«На лаизанна зуйн къаинсаннал чIуний»

Июнь зурул 10-нний Надир Хачилаевлун хьунтIиссия 60 шин

[dropcap]В[/dropcap]анияр 15 шинал хьхьичI, август зурул 11-чинсса хьхьуну, цалла къатрал хьулух чил канил бивтсса ккуллалул батIул увссар жуятува Лакку кIанттулгу, Дагъусттанналгу жяматийсса оьрмулуву тачIав хъамабитан къахьунну яргсса кIантту бувгьуну ивкIсса инсан – МухIадлул арс Надир Хачилаев.

[dropcap]В[/dropcap]аца аьщун кунма, ляличIиссара тIабиаьтрал оьрчIру бия Хачилаевхъул, ччимур миллатрал цала хьурдай чинсса (тIугу-тIутIисса). Дагъусттаннай миннал чIаланну ххишала хьун дурну диркIссар адаминашиврул культ, яхIлил авторитет, зунттал чувнал хансса хасиятрал лишан. Ми жуйнна миннал ирсирай аманатгу дурссар. Жува миннал буржлувталлу.

Александр Лебедьлущал

Июнь зурул 10-нний Надир Хачилаевлун хьунтIиссия ниттил увну 60 шин. Язисса бив­кIулуцIун бавхIуну, чIявуну тикрал хъанан бикIайсса лакку махъруну бур «Аьрщи лаллай, дакI лаллай» тIисса махъру.


[dropcap]А[/dropcap]ькьилсса махъру бур, хIакьмуничIан хъинну гъансса махъру бур. Амма, ми мукъурттил хIакьшиву жагъала хьун дан кунма, нясив бувсса ишругу шай жула оьрмулуву цимивагу. Миннувасса цану чIалачIисса бур Надирдул нязаннивсса бивкIугу. Шиккува, ваницIунма бавхIуну хIасул хъанай бур ца цамургу пикри: жущава вакссава лялиян бан къахъанахъисса бивкIу балики Надирдун цаннасса, цалла рухIирансса, рахIатшивуну хьуну дикIан тIисса.

Цанчирча мунал аьрщарайсса яхъанахъаву дия щихачIав къалар­хьхьусса, ца цанналусса хIасратрайн кIура дарсса куннасса, хъинну чIявуссаннахлусса яхIгу ца цувалу буллалисса куннасса. Аьрщарайнияр аьрщараву рахIатну ухьунссар. Уссар. Ушиврул ца цила зумунусса бардултну хъанахъиссар Надирдул дакIнил ва кIулшилул дунияллий лявхъусса вай цаппара поэзиялул асардугу, аьравххусса пикрирдугу.

Руслан Башаев


Ттул Лаккуялуй

Най ура на вичIан, марххалттах мякьну,
Вил зунчардил зунттал мицIайн абадлий.
Най ура, чIаттирал чарттайн ппай учин,
ПпабакIул мицIлия ВалиялдичIан.

УчIанна, хъаралун бив занчру бивтун,
Хъап-хъап тIисса зунттал хъархъаллу лархъун,
На учIанна зунчал бувгьу ПпабакIуйн,
Вил дакIнил микI бассан бан дакIнил цIарах.

УчIанна, халкьуннал хханххиравусса
Яла хъунмур суал Заннахьхьун булун:
Я Зал, ссаву дуссар оьрмулул мяъна
ТIайлашиву тIалав дуллай бивкIминнал?

Буттахь

Варсигу къалавххун щяивкIун урав,
Дяркъу дурхха ттигу, кIи къурталнугу.
Аьрщарайх интнил марч тIуркIу тIий буна,
ДуркIун дурхха вичIан ссутнил чIаракIлу.

Агь, мяммай, мачIайх дур ттуруллив ххярк тIий,
Байлссаннуйх ппив хьусса гьухъаллу кунна.
Къаехърай инагу яттил дянивух,
Ттуруллавух куна, най ухьунссара.

Зунттал жегъир ххуллул – ссавнил хIинчурал –
Барзунттал лахъшиврийн гьаз увсса чIумал,
КIуллагу дакъанна, пашманшив дуркIун,
Дару дунияллий дакI дащан дувай.

Мяммай, багъишла а, вичIан чIал хьунна,
Оьрмулул кIичIирттал шанбачIурттаву.
Гъинтнил чагъираву дахьвар ххал хьусса
Сив-сив тIий, варсул ссут вичIан дуркIшиву.

Дахьвар ттун ххал хьусса къуттакьяпулу
Вил ккуртта ссирссилттайх сил даркьушиву.
КутIагу хъанай бур оьрмулул ххуллу,
Жегъир ххуллийх ссавнийн чIун лирхъун най дур.

