Ванал ишру най бур Кислав шагьрулий

Сиражуттин Къардашов

«Илчи» кказитрал редакциялул хIура къадайссар республикалул кьатIув яхьанахъисса лакращалсса дахIаву. Ми Дагъусттаннайн бувкIсса чIумал, редакциялийн хъамалугу оьвчай­ссар.

Ва ххуллух жучIа хъамалу уссия оьрмулухун гъурбатрай унугу, лакку мазгу ххуйну кIулсса, буттал кIанттухсса ччавугу ядурсса Сиражуттин Къардашов. Жулгу, ваналгу дянив ихтилат хьунни.


— Сиражуттин, кутIану виятува бусарча, ччива. Та, цукун агьра ина Киславрайн?
— На увну, хъуна хьуну ура Таджикнал хъун шагьрулий Душанбайлий. Ттул ппу Жабраил Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул гьурттучири. Хушрай лавгссар дяъвилийн. Ттул буттащал архIал 8 инсан цаймигу лавгун бия дяъвилийн – мяйя ГьунчIукьатIатусса, ца КIямашатусса. Минная 4 зана къавхьуссар. Дяъвилия махъсса шинну хъинну кьянатсса, ккаши-мякьсса диркIун дур. Буттагу цала маэшатрал хъирив Таджикнавун лавгун ивкIун ур. Тих къалайчину зий ивкIссар. Нину Гьидаят зий бия медсестрану, цал санэпидстанциялий, яла детсадрай. Жул кулпатраву ххюва оьрчI бур. Жу циняв тих бувну буру.

«Илчилул» коллективращал

[dropcap]Н[/dropcap]а кулпатраву мукьилчинма ура. Увну ура 1961 шинал. Совет Союз тили-хъили хьуну хъирив­сса 1994 шинал, Таджикнаву дяъви байбивхьусса чIумал, Дагъусттаннайн бивзун, ших ялапар хъанай буссия ттул нину-ппу, уссур­ссу. На навагу школа тихри къуртал бувсса. ХIасил, 17 шин дур­ссар на Душанбайлий, яла увхссара Москавуллал управлениялул институтравун, хьуссара «инженер-экономист.
Зун Дагъусттаннайн учIан пикрилий уссияв. Шихсса му­ххал ххуллул хъунаманал дуллусса тIалавшингу дуссия. Амма паччахIлугърал жу зун тIайла буккан ккаккан бувсса регионнавух Дагъусттан бакъая. Циняв направленияртту дия Сибирнал шагьрурдайнсса – Сургутлив, Тюменнайн, Нижневартовскалийн. Миннувух ца направление Пятигорскалийн­ссагу дия. На ххуйну дуклаки­сса студент ухьувкун, ттухьхьун ихтияр дуллуну дия ттунма ччи­сса кIану язи бугьан. Нагу Пятигорск язи бувгьуссия. Муниннин нава та шагьрулий тачIав къаивкIнугу, М.Ю. Лермонтовлул произведениярттайхчIин ттунма ххира хьусса шагьру бия. Му чIумалнин на ххюйла-ряххийла бувккухьунссия Лермонтовлул «Жула заманнул виричу». Цал лакку мазрай, цал ингилис мазрайгума бувкку­ссия. Пятигорскалий на дур­ссар 8 шин. Зий уссияв Ккав­кказуллал минерал щинну дусса кIанай санаторияртту ва курортру буллалисса агьаммур управлениялий.

[pullquote]«БивкIу бакъасса полк» акциялул лаг­рулий, Ххувшаву ларсун 70 шин хъанахъи­сса бюхттулсса юбилейран хасну Кисловрай, цува заллусса «Стройкомплект» идаралий ва МахIачкъалаливсса ХIамидовлул цIанийсса кIичIираву Cиражуттиннул лархъун дуссия аьпалувух ивхьусса цала ппу, ветеран Жабраил Къардашовлун хасъсса баннерду.[/pullquote]

Яла тIайла увккунав автобазалул директорнал хъиривчуну Киславрайн. Тикку хIукуматрал квартирагу буллуну хIакьинусса кьинигу та шагьрулий ялапар хъанай ура ттула кулпатращал.

— ДакIний бурив вила цалчинсса харж? Ци ларсъссия ина миннух?
— Цалчинсса харж лавсъссия Пятигорскалий. Му лапва чIивисса харж бия – 115 къуруш. Цинярда дугьайцири налогру дургьуну махъ кани­хьхьун 97 къуруш дуркIуна. Дука-хIачIанмур ларсъссия. Та на кулпат бан ува­сса чIун дия.

— Гъурбатрай унугу, вин лакку мазгу мадарану кIулну бур?
— Ниттил ва буттал цаннащал цаннал лакку мазрай бакъа ихтилат къабайва, жущал – ла­кку мазрай ва оьрус мазрай. Ялагу, тих жущал ялапар хъанай ду­ссия ттул буттал бава Ханича. Жу танищал так лакку мазрай гъалгъа тIий бикIайссияв. ОьрчIний лавхьхьумур хъамакъабитай­хха. ТIайлассар, буттал бава ччяни дунияллия ларгуна. Та чIумал ттун 6 шин дия. Шинай, кIира шинай цал шяравунгу лагайссияв, гиккугу дадал ппу Мямма­хъал Мяммащал ва дадал нину ПатIиматлущал лакку мазрай гъалгъа тIий икIайссияв.

