Дагъусттаннай тIиртIунни гьайкал «АхIулго»

ucuk_13Январьданул 20-нний УнцIукIуллал райондалий шадлугърал тагьарданий тIиртIунни культуралул ва тарихрал гьайкал «АхIулго». Га дур аьмсса хъамакъабитулул ва аьмсса кьадарданул мемориал. Гьайкал тIитIаврий гьуртту хьунни ДР-лул БакIчи Рамазан АьбдуллатIипов.

АьФ-лул Президентнал Ухссавнил Ккавкказуллал федерал округрайсса вакилнал хъиривчу Михаил Ведерниковлул дурккунни Владимир Путиннул цIаниятусса аьла-ссаламрал адрес: «Му бюх­ттулсса мемориалданул комплекс бацIан баву – аьмсса тарихрал дакIнийличIулул хIурматрал лишанни, мунил дакIнийн бутлатиссар оьтту экьи бутIин къабучIишиву, агьали цачIун хьуну лагма лаган аьркиншиву.
bd76aa6a9f9c364d2acdfa9cd94Дагъусттан Аьрасатнавун хIала бувххун махъ ларгунни кIира ттуршукулияр ххишаласса чIун. Му му­тталий жулва халкьуннал бакIрачIан чIявусса бувкIунни, тамансса ккав­ккунни, чIявусса бала-апатIирттава бувккунни ва цачIу Ватан дурурччунни душманнаяту. Жунма хъама къабитантIиссар 1999 шинал да­гъусттанлувтурал дунияллул халкьуннал террорчитуран ххуллу кьувкьуну, жулва билаятрал цашиву дурурччуну диркIшиву. Ми иширттал чIалачIи бувссар жува цавай халкь бушиву, жулва ца аьмсса тарих бушиву, уссушиврул дахIавурттал цачIун бувну бушиву», — тIий бур аьла-ссаламрал адресрай.
Шадлугърайн бавтIминнал хьхьичI ихтилат бунни Дагъусттаннал муфтий АхIмад-ХIажи Аьбдуллаевлул. «ХIакьину жува бавтIун буру шикку, гьарца дагъусттанлувнан рувхIанийсса АхIулго зунттуй, шадлугърал тагьарданий тIитIлай буру 1839 шинал хьусса оьхIалсса талатавриву цалла жанну дуллуминнал цIарду абад даврин хасну дурсса гьайкал. АхIульго гьарца аьрасатлувнан ва гьарца зунтталчувнан хъанахъиссар ца чулуха зунтталчувтурал, гамур чулуха цалва аьраличувнал бурж биттур буллалисса саллатIнал виричувшиврул лишанну. Яла имам Шамиллул язи бувгьуна дакьаврил ххуллу – Аьрасатнащал цачIу ялапар хъанан», — увкунни муфтийнал.
МахIачкъалаллал ва Грозниннал епископ Варлаамлул бувсунни хIакьинусса шадлугърал щалва Аьрасатнансса шадлугърал мяъна душиврия.
Дагъусттаннал БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул укун увкунни: «Жулва рувхIанийсса лидертурал увкусса махъру жунма цинявннан хъанахъиссар насихIатну, цумур диндалул инсан ухьурчагу. Шикку, вай зунттаву ливтIусса зунтталчувтуралгу, оьруснал саллатIналгу хьхьичIсса жулва бурж биттур бавур ва жура дурсса. Тарих ишла буван аьркинссар Аьрасатнал цашиву цIакь даврил цIаний».
Республикалул хъунаманал барчаллагь увкунни АьФ-лул Президент Владимир Путиннухь. «Билаятрал каялувчинал жухьва аьла-ссалам баву – му жунма хъунмасса кабакьу хъанахъиссар. «АхIулго» гьайкал хьун аьркинссар миллатирттал дянив дусшиву цIакь дай­сса кIануну. Гьайкал даврийну жун ччай бия жулвамур захIмат бишин ва цашиврул ишираву», — увкунни Рамазан АьбдуллатIиповлул.
Хъирив ихтилат бунни миллатирттал иширттал федерал агентствалул каялувчи Игорь Бариновлул. Ганал мукъурттийн бувну, гьайкал «АхIулго» хъанахъиссар Да­гъусттаннан бакъасса, Аьрасатнангу дусшиву цIакь даврил лишандалул кIануну. «Жулва тарихраву къачансса хьуссар кьини дурксса чIунну ва ишру, Ккавкказуллал дяъви – му тарихравасса ца ишри. Шикку 177 шинал хьхьичI хьусса иширттал хъунмурчIин чIалачIи бувссар Аьра­сатнал ва Дагъусттаннал миллатру цукун ялапар хъанантIиссарив, цумур ххуллу язи бугьантIиссарив. Жулва халкьуннал ва ппухълуннал язи бувгьунни цачIу хьхьичIунмай бачаврил ххуллу-хха. Муния махъ куннал куннайн цаллагу хаиншивугу къадурссар. АхIулго ва Ккавкказуллал цаймигу къизгъинсса талатавуртту дакIнийну, жунма дакIний бикIан аьркинссар имам Шамиллул цалва арсварахь увкусса махъру: «ТачIав маталарди Аьрасатнащал», — увкунни Игорь Бариновлул.
«Аьрасатнал халкьуннал ассам­блея» тIисса жяматийсса организациялул председатель Светлана Смирновал увкусса куццуй, культуралул ва тарихрал гьайкал «АхIулго» хъанай дур Аьрасатнал миллатирттаву дяъвирду ва къалмакъаллу къахъанан аьркиншиврул лишан: «Ва гьайкал – жулва аьмсса тарихрал гьайкалли, мунияту ва хъанахъиссар Аьрасатнал циняв миллатирттал байран, жулла дусшиврул лишан. Жунма кIулну бикIан аьркинссар жулва тарих, жува жулла дусшивугу цIакь дуллай, цачIу хьхьичIунмай бачиншиврул».
Светлана Смирновал барчаллагь увкунни Рамазан Аьб­дуллатIиповлухь гьайкал даврихлу ва Аьрасатнал Президентнахь ва сипталуцIун кабакьаврихлу.
АьФ-лул ПаччахIлугърал Думалул депутат Бувайсар Сайтиевлул увкунни: «ХIакьину жува шиккун бавтIун буру бюхттулсса имам Шамиллул. Жува 177 шинавату цачIун батIинсса инсан жула ивкIшиву – му щалва Ккавкказнангу, бусурманнал дунияллунгу хъунмасса пахрур».
Дунияллул халкьуннал Славяннал академиялул ректор Сергей Бабуриннул увкусса куццуй, укунсса тарихрал кIанттурдачIан ивукун ччима инсан авцIун, пикри буван аьркинссар ппухълуннал дуллай бивкIмунил, увкумунил хIакъираву, аьркинссар бувчIин миллатирттал мурадирттаяр ларайсса цичIав дакъашиву, ххишала гъалатIру итххяххан къабитаншиврул.
Аьрасатнал Виричу Ма­хIаммад Толбоевлул ва УнцIу­кIуллал райондалул бакIчи Ися­нурмахIаммадовлул барчаллагь увкунни республикалул каялувчинахь гьайкал дацIан даврихлу. Яла шадлугърал тагьарданий кьуркьунни ятIулсса лиссу. Рамазан АьбдуллатIипов ва ганащалсса хъамаллуврал ххал бунни мемориалданул залданувусса экспозиция.