ЦIунилгу шаэрнал лу канихьну

ХIасан КIурухов

[dropcap]Т[/dropcap]тул буттал шяравасса шаэр КIуруххъал ХIасаннул чIявуну зумух ласайва: «Шаэртал бусса миллат – му бахтти бусса миллатри», — куну. Ва цувагу ия бунияласса шаэр, пагьмугу ванал, дуклай ларсъсса кIулшиврийну хIасул хьусса бакъаяча, Аллагьналва буллусса бия. Так хIайп, ванал канила хъинну чансса бакъа шеърирду бувккун бакъар. Бухьунссия шаэрнан цанма кIулсса, чанну бакъа шеърирду чичин къаччисса ишру.


[dropcap]Ч[/dropcap]ан къашайва ца-цавай инсантал, ванал шеъриятрал дуниял лаласун къахъанай, ванай аьйрду дуллалиссагу. «ХIасан Ватандалийн сситтуйсса шаэр ур», — тIунгума бикIайва. Мукунсса пикри щялусса пикрир.

Инсан, кIулсса кьяйдалий, хIасул хьуну ур кIира зат­рая: янин чIалачIимуния ва къачIалачIимуния. Ялагу инсантурал учай: «Шаэрнал ля­хъан бувсса шеърирду ккаларча гьассар, гай цукун чивчуну бурив кIул къабуллай, ганал оьрму завза къабуллай», — куну.

Уртакьтуращал

[dropcap]Х[/dropcap]Iасаннул тачIав цалагу къабусайва ци багьана хьуну цала шеърирду чичайссарив. Ттунгу къакIулли, хIатта нава ХIасаннул гъансса инсан ухьурчагу (ХIасаннул бутта Шяъбан ва ттул нину ХIурия уссу ва ссу бия). Ттун къаккавкссар ганал шеърирду ляхъан буллай ивкIсса къарасиртту (черновик­ру). Ттун ххан бикIайва ганал шеърирду, чагъарданин ла­хъан баннин бакIраву хIадур бувну, яла дакIнийх чичайни кунма.

2005 шинал маевкалий Вихьлив

ХIасаннул цала шеърирдаву ккаккан байва бунияламур оьрму.
Шеърирду бикIан бюхъай­ссар камилсса ва хIакьсса. Ва иш хъанай бур ца ххуллул кIира зуманусса ишну. ТачIав ххуллул зумарду цаннищал ца рязи хъанангурив къадикIай. Амма жула оьрмулул камилмур ва хIакьмур иш цумурдив личIи бан хъинну захIматну бикIай. Вай иширттачIан учIавугу гьарца каснал цала-цаласса дур, ми тачIавгу аьмсса къадикIай.

ХIасаннул дакIнил дунияллувугу камилшиву ва хIакьшиву чIяруну данди дацIлай дур. Шаэр ур цува ца чулийн учIан къахъанахъисса иширттая жухьва цIухлай. Бунияласса шаэр – му чичрурдал инсанни. Му хъудугьу, ризкьичи, щупир, мах дарцIан дуву, янна дурухху акъар, хIатта вай кIицI дур­сса касмурду ва цаймигу мунан кIулну духьурчагу, столданух щяивкIун чичайми чичрурдалли му минахур. Шеъриятрал «душ» — му хъинну ламусрал, адаврал вибувцIусса инсан бусса бур. ШаэрначIан бучIангу анавар къабуккайсса бусса бур. БувкIнигу, га аварасса чIумал хъинну чIарав бацIайсса бур: «Вана на шикку», — тIий. Шеърирду цивппагу, цал бакIрал «кIурчIулттувух» завза бувну, ялар тIар чагъарданий чичай­сса.

[dropcap]У[/dropcap]тти ттун ихтилатирттаяту мисалданун буцин ччива ца­ппара ХIасаннул шеърирдава­сса ххару.
ХIасаннун хъинну гьарта-гьарзану кIулну бур шяраваллил оьрму. Ванал 10 класс къуртал бувссар зунттаву буттал шяраву. Ва увкIун ур шагьрулия шяравун ниттичIан хъамалу. Ванал нинугу ванан ххирасса хъурунхъусса дуван дуккан дуллай бур гъургъуллал каних гьанагьи дайсса нигьру. Ва арулва куплет бусса шеърилуву шаэр тасттикь буллай ур, ва гьанагьисса нигь кунна, жула оьрмугу гьанай бушиву. Ва биялагу бушиву ни­ттил каруннахь.

Ххирану дур шаэрнан нину – Ватан. Амма ца­ппара цала шеърирдаву шаэр цахьа цува мукIру хъанай ур, Ватандалул заллушиву дан къавхьуну, бигьасса шагьрулул оьр­мулул цува ясир увну, бав­кку ххуллийх ачин увну лавгшиву. ХIасратрай буслай ур шаэр ххуллул ялтту чулий ххявхсса ццуццул къатIригума ххуллучIан гъан хъанай бушиву. Ва ишгу ва лащан буллай ур Ватан кьаритлатисса жула миллатрал инсантураха. Ва иширайн учайхьун­ссар хIакьсса шеъриятрал дуниял куну. Къатта бушлашини, чIирай барачатран цала ниттил цува дизан увсса канил куцгу ванан гьарца инсаннал цала тавлуву лирчIсса лишанну чIалай дур.

Гьай-гьай, ХIасан акъар хIукуматрал шаэр. Амма ва ур буттал ва цала Ватандалул шаэр. Яни ганил чумартшивур­тту, бала-апатIру, ххуй-ххуйсса давурттугу чIалачIисса. Инсаннан махъсса ппурттуву, дялахълурду хьхьичIун хьуну, исвагьи литература ва шеърирду ккалан дакIния лавгун бурив къакIулли. Цала ца шеърилуву вай ишир­ттая буслай, ХIасан ур жухьва умудир­ттаяту махъал машару, чIун гьарчагу, инсантуран та-бунугу кIул хьунтIишиву буслай ур Ватандалул тIааьншивугу. ХIатта ва дунияллийсса оьрму багьандаран­сса, хатIалийсса бушиву буслай бухьурчагу, абадсса оьр­мулул хьхьичIсса ванил симандалий­сса пишлилгу, ниттил лажиндаравусса жигдатIрурдалгу бушиву ва оьрмугу бунияласса бушиврия буслай.

[dropcap]В[/dropcap]ана ХIасан жула дянив акъа ккуру лаглай дур ап­рель зурул ахирданий шанна шин. Цими шин вания тихуннай гьарчагу, ХIасаннул шеърирду цIунила-цIунил цимил ккаларчагу, тасттикь хъанай бур ва, Ватандалул кьадар ххуй чулинмай кIура бавну ччай ушиву, цала дакIнимур жущала кIибачIлай ивкIшиву.

ХIажимурад
ХIусайновл