багьни, гайннал хъами дурцуну, душру щар хьуну, оьрчIругума никирттах бусса ххал шайхту, хъиннува дакIнил манзил кутIа хъанан бикIайва. Ттул оьрмулул шиннугу зувира шинава лирчуну дия. На навагу интернатрай хъуна хьусса ияв. Бюхъайва му кIантту сававну хьуну дикIан дайшишругу. Циваннив, душвавралгу ттухра личIисса къулагъас къадайсса кунна чIалан дикIайва ттун.

ХIакиннал насу учирчагу, шяравугу мукун нава гьансса, гъансса инсангу акъая, амма игьалаган лагаврил ишру азарханалия увкIсса кьинива ххуй чулинмай кIура баллан бивкIуна. На азарханалия увкIсса кIул шайхту, ттул секциялул тия чулийсса адамина ва щарсса ттучIан бувххуна. Гай бия жула лак. На бувсъссия гайннахь хIакиннал маслихIатрая.
– Вагь, Рамазан, ина ссал балаллий ура? Жул Лаллухъиял шяраву яхъанай дуссар Ххадижат тIисса ттул ниттирссу, цурдагу цурдалу. КIанин хъамалгу хъинну ххирассар. Ина ва на гьантIиссару кIаничIан, ина кIанийн тапшур уван. На яла махъунай зана икIанна, – куна чIаххувчу Арсеннул.

– Валлагь, Рамазан, хъинну лавайсса, мяърипат хъуннасса хъамитайпа буссар. Ина Арсеннух вичIи диша, насу кIаничIан, – куна Арсеннул щарссанил Сабриналгу.
Ца-кIива гьантлува, ттула машиналул багажникгу Арсеннул ниттирссинсса ссайгъатирттал ва нава кIаничIа уссаксса мутталий дукра дуллансса затиртталгу бувцIуну, бавчуру жу Лакку билаятрал чулийнмай. Гъумукун бивну махъгу Лаллухъиял шяравун мадарасса ххуллу бия. Арсеннул ниттирссил къатри дия бакIшяраваллил махъун машина лагайсса ххуллул чIарав.
Хъиривмур кьини на Арсен кIюрххила Гъумуча Ма­хIачкъалалив нанисса маршруткалийн иян увссия. Ца-кIира кьинилува, бунияла, ттун бувчIуна нава бизар къахъананшиврул ци-дунугу дуллан аьркинну бушиву. КьатIув буккай кIанугу бия, къатрал хьхьичIсса кьасса цIияллия хъювун бувккун, цIияллил лувсса къатталу. Бия Ххадижат- ниттирссил оьлгу, февральданийва бувсса биялсса бярчгу. Ххадижатлул бувсуна ца гъансса инсанначIа ттурзандалуву бушиву ацIуннийн бивсса яттугу. Бия хIаятраву мукунма мукьва аьнакIигу, гайннул хъунмурну заназисса индушккаксса ажаригу. На кIанихь маслих1ат бувссия, кIиккува цIияллил ца мурцIув буван кьатIув буккай къатта. Акъарив, хьхьувай хьуннав, ахттакьунмай хьуннав, кIанин цинмагу захIматну бия къатталун занан. Мукунма ттун ччан бивкIуна ганил къатрал цахъисрагу сий дучIан дуван: сир ялтту ливккун, хъяхъа кусса, цIияллийн буккайсса, къатлул нузру ва чIавахьулугу цIусса бишин.
– Аман, ттул ххуй, ттул утти вания тиннай цими шин хьунххура, уттинингу занай диркIрахха къатталунгу, тIитIлай-лакьлай диркIрахха вай нузругу. Ттулла цIагу, навагу дакIний личIаншиврул дуван ччай урача вай давуртту, ихтияр дула куссия на ганихь. Бувсъссия ми давуртту ттула харжирацIух дан ччай ушивугу. ХIасил дуллуна ттухьхьун ихтияр. На яла, лавгун Гъумукун, ларсъссия нузру ва чIавахьулугу, цаймигу аьркинсса затругу, гай дишинсса машинагу Гъумучатува бувгьуну увкIссияв. Хъиривмур кьини, гай нара дан кьаст лархIусса давурттаха зий унува, ца ппурттуву ахттайн бизавайсса чIумал, ттун баллан бивкIуна гармундалул чIу. На Ххадижат ниттирссийхь цIувххуссия га гармунчи цур куну.
– Инава кунма, бигьалаган гъинттул бувкIсса шяравасса инсантурал Лариса тIисса душ бур цила буттарссичIа. Ганил бишлай бикIантIиссар гармун, – куна.
Ххадижат-ниттирссил бувсъсса му хавар ттун хъинну тIааьн бивзуна. Ххишалдаран, ттун цакуну, га гармун бишлашисса душнищал кIул хьунгу ччан бивкIуна. Амма ци багьана бувну гьанссарив къакIулну ияв. Ттул бахттилун, ца-кIива гьантлува, на усса къатрал ялтту нанисса кIичIирава «Ххадижат-ниттирссий» тIисса чIу баллан бивкIуна. Га чIуний кьатIув дурксса Ххадижат ниттирссил:
– Гьай, Ларисай, ина бурав, ци тIий бура? – куну, цIияллил зуманивппай хьуна.