— ДакIний бурив инава хьхьичIа-хьхьичI шяравун лавгсса чIун ва цукунсса асарду ливккуна вил дакIний?
— На хьхьичIа-хьхьичI Да­гъусттаннайн увкIссара 1967 шинал. Ниттиуссил хъатIийн бувкIссияв ниттищал.
Хъинну бюххансса асардайну дакIний ливчIуна та аьрххи. Бу­ттал шяраву ттун гьарзат ххуй дирзуна, хаснува ттуккуй бур­ттий щинав лагаву.
— ЦIанагу лагарав шяравун? Буссарив кIий вила къатта-къуш?
— Къатта-къуш бакъассар. Ласун ччай ура. ТIайлассар, цIанасса аьрххилиями асарду пашмансса бикIай. Таний кIулну бивкIсса инсантал чIявуми дунияллия лавгун бур.
— ХьхьичIва Дянивмур Азиянал билаятирттай чIявусса лак бикIайссия. Зу Душанбайлий ялапар хъанахъисса чIумал дуссияв дахIаву, хIала-гьурттушиву тихсса цайми лакращал?
— Гьай-гьай. Тих буссия кIундими, чIари, тIулизун, щар, гъумучи. Жущал ца кIи­чIираву ялапар хъанай бу­ссия жунма гъансса цаймигу ГьунчIукьатIатусса кулпатру.

— Цими оьрчI бур вил, ссаха зузисса бур?
— Ттул кIия арс ур, оьрмулул 29, 30 шиннавусса. КIиягу бизнесрахун багьну бур. Ца экономикалул элмурдал кандидатри.

— Ина ляличIину му пиша язи бугьан ци багьана хьуна?
— Ттун хъинну ччай бия Мос­кавлив дуклан уххан. Москавлив увкIсса чIумалгу, кIулну акъа­ссияв чун ухханссарив. Москавуллал авиациялул ягу инженер-экономикалул институтравун уххан­сса пикрилий уссияв. Чичру духьунссия, ва институтравун бакIрайн агьунна. Ва бия цIуну тIивтIусса, зий дахьра 3 шин хьу­сса институт. Цуппагу Косыгиннул хIукмулий тIивтIусса, экономикалул, шяраваллил хозяйствалул управлениялул кадрарду хIадур байсса институт. Институтрал ректоргу Косыгиннущал ца курсрай дуклай бивкIсса инсан бия.

— Совет Союз тили-хъили хьуну, идарар­тту лакьлакьисса чIумал захI­мат­ну бияв?
— Тани цинявннан захIматну бия. Ци дулланссарив, ссая айишинссарив къакIулну нагу усси­яв. Амма бувчIлай бия ссаха-унугу зун аьркиншиву. Та ппур­ттуву циняв дахху-ласулухун багьуна. Ттула бизнес дайдишин ттунгу ччан бивкIуна.
Таваккул бувтун, квартира ширишилун бивхьуну, банкрая процентирттай арцу ларсъссия. Аллагьнал кабавкьунни.
— Ци маслихIатру бавияв дахьва бизнесрахун багьминнан?
— ЦIанасса чIумал бизнесрахун багьминнансса маслихIатру бусса ччиссаксса луттирду бур. Ттула пикрилий, яла агьаммур – му марцIшивур, узданшивур. Ва ялагу – буллусса махъ бацIан бан кIулшивур.
— Даврия мукьахсса чIун ссан харж дара, цукун­сса дур «хобби»?
— ХьхьичIва ттун хъинну ххирассия футбол. Ца ппурттуву на Таджикнал 16 шинавун бияннинсса мюрщи жагьилтурал цачIун дур командалувугу уссияв. Махъсса шиннардий парусрал спортрахун агьну ура, ивра Туркнавун, Грециянавун, Италиянавун.

— Ци бусанна Киславрай­сса жула диаспоралия? КIанттул инсантуращал­сса хIала-гьурттушиву зул цукун­сса дуссар?
— Тихсса агьулданул дянив жула дагъусттанлувтал хIурматрай бур. Цала дуллалисса шадлугъ-мажлисирттайн оьвчайссар мудан жуйнгу. ХьхьичIсса шиннардий жувагу цахъи ххишалану чялишну буссияв. Маевкарду дай­ссия оьрчIащал, кулпатирттащал бавтIун. ТIивтIуну бу­ссия дагъус­ттаннал оьрчIансса къавтIавурттал школа, буссия лакку маз лахьхьин байсса школа. На ттула оьрчIругу гьан бай­ссия миккун.
Яла ми школарду лавкьунни, оьрчIру чансса занай буну.
ДакIний бур, ккурандалун 10 шин шаву кIицI дуллай, хъунна­сса байран дурссия филармониялул залдануву. Оьвкуссия «Лезгинка» ансамбльданийн, МухIсин Камаловлуйн, музейравасса суратирттащал бувкIссия СалихIат ХIамзатова, хьуссия усттартурал каних дурмунил выставка.
Жул байрандалийн бувкIссия шагьрулул хъуними, къазахънал ва цаймигу ккураннал вакилтал.

— Бавссар, Киславрайн увкIсса чIумал, Муса Маннаров вичIа хъамалу ивкIссар тIий?
— ТIайлассар. Муса ттул кулпатрал гъанчу ур. Аьламравун левххун занаивкIун махъ реабилитация дан Кисловрайн увкIсса чIумал, жу Мусайн жуннийнма хъамалу оьвкуссия Пятигорскалийн. Мунащал хьунабакьин чIявусса тихсса лакрайнгу оьвку­ссия. ДакIний личIансса батIаву хьуна.

— Барчаллагь, Сиражу­ттин. Жу хъинну ххари­ссару ина кунмасса лак­рал цIа гьаз дуллали­сса лакрая. ТIайлабацIу баннав вин гьарца ишираву.

Ихтилат бувссар
Р. Башаевлул
Чивчуссар А. Аьбдуллаевал