Барча дуллай буру вил юбилей

Ссапар Аьбдуллаев:
— ТIайланма учинна, Юсуп МахIаммадов Лакрал райондалул бакIчину увчIлачIисса чIумал, на кIанал чул бувгьуну акъассияв. Ва захIматсса райондалий цамур райондалиясса инсаннаща ци дан шайвав тIий щак-щуклий уссияв.

[dropcap]Ч[/dropcap]ул бувгьуну къаивкIхьурча, къаршинугу акъассияв. Амма ва бакIчину увчIиннинссагу, увчIуну махъссагу райондалул тагьар цачIу диширча, тапаватшиву хIисав къархьуну къаличIанссар.
Ттун ччай бакъар хьхьичIвами каялувчитурайн махъ тIун, амма иш мукун багьну бия, халкьуннал дянивсса ара ххуйсса дакъая. Политикалул тагьар ххуйсса дакъая. Ла­ккуйн ачинсса гъира къабикIайва. КIийвамигума шилунмай лихълай бия. ЦIанакул райондалул агьалинал дянив нахIу-хIалимшиву дур. Шиннардил лажиндарай Лаккуйн къалаглай бивкIсса халкь кIийнмай зана хъанай бур. КIий хъанахъисса иширттавух, мероприятиярттавух шагьрурдайсса лак хIала бухлай бур. На нава Юсуплул зана увунна ватандалийнай, цала тIайласса къуццу тIутIаврийну.

[dropcap]З[/dropcap]унттал райондалий ялапар хъанахъисса агьалинан яла аьркинмур ххуллурдур. Ххуллурду ба­къасса кIанттай оьрмулул тарг бакъассар. Ттун дакIний ба­къар Кьукнив, Аьхъардал чулийнмай, анжагъ гредер гьан дарча дакъа, цила багьайкун бакьин бувну. Биялну уттагу бувну, асфальт бутIлай байбивхьуну бур. Асфальт бувтIунни ШавкIрав бияннин. ШавкIрату Щаравсса ламул проект дурну дур. Ххюлуссуннал чулийнмайсса ххуллугу биялну утта бувну бур. КIа ххуллийхгу асфальт бакьлай байбишинссар чIал къавхьуну.
Хъунмасса буруккин бия зун­ттал кIанттай агьалинан ттукI биял хъанай бакъашиву. Лахъсса гужирал трансформатор бивхьуну, му буруккин буккан бунни.

[dropcap]З[/dropcap]унттал агьалинал маэшат лавай бансса ххуллуну Дагъусттан Республикалул ХIукуматрал ккав­ккун бия багъру бугьаву. Ххуйну зий бур райондалий му программалухагу, сайки мукьцIалла гектарданийн бивсса багъру бувгьуну бур.
Буруккин бия ттизаманнул тIа­лавшиннардацIун бавкьусса детсад райондалий бакъашиву. Му буру­ккингу яла лавгунни. Бувну къуртал бавай бур мукунма ттизаманнул шартIирдацIун бавкьусса школа.

Гьарца кIанттайва итталун ххяхлахисса буруккин бур ччюрк чун дичинссарив къакIулсса. Халкьуннан къачIалансса кIанугу личIи бувну, ччюрк ххилансса машина лавсунни. Гъумучиял паччахIххуллу, шагьрулий кунма, шюшлай бур, хьхьувайсса чаннал пперха тIий бур.
Жула Лаккуй ца яла аьнтIикIасса кIану бур Ханнал бяр. КIикку бигьалаган мухлукь халкьуннал бучIайсса бивкIун бур хьхьичIва. Ца-царай эмаратсса суратру дур тарихраву яхьуну. КунцIуллуйн кIура бавну бия. Утти бургияра ах­ттакьунмайгу, хьхьувайгу циксса инсантал букIлай бурив кIиккун бигьалаган.
Дагъусттаннал тарихраву хъинну агьамсса кIантту бувгьусса Сур­хай-Ханнал, Хан-Муртазааьлил цанналагу гьайкал дакъая уттинин Лаккуй. Халкьуннал каширдацIух ххаллилсса гьайкалгу дурну, Да­гъусттаннал Халкьуннал цашиврул байрандалул дайдихьу Гъумук дурунни, хъинну чIявусса бусрав­сса хъамалгу бувкIун, бюхттулсса даражалий. Юсуплул пикрирду ва ниятру ттигу чIярур. Жугу кIанал чIарав бацIантIиссару.

