Ттуруллул бувгьусса Мусил ЦIуку

СалихI Сулайманов

[dropcap]М[/dropcap]ай зуруй 1944 шинал Ваччату Къянив райкомрал секретарь МухIуттин Агъаев увкIун ур. Сулайманов СалихIлул кулпат Марияннухьхьун мунал дуллуну дур орден,

ва бувсунгу бур СалихI ятIа-тIар бакъа акъа хьушиву.


СалихI чув талай ивкIссарив, ганан орден ссахлу дуллу­ссарив кIул буллай, Валериан Абакаровлул каялувшиврий­сса ТIюхчардал школалул ятIул следопытътурачIан Обороналул министерствалул архиврава бувкIун бия чагъар. Ганиву­сса наградалул чIапIуй чивчуну бия СалихI Совет Союзрал Виричушиврул цIа дулун ккаккан увну ивкIшиву.

[dropcap]Б[/dropcap]увсун бия вана укун: «Хьхьуниву, 1944 шинал апрельданул 5-нний, гвардиялул рядовой Сулайманов СалихI, цала отделениялувусса дустал Ильченко, Травик, Кисиленко ва Еремингу хъирив лавхIуну, душманнал ттупах, миномётир­ттах ва пулеметирттах дирхьусса цIаравух: «Ватандалухлу! Жула Бессарабиянахлу! » — куну, вевгу куну, цалчин ххявххуна Днестр неххавун.

Нехгу лахълай, душманнайнгу цIу дирхьуну, битлай най, гьалмахчу Сулайманов цала отделениялувусса цаппараннащал цалчин увккуна не­ххал баргълагавал чулухмур зуманив. Та неххал зумания Сулаймановлул ва ванал битултрал автоматирттах ва пулеметирттах дирхьусса цIарал гьанавиххи бувна душмантал ва гайннахьхьун мажал бириян къабивтуна батальондалийн цала хъунмур гуж тIайла бансса. Муния махъгу, Днестрданул баргълагавал зуманив хьусса талатавурттавугу гьалмахчу Сулайманов ия яла виричушиву дума, хIучI бакъама. Мудан га лякъайва яла аьркинний, яла захIматний, аьралуннал хьхьичI.

Цала виричусса талатаврийну махъминнан кка­ккан дуллайна ия эбрат, мунияту ва цала хъирив цинявппа бачин буллайгу ия. Вай талатавурттаву Сулаймановлул ивкIуну ия 26 душманнал саллатI. Хъинну за кIулну, бакI буну талай ушаврихлу, ккаккан дурсса виричушиврухлу, Ватандалийнсса дакI тIайлашиврухлу гьалмахчу С. Сулайманов щак бакъа лайкьри «Совет Союзрал Виричу» тIисса цIа дулун». Ва чичру дурну дур полкрал командирнал гвардии полковник Онкиннул апрельданул 7-нний 1944 шинал.

Апрельданул 15-нний 1944 шинал, 8 гьантлувун, був­ккун бур приказ СалихIлун Буттал кIанттул цIанийсса Хъун дяъвилул 1-мур даражалул орден дуллусса. Га кьини бур ттуруллул бувгьуну СалихIлул Совет Союзрал Виричунал Мусил ЦIуку. БувчIлайгу бакъар циван къабуллуссарив му ЦIуку.
КIул буллай, цIуницIа чичлай, бакIрайва цукунчIав бувчIлай бакъая циван къадуллуссарив Виричунал цIа. Жаваб дулунма къалявкъунни жун.

1) Ясирну агьну мукьах ванаща бювхъуну бур ххассал хьун душманнал канища, жула аьралунначIан увккун, миннащал душмантал кьатI буллан;
2) бивкIссар 442-чинсса рахIму бакъасса приказ – сагъну уссаксса ясирну ириян къа­бучIину бивкIсса;
3) дяъвилийн нанийни коммунистну ивкIсса ванал документрай кIилчин чивчуну бур «беспартийный» тIий.

Ясиршивруща итххяххан цуксса виричушиву дан багьунавав ванан. СалихIлуща бювхъуну бур, цала хъирив батальонгу бачин бувну, Днестр нех­гу лархъун, биялсса душмантал кьатI бан.
Цала ссийн, Асийн, СалихIлул чивчусса чагъарданий бур укун­сса ххару:

Виричурагу чинна,
ЦIаравунгу ххяхханна,
Ватан ясир къадуван
Янсаврай хIайп къачинна.

Ва шаммалуву ур щала СалихI.
Аьрайн лавгун ца шинавун бувкIун бия махъва-махъсса чагъар. Муний чивчуну бия цува Украиннаву, ясирну къаагьаншиврул, партизантурачIан ливхъун, гайннал кьюкьлуву ушиву, душманнайн талай. Га чагъар­даний бур чивчуну, захIматсса кIанттуща цува ххассал хъанахъийни, цала партбилет ­уссул чIанулу лабивтшиву. Муния махъ СалихIлуя цичIав хавар бакъа хъунмасса хIал хьуну бур.

СалихIлул дяъвилийн ачиннин бия кIива душ: Ххадижат ва Умамат. Умаматлул цила арснан буттал цIа дирзун дур. Душ, сагъну буна, луглай СалихI увччу­сса гьаттах, ляркъуну дия Львоврайсса хIатталлив уссурвавран дирхьусса улттуй ванал цIагу.

[dropcap]В[/dropcap]алериан Абакаровлул та чIумалсса цалла макьалалий чивчуну бия: «Мудан, буттал шяравун Къянив нанийни, ххал шай щарнил бакIрайсса яла лахъмур къатта. КIивур ларгсса виричусса СалихIлул оьрчIшивугу. КIа къатлул хьхьичI буссар жул Къяннал лишан кунма чIалачIисса ХIажилкьун. Цукуннив кIа ХIажилкьун ттун чIалан бикIай СалихIлухгу, аьрая зана къавхьусса ххюцIаллий ххюя Къяннал чиваркIуннахгу абадлий дарцIусса гьайкалну».

Сулайман
Абакаров