«Ппухълуннал цIаничIа, кьинилучIа дишинмур жуллагур дикIан аьркинсса»

Айманат Нурдуева

[dropcap]Ч[/dropcap]иттурдал шяраватусса Айманат Нурдуева Гъумук хъунма хьуну бур. Ва Москавливсса жагьилтурал ккурандалухь (ММОЛ «Лакия») бигьалагай кьинирдайсса школалий лакку мазрал дарсру дихьлай бур. Ва ккурандалул лахьхьин бувай центрданул хъунмурнугу бур. Ванищалссар жул ихтилатгу.


— Айманат, ина цукун тIайла бавцIура Москавливсса лакрал жагьилтурал ккурандалийн ва цукун гъира багьри ккурандалул давривух хIала бу­ххан?
— Архсса 2014 шинал тIайла бавцIура. Тани хъинну хъювсулну гъалгъа тIий бикIайва (уттигу муния гъалгъа тIийнма бурча!) миллатирттал мазру бухлаган нани­сса нигьачIийсса тагьар душиврия. Ниттил мазрал дарсру дура дукьан даврил ва чан даврил хIакъиравусса аьжа­ивсса, дукъарчIайсса законная гъалгъа тIий бия. Вай ишру кьурчIи бизлазисса ва миллатир­ттал культура яшаву мурадрай, чялишну щурущисса жагьилтурал ккуран Москавлив хIасул дурну душиврия ххаришиву дия. Ттула гъан­сса дуснал, ккуран хIасул дурминнавухсса Фарида Маммаевал нава Москавлив буссаксса лакку мазрал дарсру дихьлан оьвкуна. Вана укун багьссара ккурандалувун ва ккурандалува чунчIав хIура хьун ччан къабивкIссар. Кулпатравун багьсса кунмасса иш бур. Ккурандалул миллатрал мазгу, культурагу, цIа-кьинигу ядаву мурадрай тамансса давуртту дурссар, дуллайгу буссар.

Москавливсса жагьилтурал ккуран

— Лакку маз лахьлан ччи­сса жагьилтал чIявусса бурив? Гъира бусса бурив?
— Ччаврил ва ватандалухсса мякьлилли гъурбатрайсса инсантал цачIунмайгу, гъангу буллали­сса. Яла тIааьн бизаймургу ци бур учирча, шиная шинайн хъун хъанай дур лакку маз лахьхьин ччи­сса жагьилтурал ккал-аьдад. Жунна жулла культура, аьдат­ру духлаглай душиву кьамулну бикIан къабюхъайссар. Жува, яхIлувсса зунттал агьулданул ва бюхттулсса аьлимтурал, гъазийтурал, хантурал нас­лу буну тIий. Ниттил мазрал дарсирдай жу хъуннасса къулагъас дувару лак­рал аьдатирттах, культуралух, магьирлугърах, литературалух, багьу-бизулух. Лакрал ва Ккуллал районнайсса личIи-личIисса шяраваллавасса жагьилтал бухьувкун, жун жулла шяраваллал тарихраягу, хIакьинусса иширттаягу чIявусса затру лахьлай бур. Лаккуй хъана­хъимуния къюкIну бакъару.

— Лакку маз лахьхьин буллан захIмат хъанай ба­къарив?
— На мудангу дарсирайн бачара цалчин нанисса кунмасса илгьан дакIниву буну, муницIухва ттучIанма, ша­ппай, кулпатрачIан, нанисса кунма. Ттулла тIюва, ичIаллил гъилишиву, ттюнгъашиву ттухра ялугьлай дусса кунмасса асарду бикIай, мукун лагу-лякъай мудан. Хаснува ххари бувара хIасиллал. Гьарцагу дарсирал ттуву гъира- шавкь ялунгума ххи дай, ттула учениктуравугу вайва асарду хIисав хъанан бикIай. Гьавалул тагьар оьдиркIсса душиврухгу къабурувгун, ччясса кIюрххил шаппату буккан багьлай бушиврухгу къабурувгун, бучIай дарсирдайн. Ва бакъарив яла лаваймур кьимат?

— Цукунсса маслихIат бантIиссия лакку мазрал учительтурахь?
— Мазгу, культурагу ядан хьуншиврийн умудрай бикIаву. Лак­рал тарих кьурчIисса ва ххарисса лахIзардая хIасул хьуну бур. Хъунмур никиран къаккавк къаливчIун бур, ацIва никирануксса ца никиран ккавккун бур. Ци бакIрачIан бучIарчагу, мазгу, культурагу ядурну дур. Жулвагу буржри ми ядуван. Чара бакъа! Жулва бучIантIимур цичулийгу жулва кIунттихьри бу­сса. Жунма аьркинни, гьаркаснан ба-бакIрах цалва биялалиймур буллан!

— Сайки ххюра шин хьуну дур вил лакрал жагьилтурахь лакку мазрал дарсру дихьлай, учиннуча, лакрал тарих,культура, багьу-бизу лахьлай. Цукунсса дур лакрал язими хасиятру?
— Хъамал ххирашиву, интеллигентшиву ва кIулшивуртту куртIгу, цIакьгу дуллан къистташиву. Лак гьарцагу аралуву итххявхсса, хьхьичIунсса бур. Жулва аьлимтал, элмулувумигу, диндалувумигу, щаллагу дунияллийх машгьурну бур.

[dropcap]Ж[/dropcap]улва чичултрал ва шаэртурал произведенияртту дунияллул тамансса мазурдийн таржума буллай бур, жулва композитортурах дунияллул гьарцагу мурцIний вичIи дирхьуну бур. Лак вузирдавун кьамул буван къадагъа дирхьуну диркIсса чIуннардийнугума чIалай бур лак дуккавриву цуксса итххявхсса бивкIссарив. Жунма жува цукунсса миллатрал варистал бу­ссарув няраву цIакь хьуну бушаву къагьа­ссар, тай ппухълуннал цIаничIа, кьинилучIа дишинмур жуллагур дикIан аьркинсса.

— Бурив зул центрданул кумагчитал, чIарахбацIулт, меценатътал?
— Буркьай! ХIалу дагьну дунура, барчаллагьрай кIицI лаган ччива миннал цIарду. ХьхьичIра-хьхьичI кIицI лаган ччай бура дарсру дихьлан­сса кIану буллусса ттула буттал цIа – ХIажимурадлул арс Нурдуев Исуп. Барчаллагьрай бура мудангу чIарав ацIайсса Арсен ХIусайновлуйн, «Дагъусттан» Культуралул центрданул президентнайн. Арсен Буйдалаевич жул хIакьсса учительли, маслихIатчири. Мудан чIарав бацIай ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Жяъпар Абуев, Камила ва Расул ПIаркьуевхъул (ресторан «Жи есть»), Ибрагьим ва Ярагъи Гитинаевхъул («Чайкофф»).

— Айманат, вин хъунма­сса барчаллагь ихтилатрахлугу, ниттил мазрах­сса ччаврихлугу, му яшаврил ххуллий буллалисса хIарачатрахлугу. Зулми кунмасса школартту, центрду Аьрасатнал цайми шагьрурдайгу тIитIирча, хъинну хьунссия. Дуллалимуниву тIайлабацIу баннав!

— Барчаллагь. Ххишала бакъа ххариссару миллатрал кказитрал жухрасса къулагъасрая!

Ихтилат буссар
ПатIимат Рамазановал