Ина лахъний ура, на – лагьний, шилу,
Вил хъирив лаян ччай, шиннаща зеххин,
Амма дур оьрмулул пашмансса низам –
Лахъссаксса ххуллурду, ттуруллив чIярур.

Аглан буван къашай оьрмулул бущи,
Силгу ччяни ритай, дяркъуну, цIай тIий.
Так барзунттал улклуй, зунттаву – вичIа
Ссутнивугу интнил яргшиву дикIай.

На учIанна вичIан

Зунттавусса кIюрххил, хъинну ччясса кIюрххил,
На учIанна вил бакIрацIсса тава буркIунттучIан,
На учIанна ачIаччаннах лухIисса щинал дагьанттуйх,
ЛухIисса муруллацIух экьинанисса щинайх.

На лаизанна вийн къаинсаннал чIуний,
Бюхъай лаизан лелуххул чIуний,
Авдалнал зуматусса жуаврай.

На хъамабитан ччай ура ина ттун оьрчIний лахьхьин Бувсса маз,
Му мазрай гъулугъин дан ччисса бур жулла цIа,
Ккуччу дан ччисса бур жулла къирият.

Тава чаричIа, вил бакIрацI,
На лахъину ва лахъну лаизанна вийн
Цамур мазрай, лелуххул ва авдалнал мазрай.

Ттул макIру

Агь, бавай,
Вай макIру, вай аьжаивсса макIру
Вай макIурдиву на мудан вищал хьунаакьара.
Вила гъилисса каних ттул кагу дургьуну,
Бачару хIаллих жува
Ттул ларгсса оьрчIшиврувун, ЯтIул-КьунттачIан,
Лахьхьу бувцсса ххулув зана битлан.
ЧантI куну, я тIитIара –
Сситтул канай байбивхьусса вил мухI
ЧIирай ятинну ххал шай.
Бавай, инагу, ттула оьрчIшивугу
МакIра ккарксса бувчIукун,
КIура авну шаний,
КIараллу ккуччу буллай, аьтIун икIара.

Ттул лагмарагу тIурча –
Угь-къак тIисса хьхьу,
Пикри-буруккинттал лухIи лархсса хьхьу,
Шану бакъашиврул къашавай хьуну,
Вев-гьарай тIисса хьхьу.
Агь, бавай, ттул яхIлув бавай,
Ва лухIи-цIансса хьхьирива,
Ка дургьуну, уца на, бавай,
Ларгсса оьрчIшиврувун, ЯтIул-КьунттачIан,
Лахьхьу бувцсса ххулув зана битлан.
Агь, бавай, вай макIру, вай макIру.
Ттунна вай кIихь дакъасса бувчIайхту,
Оьрмулия макI хьуну,
МакIлияту кIихь цаннив къашайсса чара.

ЦIунилгу шава

Бюхъай хъама ивтун икIангу вин на,
Ттул ахъал щюллисса бурандалул чул,
КIяла ларзнил ялув шипирдал магъив,
Барча вил цIулавгсса къатта-къуш, Кумий.

Амма ттун дакIнийри, хIакьину кунма,
Кьанчуллалу хьхьиру, цIияллай чIулли.
Вил някI зунттал кIюла жегъир ххуллурдайх
Лирхъун лагайссия ттул циняр дардру.

Бувцсса ххалал кьанкьсса маркIачIан гьава,
Къарду лархъун хъами шяравун най дур.
«ИлтIашиву цира?» — тIий , хьхьичIун дурксса,
Вилгу хъуннар шаву, ттул хъунна бавай.

Пюрундалул хъару хьхьунивун тIитIлай,
Аьч бувала, бавай, ларзнил чIавхьулу,
Ччучлачисса цIурттал кьанкь дусса мурчал
Жула цIан лавг къатри буцIин баншиврул.

ЧIаркIу-ппал, къатталу, ялув пачкъатта,
Бартукь лавххун тахлий нахIуну бур ттун,
КIалайтIи ххарарал янхьлил кIарттуха,
Бартрая, гурграя дакIнийн бутлай бур.

Ттул бажар къавхьусса чулахъ ххуллурду,
Параннурду кунма, хьхьичI липI тIий бурча,
Няравун бияннин ттул цIуцIи кIизуйх,
ХьхьичIра кунна, ина ках матIра, бавай.

Къатталу чIаркIу-ппал, ялув тавхантту,
Бартукь лавххун тахлий нахIуну бур ттун…
Лажинни, уттигу, кIюрх хъя чин дуллай,
Къаттала ажарттал учайрив эоь?

Агь, бавай, ина ттуйн, ттул кьиллал канийн,
Ппай чайва, ца хъуна паччахIнайн кунма,
ПаччахIтал жучIава ливчIун бакъанма,
Хантурал къаларду эяллай буна!