Ласласира кIулшивурттал лахъшивуртту

[dropcap]В[/dropcap]ана махъ ливчIун дуклаки оьрчIалгу, миннал нитти-буттахъалгу, школардайсса учительтуралгу ЕГЭ дулаврицIун бавхIуну бивкIсса къайгъурду ва буруккинну.

Залму АьбдурахIманова
Сайки циняв нитти-буттахъан кунна, ва ттуннагу къабигьа­сса, душнил экзаменнацIун ва репетитортурацIун дархIусса шин дия. Шинал мутталий школарттай дувайсса батIавурттайгу ихтилатру так ЕГЭ-рдаясса, оьрчIавун нигь марутаванну тIисса тавакъюрду буллали­сса шайва. Щалла ттул ххаришивугу гьашину ци дия учирча, щукру Аллагьнайн, ахиргу ва аралуву низам дишавриясса дия.

Ттигу-шилагу интернетраву «сайрданий дур», оьрчIан кумаг буллалиссару тIий, школарттал чIавахьулттайх нитти-буттахъул лахълахъисса тай шиннардий­сса видеороликру ва суратру. Жула халкьуннал менталитетгу хIисавравун ларсун, мяйжаннугу, ЕГЭ дулаву жулла республикалий кIура дарну дия марцIсса халкь хъя­хъаврийн. ЖучIара ЕГЭ дулаврил чулухуннайсса рихшантру билаят­рал телеканаллайсса хъярч-махсарарттал передачарттавугума чан къашайва. Щукру, ми чIуннугу махъ лирчIун, тIайлану, марцIну, цала захIматрайну 80-90 ва 100 баллу ласласисса оьрчIал сияхIгу шиная шинайн хъунна хъанахъисса.

ЦIана, туну, унгу-унгуну най дур лахьхьусса дуклаки оьрчIая студентътал хьун хIадур хъанахъисса, вузирдавун аьрзарду кьамул буллалисса давур­тту. Шинал мутталий хIарачат буллай ивкIнангу тIайлабацIу хьуннав.
Республикалул школарттай «ЕГЭ -2019» кампания низамрай сакингу дурну, тIайла ду­ккан тапшур бувну бивкIссар ва шинал март зуруй РЦОИ-лул (Региональный центр обработки информации) каялувчину ивтсса МахIаммадов Аскандар Маммадил арснайн. Ваная­сса макьала цIусса къуллугърай итан хьхьичI жул кказитрай рирщунугу диркIссар, Аскандар Печатьрал ва информациялул министерствалий управлениялул хъунаману зун увкIсса чIумал. Муниннин хьхьичIва зий ивкIссар ДР-лул Транспортрал, энергетикалул ва дахIавурттал министерствалий.

Буттал шяраву, Вихьлив, мусил медальданун школагу къуртал бувну, Аскандардул 2001 шинал ЯтIул дипломран лайкьну къуртал бувссар ДГУ-лул физикалул факультет. Ванал захIматрал ххуллугу байбивхьу­ссар МахIачкъалаллал администрациялий компьютердацIун бавхIумур къуллугърая.

— Аскандар, барча, цалчин, вил цIусса къуллугърайсса ккаккияртту. Гьашинусса ЕГЭ-кампания, хьхьичIминнух бурувгун, чIявуминнал бусаврийну, ца яла марцIсса, паракьатсса, аварашивур­тту ва аьлагъужа чансса хьуну чIалай дур. Буси вила цIусса къуллугърая ва аьмну шиналсса ЕГЭ-лул иширттая.

— ЕГЭ-лул ва ОГЭ-лул хIакъиравусса информация ххал дигьайсса Центр республикалий зий буссар 2008 шиная шинмай. РЦОИ-лул зузалтрал агьаммур буржнугу хъанахъиссар школарттай ЕГЭ ва ОГЭ кьамул дувансса шартIру дузал даву: аьркинсса техника, экзаменну кьамул дайсса кIанттурду, каялувчитал ва сакиншинначитал хIадур баву. Экзаменнал материаллу школарттайн диян даву ва махъуннай дартIун агьаммур штабрайн диян давугу жул буржри.

