Лакрал балайрдал бакIщаращи

[dropcap]В[/dropcap]ай гьантрай республикалий кIицI лаглай бур лакрал миллатрал ва щалагу Дагъусттаннал культура бюхттул дуллай чIявусса захIмат бивхьусса, бюхттулсса гьунар бусса композитор, педагог, АьФ-лул культуралул лайкь хьусса зузала Мазагьиб Шариповлул 80 шинал юбилей.

И. Саидова
[dropcap]Ю[/dropcap]билей цума-цанналгу оьр­мулуву дурмунин кьимат бишлашисса, гихуннай дантIимунил пик­рирду буллалисса чIун дур. Музыкалул творчествалуха зий 60-нния лирчусса шиннардий Мазагьиб Шариповлул чивчуну бур 700-нния ливчусса балайрду. Нажагьсса акъахьунссар Дагъусттаннай Шариповхъал машгьурсса кулпатрая къабавсса, къакIулсса инсан. Юбилейрал гьантрай на дакI ххарину хьунабавкьура жула цIанихсса композиторнащал.

— Мазагьиб Шамсуттинович, буси вила оьрмулул ххуллул байбихьулия, музыкалухун цукун агьссарав?

— Хъинну дакIний дур, нава чIивисса чIумал, ниттил ппу дяъвилийн тIайла уклай, аьрайн-гьавккури буллалисса чIун. Ппугу дяъвилия зана къавхьуну, ца ниттил канихун багьну бивкIру жу, шама оьрчI. Ккашигу, мякьгу бухIан багьсса хъинну захIматсса шинну дия тай жул кулпатран. Ниттил хъунмасса хIарачат був­ссар жу ччаннай бацIан бан, инсантуравун буккан бан. Нину, Написат, дикIайва балайлул, къавтIаврил гьунар бусса. Бутталгу хъинну мандолина бищайва. Буттал кьабивтсса мандолина чIавану унува бишлан икIайссияв нагу.
Ккулув 10 класс къуртал бувну, Каспийскалийсса техникалул училищагу бувккуну, зий ивкIссара фрезировщикну заводрай. Музыкалул училищалувун уххансса каши-кьудрат дакъашиврийн бувну, ттун багьлай бия канихьхьун харж булайсса кIанттай зун. Цалчинсса ттулва харжирахгу машан лавсъссия нава хияллай ивкIсса немецкий аккордеон.
Гихуннай музыкалухсса гъира-шавкь ттуву хъиннура гужлан хъанай дайдирхьуна. Дагъусттаннал пединститутраву музыкалул факультет тIивтIусса чIумал, деканну уссия консерваториягу къуртал бувну увкIсса, Дунияллийх машгьур хьусса композитор, ттулагу шяравучу, Ширвани Чаллаев. Ттул музыкалул чулухунмай­сса гьунаргу, гъирагу аьдадасса бакъашиву чIалай, ганал на ххарину кьамул увнав музыкалул факультетрайн. Га къуртал бувну махъ зун ивкIссара Гъумуксса музыкалул школалул директорну. Зий ивкIссара радиолий режиссерну, культуралул училищелул завучну.

— ДакIний дурив вила цалчинсса макьанну дунияллийн дурксса чIун?

— На макьанну ляхъан дуллай айивхьусса чIумал, инсантурал рихшантру дуллай, нава макьанну чичлай ушиву сивсуну бусан нач хъанан икIайссияв. Тани мукунсса чIун духьунссия. Цалчинсса макьаннугу чирчуссия 60-ку шиннардий. Тай шиннардий на кIул хьуссияв, Каспийскалий оьрчIал къатлуву музыкалул дарсру дихьлай бивкIсса, Дагъусттаннал халкьуннал балайчи, аьпа баннав цил, Мариян Дандамаеващал. Ганищал хIадургу бувну радиолийн чивчуссия мукьва-ххюва балай. Марияннул балайрду увкуну махъ ттул макьаннал сий хъиннура гьаз хьуна. 1970 шиннардий ттул макьанну дия щалва Дагъусттаннайх машгьур хьуну. Ттун ччан бивкIуна яла миннул автор нава ушиву ккаккан буван. Яла на ххал буллан ивкIра нара ляхъан дур­сса макьаннай балайрду учинсса инсантал…

— ХьхьичIва-хьхьичI лакраву дуэтрай лас ва щар балайрду тIутIаврийну, вил макьаннал сий хъиннура гьаз хьуна. КIулссияв вин Мирханумлул балай учайсса. Буси Мирханумлущал цукун хьунабавкьуссарув?

