ХхюцIаллий ххюра шинай ччаврил бургъилу

Гулизар. 1960 ш.

«Цума-цагу адиминал дакI­­ниву буссар ашкара къа­буллали­сса шанма мурад:
-ххуйсса мажлисрай хьунаакьин аьнтIикIашивруцIун аькьлу-кIулшиврул бувччусса хъамитайпалущал,
-га хъамитайпалущал цувалу хьунаакьин;
-ганищал цимилагу хьунаакьин»

Р. ХIамзатов

Кировлул ва Гулизардул хъатIи. 1963 ш.

На нава бахтлувра тIиссара ххаллилсса мажлисрай аьнтIикIашивруцIун аькьлу-кIулшиврул бувччусса душнищал хьунаакьин кьисмат нясив хьуну тIий, ялагу цал ганищал навалу хьунаакьин хьуну тIий. Бюхттулсса шаэрнал тIисса шамилчинмур мурадрал хIакъираву тIурча, ттун кьисмат хьунни мунищал хIакьинусса кьининин хьунаакьлан 55 шинал мутталий.

КIа ттул оьрмулун аьщун­сса хьунабакьаву цурдагу хьуна хар-хавар бакъа, тачIав щак къабагьансса кIанттай, 1959-ку шинал, ссуттил. На ияв оьрмулул 23 шинавусса жагьил, Ккуллал райком комсомолданул цалчинма секретарь. МахIачкъалалив най бия обком комсомолданул пленум. Ххал дигьлай бия ­оьллал фермардай комсомолданул дуллалисса даврил тагьар, ялун личин дуллай ми­ккусса диялда­къашивуртту. Прениярттаву цалчин махъ буллуна Лакрал райондалул вакил цурив Чавтараевахьхьун. Бувккунни, душ бакъача, тачIав ттунма къа­ккавксса чIиви ссурухIи. Бю­хханну ва дакIнихтуну гъалгъа тIисса куц! Танил гьайбатрал ва ттюнгъа­сса чIунил хIайран ув­сса ттуща ганил тIутIимунил мяъна лаласуннагу хъанай дакъая. Ттуйна нава увкIунав ганил ихтилат къуртал хьувкун, азвардавуцириннал ришлашисса хъатурдил, «молодец, Гулизар, ина тIайлассара» тIисса чIурдал. ЧIарав щябивкIминнаяту кIул хьуна га цурив – уттигъанну зун байбивхьусса муаьллим, лакрал райком комсомолданул штатрай бакъасса секретарь , ларгсса шинал хьусса республикалул культуралул фестивальданул лауреат.

Кумав. 1963 ш.

На аьжаивну аххана хьунав, хьумур бувчIлай бакъая – ссаха зий ухьурчагу, чув ухьурчагу, янил хьхьичI – Гулизар. Цаппара гьантравату тIурча, къакIула га чичруяв, Заннал пишкашъяв, лухIи яруннил залуннащал сайки жувалу хьунабакьинсса сант дагьуна. Оьруснал «нарочно не придумаешь» тIисса сериаллаву кунмасса иш. Ттун кIулссия га кьини Ккулув лакрал театрданул «ПартIу ПатIима» тIисса спектакль бихьлахьишиву. Амма даврил ца­ппара иширттал чIал увнав. Ни­ттил бувсуна ссурвал ТIагьират ва Саидат пьесалийн лавгшиву. ЧIал бакъа ссурвал кIива хъамалу душнищал бувкIукун, ттула яруннийн вих къахъанан ивкIунав: хъамаллуравасса цану бия МахIачкъалалий пленумрай нава хIайран увмур – Гулизар.

МахIаттал хьура, микIгу лавчIун, авссура! Ххал барча, муданна­сса аьдатрай, шяраву гостиница бакъахьувкун, гьантта бикIан бачIайсса бивкIун, Гулизар ва ганил подруга бивну бивкIун бур ттул ссурваран – студентка ТIагьиратлун ва учкъулница Саидатлун. Ссавруннаяту­сса амру бивкIссарив, ягу чичру диркIссарив – му Аллагьнан кIул хьунссия. КIул хьуру хъамаллуращал. Гьанттайсса хIадур дуллалиссакссагу, ганияр махъ ду­ссухгу, тамансса ихтилатру хьунни жул дянив оьрмулияту, багьу-бизулияту, магьирлугъраяту. На бусав аспирантуралувун уххан­сса планну душиврия, Гулизардул бувсуна цила Москавлив ягу Ленинградрай художественный профилданул институтравун буххансса кьаст душиврия.
КутIану учин, щаллу хьуна ттул бакIрал ххуйсса, тIул-тIабиаьтрал бувччусса хъамитайпалущал сайки жувалу хьунабакьинсса мурад.