КIицI бан ччай ура ца цамургу агьамсса иш. ЛакрацIун жула ПаччахIлугърал ва ХIукуматрал вакилталгу Лакку билаятрайн лажинну кIура баен бувунни Юсуплул. Ттун дакIний бакъар хьхьичIва цаягу министр ягу вице-премьер Ла­ккуйн увкIсса чIун. Махъзуманив ми ччя-ччяни букIлакIи хьунни.
На дакIнийхтуну барча тIий ура Юсуплухь юбилей. ЧIа тIий ура ттигу Лакку билаятрал цIаний чIярусса шиннардий зунсса цIуллушиву ва тIайлабацIу.

Качар ХIусайнаева:
[dropcap]З[/dropcap]ахIматсса къуллугъ бухьун­ссар учара райондалул бакIчинал къуллугъ. Хаснува хIакьину. Хаснува халкьуннан хайрданунну зунна тIисса ниятрай увкIсса инсаннан. Юсуплул хIакъираву ттул цукунчIавсса ташвишшиву да­къар кьасттангу му муна му ниятрай увкIшиврий Лакрал райондалул бакIчишиврийн. Ттун къакIулли царагу лакрал агьамсса батIаву, Юсуп гьуртту акъасса. Лакрал миллатрал масъаларттаяр агьам­сса масъалартту цайми хьхьичIун багьайхьунссар.

Ттула ялун лухIи кьини дурксса гьантрай, аьзиз­сса арснал гьаттай буркIна бишин аьркин багьсса чIумал, на чару був­ссия КIунди-ЧIаратусса цIанихсса усттарначIа. Лакку чару ччай бия. ЧIарату чару шагьрулийн биян бан тIурча, бигьасса иш бакъая. Ламуснугу бунува, на Юсуплухь тавакъю бувссия, кумаг бакьай му хъунма­сса чару сагъ-саламатну Гьанжилийн биян бан куну: ЧIаратусса ххуллу паччахI ххуллийн букканнин захIматсса, дулантту чIярусса, бурхха. БучIан бувну къундалул бувцIусса хъус духхай машина, бивхьуну ганий шанна метIралияр лахъисса чаругу, кIай дуланттайх га машиналул хъирив цувагу машиналий увкIун ия Юсуп. Кьа­сса паччахI ххуллийн машина був­ккукун, ттучIангу оьвкунни. «Тти нигьачIин дакъассар, чару сагъну биянтIиссар», — увкуну. Чару лавсун увкIсса щупир цукунчIав арцу ласун ангу къавхьуна, ттунма багьайсса багьа ттун буллуссар, къурталссар тIий.

[dropcap]Н[/dropcap]а Юсуплун мискьалданул­ссавагу кумаг бан каши дусса я къуллугъчи, я кашилул заллу къа­­бивкIра. Ттул биялалух мюхтажсса инсан кIагу акъая, я жул дянив гъан-маччашиврул, дус-къардашшиврул, бухху-буккаврил ара дакъая. Амма кIа ттул кьинилул чIарав уссу къаацIанну авцIуна. Мукуна авцIухьунссар, щак бакъа, цикссагу цаймигу инсантурал захIматссагу, ххариссагу кьинирдал чIарав.

[dropcap]Я[/dropcap]лагу цамур чIумал, дукIу кказитрал юбилей дуллалийний, жува чантI учиннин, Юсуп сукку хьуну ия миллатрал кказитрал юбилейрал масъала лакраву махъ нанисса инсантуращал ххал бигьлай. Ванал сипталия байбивхьуну, бартгу диргьуссия «Илчи» кказитрал юбилей. Цала ца ихтилатраву Юсуплул куна укунгу: «Жува сивсуну щурун аьркинссару. Ва я вил кказит бакъар, я вил кьини дакъар. Ва миллатрал дагьанир. Миллатран лайкьсса даражалий тIайлагу дуккан аьркин­ссар», — куну.
Юсуп, на дакIнийхтуну чIа тIий бура вин вания тихуннайгу винмагу, лакрал вирдакIну хъанахъисса Гъази-Гъумучиянгу, райондалунгу, Дагъусттаннангу хайрданунну зунсса ттигу диялсса тавпикь!
Барча вил ирглийсса лахъазан!

