СумбатIуллал та чIумалсса хъарас щаврил аьдат

[dropcap]Б[/dropcap]услан ччай ура Совет заманнай, колхозру дусса чIумал, СумбатIуллал шяраву Хъарас щаврил (Хъурдаккаврил) байран цукун дайсса диркIссарив.

На 13 шинай колхозрал председательшиву дурссар, ттуяр хьхьичI зий бивкIсса председательтуралгу укунна дувайссия хъарас щавуртту.


Колхозрал правлениялий (9 член уссия), шяраваллил советрал зузалтгу, 25 депутатгу бавтIун, ххал бигьайссия хъуру дугьаврил (колхозралгу, члентуралгу) масъала, мукунма хъарас щаврилмур масъалагу. Колхозрал бия 2 къурнил бригада, гьарца бригадалуву буссия 2 бригадиргу, 2 звеноводкагу. Му батIаву дайссия февраль зурул 10-15-нния махъ, цанчирча таний мартрал 22-23-нний, дунияллул тагьар даркьуну духьурча, суннил кIанттурдайн ницах гъайтIун буккайссия. На председательсса чIумал 6-8 чут ницал чан къавхьуссар, нава лавгни, 6 чутгу (12 ниц) кьабивтссия колхозрай.

Дайссия хъарас щаву даврил гьартасса план. Та чIумал яла сий дикIайва шяравусса гьарца чув му давривух хIала уххаврил. Гьарца къатлуя хозяйствалул (1982-кусса шинал шяраву дия 127 хозяйство, цавугу 307 инсан яхъанахъисса), батIайссия ссахI, булун ччинал – щалу, шанчи, дачIу къалмул (лачIал, хъалул, увал). Ми къамагу батIин, гьарахъ гьагу-гьаян, дукьрахIангу дуван личIи байссия 3-4 хъамитайпа, ххуйсса дукьрахIангу дайссия, кIарттуву ччатIгу байссия, ччатI шахьай­ссия. Къама гьаяйссия Кьадиаьлил гьарахъ (жула аьрщарайсса). Ккуллал гьарахъ ца чIивисса хIукуматрал мелкомбинатраяр хъуннасса гьарахъалу дуссия, ччарча иникIмалул 3 сорт дайсса, ччарча ярма (корм) байсса, ласун ччинан кIиччава складрая лачIагу баххайссия. ЛачIал иникIмалия байва ччатI, увал иникIмалия зини бизайва хIан дан.

Хъарасщаврил даву дайдишайва кIюрххил 8-9 ссят хьу­сса чIумал. Къурув (Ардарав) буккайссия зюннав-дачIущал. ХьхьичI бачайссия ницру ва гъайтIала, хъирив – трактор, миннул хьхьичI – гьаннарал кIама бищулт. Миннайх аьрщи ришлай, щин рутIлай бикIайва жагьи-жугьултгу. Къурнил бригадиртал бачайссия, бакIрай ххунчригу дирхьуну, кьянкьурду бачIлай (кIюла ружлардая, аьгъугу бувну, касакру гьарцаннан нисирахун буллай).

ХIадурну бикIайссия хъатIи бансса майдан. ХьхьичIва бикIайва зюннавчитал – Рамазанов Исмяил, МахIмудов Аьлил, АхIмадов Хъунбутта. Ми дунияллия лавгун мукьах щархъая (1-мур ЦIувкIрату, Ккулату, Хъусращату, ЦIущарния) бучIан байссия зюннав-дачIучитал. Тиккува бивзун кIункIурдугу, дайссия жура-журасса дукрарду, ххунчIая тIайла хьуну. Колхозрал биххайссия хIадур був­сса бучсса ниц ягу курчIуоьл, ятту, нувщи, нис, нагь ласай­ссия складрая. Правлениялул личIи дайссия хIачIия, спортрал тIуркIурдай ххув хьуминнан бахшишран дулунмургу, балайчинан, ххуйсса къавтIалан бахшиш дуванссагу. ХъатIи, байгубивхьуну, бачин байссия тямаданал. Таний тямадашиву дувайва Граждан ва яла Хъундяъвилул гьурттучи Ражабов ­Аьлиллул, муная махъ – Магьдиев МахIаммадлул. Мажлис байбишайссия ссят 10-нний. Хъарас щаврийн бучIайссия гилах шагьрурдай ва станциярдай яхъанахъисса халкь, чIаххувсса щархъал хъуними.

Та чIумал Хъарас щаврил хъунмур сий дайва хъаннил, ужагърай адамина унугу-акъанугу, дурсса авадансса ххунк­рал. Ххунклуй (ххунча) дишайва я аьракьилул, я коньякрал, ягу чахирданул шуша, кIарттул ччатI, кьаркьсса дикIул базу ягу ккурккимай, нис, нахIу-нацIу (цалла думур).
Дуллай бур цIанагу щархъаву хъарас щавуртту, бакъар хъур­ссулу бахIин ниц ягу бугъри. Ларгсса шинал жул шяраву ттукрай щуна хъарас, мугу бучIия. ЦIана дуллай бур дахьра аьдат, хъарас щаврил хъирив хъуру къадугьлайни, мунил сийгу хъуннасса дакъар.

МахIмуд Аьлилов,
ш. СумбатIул