– Яр, Ххадижат-ниттирссий, вичIания цIусса, авурсса чIа­вахьулу хьуну бур, му ци караматри, – тIисса чIу бавуна.
Ларисал цIа баяйхту, нагу, Ххадижат-ниттирссичIанай хьуну, кIа тIааьнсса чIунил чулинай урувгссияв. Щинату нанисса уршагу щяв бивхьуну, Ххадижат-ниттирссищал ихтилатрай бия Лариса-гармунчи душ. Ганий бия лахъисса гьарта-гьарзасса, даргиял зумувнусса гьухъа. БакIрайгу лухIи-оьрчIисса карщи дия. Душнил симангу, зунттал бургъил сий дучIан дурсса, хъиннура лухIи къаларгсса, урувгнал яру аглан бувансса дия. Аглан хьуна ттулми яругу, къавхьуну бикIайссияв.
– Вагь, Ххадижат-ниттирссий, вичIания хъамаличугу ур. Му цур?
– Ва Арсеннул ва Сабринал чIаххувчу ур. Ваналли ва чIавахьулугу бувсса. Нану, бучIу шилунмай. Валлагь, на вин ва чIавахьулугу шюшинна…
Муния махъ Ларисал ва ттул дянивсса дусшиву, чан-чанну тIий, гьарта-гьарза хъанан диркIуна. Ларисал бувсуна цилва Музыкалул училище къуртал бувшиву, ва дарс дихьлай бушиву МахIачкъалаливсса ца школалий. Ларисащал жу Лаллухъиял лагмасса бакIурдийнгу лахъайссияв. Гичча тIабиаьтрал караматшивурттай зияратгу буллай, жу жула-жула хияллахьхьунгу ххуллу булайссия. ХIалли-хIаллих тIий, жул дянив хIасул хьуна дакIурдил гъаншиву.
Ца кьини мукунма шяраваллил чулухса ХьхьичI-БакIу тIисса кIанай щябивкIун жу хавардай буссияв. Ттун ца лахIзалий Ларисал бакIрайсса чIарарайх ках учин ччан бивкIуна. Мунила хъирив я бавцIуна ганил оьталатисса мурччайгу.

– Ларисай, – куссия на, ттуйва бияла бакъа, – бучIирив ттун, ми вил кIизуйх кахгу куну, ца чIивисса ппайгу учин?
– Ттун цалчинни бакIрайн агьлагьисса, душнил чIаравгу щяивкIун, ганихь ппай учин бучIирив тIисса жагьил. Ттун цIукъавххунма учайххива оьрчIал душнийн ппай, – увкуна ганил паракьатну.
Му лахIзалий на, гихунмайсса ихтилат бяличIан бувну, хъачIрайн ца кагу дуртун, мурччайн ппай куссия, ганилгу махъунмай хъит къаувкуна.
Яла, жуйнма жува кIура бавну, цIунилгу жап тIун бивкIсса чIумал:
– Мудан пикрилий бикIайссияв, та, чув, цукун хьувивав ва иш,– куна гукунма паракьатну Ларисал.
– Ина цалчинсса чув адаминара, инсанна, Рамазан, ттул мурччайн ппай кусса, буттал ххира баву къахIисавну…
ХIасил, ттул Лаллухъиял шяравун Ххадижат-ниттирссичIан лавгсса аьрххи хъинну бахтти бусса хьуна. ХIура бувккун бивкIсса ттул чурххал туннурдугу цIуницIакул цIу лавгуна, цIакь хьуна. ЧIал къавхьуну гьан бувссия на Ларисахъаннийн мугьину Арсен ва Сабрина. Хъиннува лахъи къалавгун, бувссия хъатIигу. ХъатIул мажлисрай тямадану уссия Арсен. Ганал чIарав хIурматрай щядиркIун дуссия Ххадижат-ниттирссугу.
Вихьул, 2020 ш.