Шалласу Шалласуев:
— Гьай-гьай, къабигьассар ацIния цара шинал лажиндарай гьарма рязи анну зун. Халкьуннан ччикунсса оьрму дузал бансса шартIру жучIара дакъар, мяъданну жучIава бакъар, хIачIайсса щиналгума кьянатшиву дур. Амма, лакрал агьали цайнна вихшала дирхьуну бушиву кIулну, Лакку билаятрал, миллатрал бучIантIимунил ялув дакI цIий зий ия Юсуп МахIаммадов щала чIумул мутталий.

[dropcap]Н[/dropcap]а дакI дарцIуну учивияв, Юсуп МахIаммадов республикалул къуллугъчитурал дянив хъинну хIурмат-кьиматрай уссар куну. Уну тIий му хIакьинусса Дагъус­ттаннал районнал бакIчитураву ца яла жяматрацIун авкьусса, ссавур дусса каялувчи.
Мунал ххуйсса хасият дур дакI хъун дакъашиву, пахру-ххара ба­къашиву, агьалинащал маслихIат ккаккайсса ушиву, захIматрал кьад­ру кIулсса ушиву.

Мунал дурсса давурттая гъал­­­гъа тIурчарив, бусланмур чIя­вур. Миннува кIицI данна яла агьамми. ЦIахъардал Къуманива кIихунмайсса ххуллу бия, Муса Маннаров цалчин Лаккуйн нани­сса чIумалва бавкьуну бивкIсса асфальтгу тIавтIун, лап лащинсса тагьарданий. Утти гьарцаннан чIалай бухьунссар кIа ххуллул даража. Гьарца кIанттайсса цIуцIи кIану бур тIабиаьт ччюркливун дахьларгун душиву. Администрациялул зузалтращал цува зузи янналуву субботникирттайн уклай, агьали буттал улча ччюрклицIа марцI бавриха зузи бунни Юсуплул.

[dropcap]Я[/dropcap]лагу жунма чIалай бия Ух­ссавнил Ккавкказнаву шагьрулун ккаллину бивкIсса Гъумучи цил бюхттулсса цIанин къалавхьхьуну лащинсса тагьарданий бивкIшиву. Утти, гьантта бувккуну, цила сипатрайн кIура баллан бивкIунни.
АкъавцIуну къахьунссар Хан-Муртазааьлил гьайкалданий. Ух­ссавнил Ккавкказнаву дакъассар хIакьинусса кьининийн кIа гьайкалданущал архIал дацIан дансса царагу гьайкал. Юсуплул сипталийну дурсса давур кIа.
Юсуп тачIав къауккайссар миллатрайн багьайсса цавагу иширал чIарах. Ва гьуртту акъа къашай­ссар лакрал аьлимтурал, чичултрал, шаэртурал, магьирлугърал иш­ккаккултрал юбилейрдал мажлисру. Юсуп МахIаммадов барча уллай, хIакьину на чIа тIий ура мунан яла бартлавгун ччимур хиял бартлагаву – Лакку билаятрайгу, лакрал миллатрайгу аргъ дизаву!

Бадрижат МахIаммад­хIажиева, Лакрал театрданул каялувчи:
— Юсуп ХIамидович Лакрал театрданул хьхьичIунсса ду­с-ихтиварди, чялишсса чIарахацIур. Мунал даингу хъинчулий ккаккай театрал магьирлугърал ишкка­ккултрал юбилейрал вечерду, жуява батIул хьусса артистурал аьпалул вечерду дансса сиптарду. Ми­ккунгу я цува учIайссар, ягу цала кумагчитал тIайла буккайссар. Юсуп МахIаммадовлул ка-кумаграйну ва гьурттушиндарайну Оьруснал театрданул хъунмур залдануву лайкьсса даражалий хьуссар Лакрал театрданул 80 шинал юбилейрал мажлис. Хъунмасса тIайлабацIулущал хьуссар мува мажлис Лакрал театр­данул цалчинсса шаттирду лавсъсса Гъумук.