[pullquote]Прениярттаву цалчин махъ буллуна Лак­рал райондалул вакилли тIисса цурив ца Чавтараева­хьхьун. Бувккунни, душ ба­къача, тачIав ттунма къаккавксса чIиви ссурухIи. Бю­хханну ва дакIнихтуну гъалгъа тIисса куц! Танил гьайбатрал ва ттюнгъа­сса чIунил хIайран ув­сса ттуща тIутIимунил мяъна лаласуннагу хъанай дакъая.[/pullquote]

Жу кIюрххил кIидачIарду хьунабакьавриясса ххаришиву. ЛичIи хьуру кьюлтI бан къахъанахъисса асардащал. Му чIалай бия ниттингу. Хъинну бикIу тIисса Гулизардуйн ппайгу куну, ниттил ганин чIивисса ссайгъат буллуна. На хъамал тIайла бувккун увкIукун, Гулизардуйн ниттил ца Ккуллал зумуну ригу-риртуна: «Пуннукьул тIутIи кунма, ххуйшиву цилагу, цIакьу бибул!»
Эшкьи-ччаву хьунни учин ттун ттигу ччяя, амма дакIнил буслай бия мукунсса асар хьушиву. Мукун ляличIисса асар утти­нин ттул цавагу душних къавхьуссия.

ЧIал бакъа, 59-ку шинал ахир­даний ягу 60-ку шинал дайдихьулий, жун кьисмат хьуна цIунил хьунабакьинсса. Респуб­ликалий дайдирхьуна ярглий­сса комсомолнал тарбиялул мероприятие — «Дагъусттаннал жагьилтурал дусшиврул эстафета». Гъинттул жучIан бувкIун буссия Агъуллал жагьилтурал делегация. Утти, обкомрал графикрайн бувну Ккуллал райондалул делегация гьан багьлай бия Лак­рал райондалийн. Мунияту ца мадара бявкъусса гьантрай жу ххарину хьунабавкьуру Гъумук райондалул жагьилтурал. Ххал къавхьуну бикIайссияв заллухъруннал делегациялул хьхьичIмур кьюкьлуву нанисса Гулизар! КIивайвагу делегацияртту, уссу-ссурвал кунма, хъямалагу багьну, клубравун бувхру. Дайдирхьуна цурда эстафета тапшур даврил церемония.

Церемония къуртал хьуна хъамаллурал, яъни жу, дуллусса хъунна­сса концертрайну. Жул самодеятельный музыкантътурал, балайчитурал ва къавтIалтрал номерду дакIнихтунусса хъатру ришлай най бия. ДакIния къадуккай нава, хорданулгу бахIлай, Чариновлул «Лакку гимн» тIинийсса реакция. Хорданул «Урттугу щюллисса, щингу дяркъусса душваралгу ххуйсса жан «Ла­кку кIануй», учайхту, залланувуцири душурваврал, ваца команда дуллуний кунма, циняв багу-бавцIуну, шавкьирай тик­рал дуруна припев «жагьилтал чумартсса жан «Лакку кIануй» тIисса мукъурттийну. Концерт къуртал хьуну махъ Гъумучиял оьрчI-душварал оьвкуна хъамаллурайн райцентрданул столовойлуву хIадур дурсса ххаллилсса гьанттайнссаннуйн. Га гьанттайнссаннул ттухьхьун ва Гулизардухьхьун дуллуна каши, ахчинссагу акъа, цаннах ца буруган, дакIру дачIин. Гикку ттун бувчIуна Гулизардул ттул дакIниву ва кIулшилуву «судьбоноснайсса» кIану бугьлагьишиву. Ганил дакIниву ттунсса бакъа, ттул дакIнивугу ганинсса бакъа кIану бакъашиву…

Интнил ва гъинтнил махъсса барзру анаварну лавгуна райондалул жагьи-жугьултрал тачIав чан къашайсса къай­гъурду щаллу буллай. Сентябрьданул ахирданий тIурча, на увцунна армиялийн. Гъумук Гулизардухь хъинну бикIу учин лавгсса, ттухь бувсуна му, институтравунгу бувххун, Москавлив ягу Ленинградрайн лавгссар куну. Яла, цIухлансса чIунгу дакъа, лавгра аьрали къуллугъ буллан тIисса – Винницалийн (Украина). Тикку аьрали уртакь Виктор Терехиннуяту (му ивкIссар Лакрал театрданул режиссерну зий) ттун кIул хьунни Гулизар Ленинградрайсса театрданул, музыкалул ва кинематографиялул институтрал театроведческий факультетрайн бувхшиву. Дуллуна тту­хьхьун институтрал адресгу.

Дайдирхьуссия ттул ва Гулизардул дянивсса переписка. Му перепискалул жул симпатияртту кIура даен дуруна цIакьсса ччаврийн.
Ттула чагъардал кьимат бищун захIматри. Ганилми чагъарду тIурча – циняв бия куртIсса, камилсса. Ми циняв армиялийн бувкIсса чагъардугу циняв 208 ттучIа хIакьинугу буссар, му­гъаятну ябувну.
1962 шинал демобилизовать увкун, на шавай лавгссияв Ленинградрайх, ччиссаннучIангу ивну. КьутIи дурссия хъиривмур шинал хъатIи бан. УвкIун буттал шяравун, учительну зун ивкIра, аспирантуралувунгу хIадур хъанай. 1963-ку шинал августрай хъатIи барду. Хъиривмур шинал увхра Ленинградрай аспирантуралувун – тиккува бувна жун цалчинсса чIивитIу – душ Светланагу.
Укунсса хьуссия ттул ва Гулизардул бигьа дакъасса, амма эшкьи-ччаврил ва талихIрал дурцIусса мусил ххуллийсса 55 шинал дайдихьу.

Киров Султанов