Республикалий ЕГЭ гьашину кьамул дуллай бивкIссар 68 кIанай, ОГЭ тIурча – 128 кIанай. Шиная шинайн 9 класс бувккуну, школа кьабитлатисса оьрчIал аьдад хъун хъанай духьувкун, ЕГЭ дулайми кIанттурду чан хьуну, ОГЭ дуллалисса кIанттурду ххи хъанай бур. Экзаменну кьамул дуллалисса ППЭ-рдал каялувчитал жу язи бугьайссар республикалул хьхьичIунсса ххюва вузрал преподавательтурава, сакиншинначитал тIурча – школарттайсса директортурава ва учительтурава. Мукунма ми­кку бикIайссар ялувбацIултгу.  Ми хъунмурчIин жяматий­сса ишккаккултри, жула шиччассагу, цайми регионная­ссагу студентътал-волонтертал бикIай.

— Жула шаннагу райондалий цукун ларгри гьашинусса ЕГЭ? Миннуй оьрчIал лавсъсса баллайхчIин бюхъай­ссарив республикалул цумур-цагу район, шагьру дуккавриву хьхьичI-махъ ци даражалий бу­ссарив чIалан?

-Лакралмур ва Ккуллалмур районнай мукун къулагъас дан­сса цичIав иш къавхьунни, паракьатну ларгунни экзаменну. КIирагу райондалий 11-ми классру къуртал буллали­сса оьрчIругу чIявусса ба­къар. ЦIуссалакрал райондалий тIурча, хьунни кIива иш, ца гийхсса ЦIуссалаккуй, цагу – ЦIуминалий, ших. КIивагу кIанай ППЭ-лул каялувчитурай тахсир хьуну бия. Жул мукунсса иширттангу хIадур бувну бикIайссар резерврданийсса каялувчитал.
КIилчинмур суалданунсса жавабраха на нава цIана зий ура. ЭкзаменнацIун бавхIумур авара къуртал хьунни, утти ми баллу, лагь-лахъсса районнайсса ва шагьрурдайсса тагьар ххал диргьуну, кIулшивуртту дулаврил министрначIасса батIаврий гьаз бансса ихтилатрал ялув зий ура. Дуккаврил ххуйсса хIасиллу дур шагьрурдава МахIачкъалаллал школарттай. Районнай тIурча, тагьар ца лархьхьусса да­къар. ЦавайнначIа математикалулмур иш ххуйну бухьурча, гайминначIа оьрус мазралсса, обществознаниялулсса къулайну бур. Ца район ларгмур шинал цIа данну диркIхьурча, гьашину му махъун дагьну, мунил кIанайн цамур гьаз хьуну дур. Ми хIасиллу ва хъиривлаявуртту жу дулунтIиссар министерствалийн, миччагу личIи-личIисса журалул буюр-амрурдайну школарттайх тIайла дукканссар.

-Гьашину зу хъинну чялишну зий бияв социал сетирдавугу, хъуннасса дахIаву дия школарттащал ва нитти-буттахъащал.
-Му тIайлассар. Жул мурад бия, хьхьичIва-хьхьичI, нитти-буттахъул паракьат бувну, оьрчIавун нигь-ццах дутлати­сса иширттан къадагъа дишин. ЦIана агьалинаву ца яла ишламур социал сеть Инстаграм дуну тIий, пикри бувссия, мивугу жула страница тIиртIуну, бувчIин бавурттал даву щурущи дан. Акциярттугу дуллай бивкIру, гьашинугу дуллантIиссару мукунма. Жул агьаммур даву цIунилгу дайдишинтIиссар дуккаврил шин дайдирхьуну кIива зурувату. Ноябрьданий цIунилгу щурунтIиссару республикалул школарттай.

-Барчаллагь, Аскандар, жущал хьунаакьинсса чIунгу ляркъуну, гьарта-гьарзану бувсса ихтилат­рахлу! ТIайлабацIу баннав вин!