[dropcap]С[/dropcap]айки цинявппагу премьерардайн учIайссар цала кулпатращал. Миллатрангу, щала республикалунгу хъуннасса агьамшиву ду­сса, Дагъусттаннал виричусса тарихрацIун дархIусса проектру чулийн дуркссар Лакрал райондалул администрациялул ва хасну Юсуп МахIаммадовлул гьур­ттушиндарайну. Мунал арцуйну­сса кабакьаврийну ккаккан був­ссар Гъумук «Хан-Муртазааьли», «ПартIу ПатIима», «АхIмад-хан Султан», «Оьтту ва макь», «Гъумучиял ПатIимат ва Бархъаллал Маллай».
Личность хIисаврай, Юсуп ур зунтталчунал яла язими хасиятру цаву дусса инсан. МуницIуна ва ур вичIи дишин кIулсса, инсаннал дакIниймур ласун бюхъайсса, инсаннал ва миллатрал буруккин­ттал чIарах къауккайсса чув.
Жу хъунмасса барчаллагьрай буссару Юсуп МахIаммадовлуйн, буттал кIанттул тарихрал ва магьирлугърал ирс ябан, райондалул агьали ттизаманнул пишакарсса творчествалухух гьан бан хъунна­сса къулагъас дуллай ушиврухлу.
Юбилей барча тIий, чIа тIий буру цIуллушиву! Чан къааннав ина лакрал миллатран!

Абакар Къюннуев:
— Юсуп МахIаммадов ттул яла хьхьичIунма дусри. Зувиллий шанна шинни жу кIулну. На райондалул комсомолданий зузисса чIумал му зий уссия шяраваллил хозяйствалул аралий. Яла на мунал идаралий хъунама бухгалтерну зий усси­яв. Ттун хъунмасса талихI хьу­ссар Юсуп кунасса инсан оьрмулуву ттуйна бакIрайн агьну.

[dropcap]В[/dropcap]а дахьа райондалул бакIчину зун увкIсса чIумал чIявуссаннал пик­ри бия, бюхъай уттигу мува пикрилийссагу бикIан, цала Ккуллал райондалийн къалавгун, шиккун циван увкIссар бакIчину тIисса.
Юсуплун цIа данну кIулну бия Гъумучиял ва щала лакрал тарих. Сурхай-Хан ва Хан-Муртазааьли мунал кумиртал бия. Му ттухь ччя-ччяни на яхIиравун утансса затру тIун икIайва: «КIа щала Ухссавнил Ккавкказнавух цIа ларгсса Гъумучи ци даражалийн багьссар? Дунияллийх цIа ларгсса лакрал тарих хъамабитан циван буллали­ссару зу?» – тIий.

ТIайламур бусан, цува къуллугърайн увчIуну кIира-шанна нюжмар гьаннина ва пашман хьуна, райондалийсса буруккинттал чIявушиврул. Ссая айишинссарив къакIулну ливчIун ия. Ми буруккинттал къурхъру ттирихIлай айивхьуна ххуллурдая ва щиная. Сайки цинявппагу администрациялул зузалт цайнма къаршину бивкIхьурчагу, ванал цуя-ца инсан даврия укьан къаувну, цалчин­сса батIаврий вихшалдарайсса ихтилат бувна, «ттулгу, зулгу мурад Лакку билаят цIу буккавур, мунил ялув жува архIал зун аьркин­ссару» куну.

[dropcap]Ю[/dropcap]суп буниялттунгу Лакку билаятрай дакI-лякьа цIий зун увкIсса инсан ушиву цанма бувчIукун, цинявппагу ванал лагма лавгуна. Юсуплул каялувшиндаралу дурсса давурттай къаацIанна, миннуя «Илчи» кказитрай чIявусса бувсъссар, бавссар. Жул даврил яла хъунмур тIайлабацIу чарий чару къаливчIсса шяраваллавун агьали зана хъанахъавур: НицIавкIуллал, ДучIиннал, Хъанардал, Сундараллал шяраваллаву шагьрурдайсса инсантал къатри дуллай бур, тиху-шихуннай дакъахлай, Лаккуйнмай бизан ччиминнахьхьун аьрщирду дуллан бивкIукун, Гъумучиял шяравалу мукьра километралул лахъи дурккун дур. Ва Юсуплул хIарачатрансса барачатри жула райондалийн кIура бавсса.

Шагьрулий маэшат бусса давугу, ххуйсса къатта-къушгу кьабивтун на шийнай къаучIантIиссияв, Юсуп акъа, цама инсаннащал. ХIакьину на ххарину ура Юсуп­лул чIарав ацIан бюхъаврия. Ттигу чIярусса давуртту дуссар жу архIал дуллансса, Аллагьнал кабакьирча!

ХIадур бувссар
Зулайхат Тахакьаевал