— Мирханум ттулва хъинирву бунагу, мяйжаннугу мунил балай учайшиву къакIулссия ттун. Мунил ххуйну балай учайшиву бувсуна ттухь ттула буттауссил. Яла на луглан ивкIра муних, ттула концертрай балай учин бан. Мукун байбивхьуссару Мирханумлущал концертру ккаккан дуллай занай. Мирханумлул багьу-бизу, мяърипат, хасият, хьхьичIун бургаву ххуй дизлай, на мунихь цуппа ччай бушиву бусан сивсунав. Мяйжаннугу кулпатраву хъамитайпалухь хъунмасса бияла бур. Га ттунма бакIрайн багьаву кьадарданул ттунна дурсса бахшишну ккалли дара.

— Балайчитал гьарза хьуну бур, фонограммарттай балайрду тIий бур. Халкьуннал балайрду, макьанну духлаглай дур тIий бур. Цукунсса бур халкьуннал балайрдал бакIрачIан бучIантIимур, вил пикрилий?

— Уттизаманнул балайчитуран хъинну бигьа хьуну бур. КомпьютердайхчIин балайрду чивчуну, чIурду багьан бувну, гьунар бакъасса инсанталгу сахIналийн буклай бур. ХьхьичIава, макьанну, балайрду худ. советрай бивхьуну, миннун кьимат бивщуну махъ бакъа жун багьагума къабулайва. ЦIана тIурча нажагьсса инсаннаща бакъа авторшиврул ихтиярду дуруччин бюхълай бакъар.
ТIайлассар фонограммартту дакъагу хъанай бакъар, ми ишла дайсса кIанттурдугу бур. Фонограммартту дакъахьурча, бикIан аьркинну бур гьарица чулуха авадансса, лащу-щаллусса музыка.
Инсантурангу фонограммар­тту ххуй дизлай дур, му жуйрассагу аьй хъанай дур. Концертрай, хъатIай фонограммартту къачру тIий бакъар. Агана ххуйсса балайчи акъахьурчан, аккордеондалухун, оркестрданухун балай учин хъинну захIматссар. Халкьуннал балай тачIав къабивчIайссар, миллат буссаксса халкьуннал балайрду яхьунтIиссар. Хъунмасса барчаллагьрай ура Ширвани Чаллаевлуйн, Дагъусттаннал миллатирттал халкьуннал балайрду цачIун бувну, ххаллилсса сборникру итабакьаврихлу. Му халкьуннал балайрду уттава баву мурадрайсса хъунна­сса давур.

— Уттигъанну интернетравугу бия, укунмагу Мирханумлул балайрдах мякьсса инсантал цIухлай бур, му сценалийн циванни къабук­лакисса тIий?

— Мирханум, жул кулпатраву хьусса кьурчIисса оьзрулуцIун бавхIуну, сахIналийн буклай бакъар. Ттула юбилейран хас дурсса концертрайгума ккаккан дантIиссар Мирханум балай тIисса видео.

— ЦIана ссаха зий ура, рязийну урав уттиннин инара дурмуния?

-ХIадур хъанай ура нава ххирасса, ттулва балайрдах мякь бувксса инсантуран хIакьсса концерт ккаккан дан. Ттухьва цIуххирча, хъунмасса хIарачат бувссар на лакрал макьанну авадан ва магьир дан.
Ттул концертрай халкьуннан баянтIиссар цIуну ляхъан був­сса буттал кIанттухасса, Сурхай-ханнахасса, Совет Союзрал кIийла Виричу АхIмад-хан Султаннуха­сса, Совет Союзрал Виричу Муса Маннаровлухасса балайрду ва цаймигу балайрду. Концертрай балай тIий буссар Лариса ХIажиева, Шагьалай МахIаммадова, МухIсин Камалов, Арслан Шагьмарданов, Карин Кьадинаев,Илияс МахIаммадов ва цаймигу машгьурсса балайчитал.
ОьвтIий ура цIусса лакку балайрдах вичIи дишин.

— Барча хьуннав вил юбилей. Винна ччисса давриха зунсса гъирагу, гьавасгу виву тачIав къалещаннав!