Чил мазурдийсса чичрурдаяту

1967-ку шинал ссуттихунмай къюмайтIутIи батIлатIисса чIун. Га чIумал на дуклаки­сса МахIачкъалаллал шяраваллил хозяйствалул техникумрал оьрчIру гьан бувна Дарбантуллал райондалийсса «Белиджинский» тIисса совхозрал тIутIи батIлан. Гиччава арх бакъа бия муххал ххуллул «Белиджи» станциягу.

Га чIумал ттун ттула оьр­мулуву цалчин ххал хьуна Да­гъусттаннай чил мазурдий чирчусса чичру. Оьрус мазрайсса «Белиджи» тIисса цIанил лув чирчуну дия латIин хIарпирдайгу гара цIа. Бусласаврийн бувну, гичча байбихьлай бивкIун бия Азирбижаннал му­ххал ххуллул бутIа, мунияту чивчуссар тIива чил хIукуматирттая нанисса инсантуран кIулну бикIаншиврул цивппа чун бивну буссарив. ХIатта ца­сса хIукумат диркIхьурчагу, Ккав­кказуллал инсантурал миллатирттал тIалавшиннарду дуручлай диркIссар. Гуржиял ва Арманинал республикарттайсса чичрурду диркIссар цала мазрай.
Ттун дакIнийри ца чIумал «Что? Где? Когда?» тIисса передачалуву суал буллай, экрандалий чивчуна чил мазрай. «Га ци чичрурив ва ци мазрайссарив бусира?» тIисса суалгу буллуну. Къавхьуна «знатоктураща» га суалданун жаваб дулун. Ххал барча, га гуржири мазрайсса жунма муданмагу цIурихьулуву ххал шайсса «Гуржиял чай» тIисса махъ бивкIун бия. Ванийну ттун учин ччай бур, хIатта СССР дусса чIумал диркIхьурчагу чил мазурдийсса чичрурду дусса хъус, ми чансса дикIаврийн бувну, жура миннух къулагъас къадуллай бивкIссару. Чяй рутIайсса термосрайсса Китайнал республикалул чичрурдугу дакIнийссар жунна. Амма ца ппурттуву, тайннащалсса хIала-гьурттушиву зия хьусса чIумал, вивсса пюрундалул хахру гъавгъсса термосру инсантурал къатраву, гайннуй дирхьу­сса ххуйсса суратирттайн бувну, экьиличин дакI къадиллай, сервантирттай дирхьуну, мюрттайн лархъун дикIайва. Улу, тайннал байсса кIяласса паммалул ххаллал гьухърал дарвачрал вивсса этикеткалий оьрус мазрай «Дусшиву» тIий чивчуну бикIайва. КъадикIайва жучIара га чIумал, чанну дакъа, чил хIукуматирттал хъус. Жува, зунттаву яхъанай бивкIсса инсантал, думуний рязину бивкIхьурчагу, тихасса хъуни шагьрурдал затру кIулчутал тIун бикIайва баргълагавал ва жулла дянив «Муххал пардав» ду­ссар тIий. Утти ва цIусса, чIявусса инсантал, хIукуматру куннавух кув хIала дурхсса чIумал, «Муххал пардав» тий-шиннай дурну, жунна дунъял ккаккан дурсса чIумал, хъиннува ххишала тай тихами жулва оьрмулувун кьувтIуну бавчунни. Ххишалдаран, жулвами инсанталгу, ваца тайннал хIарпирдай цала ттучаннан, фирмардан цIа дизларча, цалла сий гьаз хьун­сса кунна чIалай, аьркиннийгу, къааьркиннийгу цIарду дизлан бивкIунни. Укунмасса иш бивкIун бур 18-мур аьсрулий Аьра­сатнаву французнал маз, ихтилатраву, чичрулуву хьуннав, ­оьрус мазраяр хьхьичIунну бивкIсса чIумалгу.
Ттул пикрилий, жулвамур маз ялавай буллай, чил маз лахъ бу­ллалаву гьич къатIайласса затну хIисав буван багьлай бур. Циванни Дагъусттаннай къадикIан бучIисса жула дагъусттаннал мазурдийсса фирмарду, ттучанну, кIичIирттан цIарду? Гьассарив маршруткарттал махъсса нузай чивчусса «Нух битIаги» тIисса махъру? «Ватан дайдихьлахьи­ссар вила къатлул хьулухсса скамейкалия», — тIисса балайгума буссар. Мунияту цIана Аьрасатналсса хьуннав, Дагъусттаннал­сса хьуннав, конституциярттай ахир-зума дакъасса ихтиярду дуллуну дур инсантура­хьхьун, инсан цува яхъанахъи­сса кIанттал, цалва миллатрал личIишиву, хасшиву ккаккан дуван бюхълахъисса. Мунияту нанияра цал жулвамур кулпатрал, тухумрал, шяраваллил, райондалул, рес­публикалул сий гьаз дулланнуча.